ABD Müttefikleri Biden'a İran Baskısı Yapıyor

ABD’nin Orta Doğu’daki kilit müttefiklerinin İran’ı engellemek için uygulanabilir bir plan sunma konusunda Başkan Joe Biden’a yönelik baskıları giderek artıyor. Öte yandan Biden’ın başkan olarak İsrail ve Suudi Arabistan’a yapacağı ilk ziyaret yaklaşırken 2015 nükleer anlaşmasını yeniden hayata geçirme umutları da kayboluyor.

Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın kardeşi Suudi Arabistan Savunma Bakan Yardımcısı Halid bin Selman, bu ayın başlarında Washington’a yaptığı bir ziyareti yakından takip eden kaynaklara göre, Biden’ın üst düzey ulusal güvenlik yetkililerine ABD-Suudi ilişkilerinin tekrar yoluna girmesinden duyduğu memnuniyeti dile getirdi.

Ancak kaynaklar, Halid’in aynı görüşmede ABD’nin henüz İran’ın nükleer arzuları, balistik füze cephanesi ve bölgedeki militan gruplara desteği konusunda kapsamlı bir strateji dile getirmemiş olmasından duyduğu endişeyi dile getirdiğini de söylüyor. Bölgedeki yetkililer de ABD yönetiminin, aralarında Suudi Arabistan’ın da bulunduğu müttefiklerine nükleer anlaşma müzakerelerinin başarısızlığa uğraması halinde muhtemel bir “B planının” ne olduğunu henüz açıklamadığını söylüyor.

İran’ın nükleer tesisleri izleme kameralarının bir kısmını sökme kararı ile İsrail’in İran sınırları içindeki gizli ve saldırgan operasyonlarına atıfta bulunan kıdemli bir hükümet yetkilisi, “İran meselesi giderek ısınıyor” ifadelerini kullandı. ABD deniz kuvvetlerinden yapılan bir açıklamada ise üç İran gemisinin Pazartesi günü “emniyetsiz ve amatör bir şekilde” bir çift ABD donanma gemisini takip ettikleri ve Hürmüz Boğazı’nda bulunan ABD gemilerine 50 yarddan fazla yaklaştıkları belirtildi.

Yetkili, “Bu geziye ihtiyaç duymamızın en büyük sebebi işte bu – müttefiklerimiz bununla ilgilenmek konusunda ciddi olduğumuzu bilmek istiyor” ifadelerini sözlerine ekledi.

Geçen ay Kongre’ye hitab eden ABD’nin İran temsilcisi Rob Malley her şeye rağmen bulunulan nokta itibariyle yeni bir anlaşma ihtimalinin “en iyimser düşünceyle çok zayıf” olduğunu söyledi. Ve anlaşmaya varılıp yaptırımların kaldırılması halinde yönetimin İran’ın nükleer olmayan füzeleri ile dron saldırılarını nasıl uzak tutacağı hala belirsizliğini koruyor.

CNN’e konuşan bir Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü, “ABD’nin İran politikası konusunda bölgedeki ortaklarımızla yakın istişareye bağlıyız ve geniş anlamda, bölgesel güvenlik ve istikrar meseleleri için bölgedeki ülkeler arasında diyaloğu destekliyoruz” dedi.

Kanun yapıcılar, bölgesel ortaklar ve müttefikler Beyaz Saray’ın daha fazla bilgi vermesi için baskı yapıyor ancak hassas durumdaki nükleer anlaşma müzakerelerinin rayından çıkma ihtimali karşısında dikkatli olan yönetim sessizliğini koruyor.

Konuşmaları yakından izleyen kaynaklar, bir anlaşmanın gerçekleşmemesi halinde yönetimin İran’a ekonomik baskıyı sürdüreceği ve yaptırımlarım uygulanması için daha fazla çaba sarf edeceğini ifade ettiğini kaydetti. ABD ayrıca, İran’a karşı bölgesel bir koalisyon kurmak için çalışıyor ve İran’ın saldırılarına karşı hava ve füze savunma sistemlerini tamamen entegre etmeleri konusunda Körfez ülkelerinin dikkatlerini çekiyor. Bu hamle iki taraftan ABD’li kanun yapıcılarının desteğini alsa da henüz Körfez ülkelerinden böyle bir destek yok.

Yetkililerin ifadesine göre, ABD’li yöneticiler İran’ı engelleme sorumluluğunun sadece Biden’da olduğuna inanmıyor ve Başkan’ın gelecek ay İsrail, Batı Şeria ve Suudi Arabistan’a yapacağı ziyarette İran’ın davranışını etkilemek için Orta Doğu’daki ortakların daha fazla ne yapabileceklerini duymayı umuyor.

Öte yandan İsrail de meseleyi kendi elleriyle çözmek konusunda giderek daha istekli görünüyor. CNN’e konuşan eski ve mevcut yetkililer, ülkenin istihbarat organlarının İran’ın nükleer tesisleri ile bilim adamlarına yönelik saldırılarına hız verirken ABD’yi de bunlardan habersiz bıraktığını söylüyor.

Diğer yandan Körfez ülkeleri ise nükleer bir silah konusunda İsrail kadar endişeli değil. Onlar nükleer anlaşma sonrası yaptırımların kaldırılmasının İran’ın kötü niyetli diğer faaliyetlerine yardım edebileceği konusunda daha çok kaygı duyuyor.

Konuşmaları genellikle Suudi yönetiminin bakış açısını yansıtan Riyad’a yakın bir şahıs olan Ali Şihabi, “Körfez ülkeleri Amerika’nın kendilerinin yanında olduğunu hissetmek istiyor, ancak tam şu anda en büyük soru işareti, ABD’nin güvenilir olup olmadığıdır. Suudi Arabistan İran’ın kısıtlanmasıyla ilgili muhtemel bir adımda ABD’nin olabildiğince çok müdahalesini istiyor. Bu yüzden KİK-Biden görüşmesinin ağırlıklı tartışma konusu bu olacak” ifadelerini kullandı.

Biden yönetimi, İran’ın nükleer hırslarının ciddiyeti konusunda bölünmüş durumda. ABD istihbaratına yakın mevcut ve önceki yetkililer, İran’ın başlıca hedefinin yaptırımların hafifletilmesi olduğuna ve liderlerin nükleer gelişimi ilerletme tehdidini bir kaldıraç olarak elde tuttuğuna inanıyor.

Diğerleri ise, İran’ın gerçekten nükleer bir silah üretmek istediğine, zira ülkeyi yönetenlerin ikisi de nükleer silahlara sahip Kuzey Kore ile Rusya’nın işgal ve rejim değişikliği gibi batının doğrudan müdahalesinden kaçmayı başardıklarını gözlerinden kaçırmadıkları inancında.

Malley, geçen ay Kongre üyelerine yaptığı konuşmada, İran’ın asla nükleer silah edinmeyeceğinden emin olmak için askeri eylem dâhil her şeyin masada olduğunu söyledi. Ancak ABD’nin “tek gerçek çözümün diplomatik çözüm olduğunu” kabul eden bir pozisyonda olduğunu tekrarladı.

Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü de bu duruşu tekrarladı. “İran’ın nükleer programıyla ilgili endişeleri hedef alırken burada en iyi, en sağlam çözüm olarak diplomasiye bağlılığımızı sürdüreceğiz” dedi.

Gerginlik işaretleri

ABD’li istihbarat ve ordu yetkilileri, Biden’ın bölge turu öncesinde İran ile İsrail arasında gerilimin yükseldiğine dair işaretleri yakından izliyor. Geçtiğimiz aylarda İsrail’in hedef gözeterek öldürme ve İran içindeki diğer gri bölge operasyonlarını hızlandırmış göründüğü hesaba katılıyor.

Atlantik Konseyi’nde Orta Doğu Güvenlik İnisiyatifi başkanı ve Ulusal İsithbarat Konseyi Yakın Doğu eski istihbarat görevlisi Jonathan Panikoff, “İsrail İran’ın nükleer silah geliştirmesini hemen şimdi sona erdirmek için stratejik bir plana sahip görün(m)üyor. Bir dizi taktik eylemle baskıyı sürdürebilmeyi ve İran’ın ilerlemesini devamlı geciktirmeyi umuyor” şeklinde konuştu.

İstihbarat bilgisine sahip ABD’li bir yetkili ile başka bir kaynak, İsrail’in geçen ay Tahran’da İran Devrim Muhafızları Ordusu Albayı Seyyad Hudayi’nin öldürülmesiyle sonuçlanan suikastin arkasında olduğunu CNN’e doğruladı. Haberi ilk kez veren The New York Times da bu şekilde bildirmişti. İsrail Büyükelçiliği konuyla ilgili yorum yapmayı reddetti.

Mayıs ayının sonunda ayrıca iki İranlı bilim adamı öldürülmüş ve İran, bilim adamlarının bilinçli bir şekilde zehirlenmesinde açıkça İsrail’i suçlamıştı. Yine Mayıs ayının sonlarında İran’ın Perçin askeri kompleksini hedef alan dron saldırısında İranlı bir mühendis ile balkondan düşen bir DMO mensubu hayatını kaybetmişti.

İsrail yaptığı operasyonlardan önce ABD’yi bilgilendirmediği gibi gizlice bile olsa rolünü genellikle hiç kabul etmiyor. CNN’e konuşan iki ülke arasındaki görüşmeleri takip eden çok sayıda mevcut ve eski yetkiliye göre de buna karşın Biden yönetimi İsrail’in operasyonlarına çoğunlukla karışmama yaklaşımını benimsemiştir. İsrail’in bu operasyonları durdurmasını doğrudan istememiştir.

Yetkililer yine de İran ile İsrail arasında konvansiyonel bir savaş patlak verme ihtimalinin düşük olduğunu, ancak kontrolden çıkacak bir yanlış hesap ihtimalinin her zamankinden fazla olduğunu söylüyor.

Bir yetkili İsrail’in son operasyonları karşısında İran’ın hava savunma kuvvetleri uyarı seviyesini yükselttiğini bildirdi. Bu, yetkililerin İran’ın intikama hazırlandığının muhtemel bir belirtisi olarak görmekte oldukları bir şey.

Panikoff, “İsrail daha fazla bastırdıkça – özellikle İran KOEP’in artık ortadan kalktığına karar verirse – İranlılar da bastıracak” dedi.

Yetkililer ayrıca İran’ın daha kavgacı bir söylem kullanmasından ve İran yönetiminin İsrail’in son saldırılarını rejimin sürmesiyle ilişkilendiriyor görüntüsünden endişeli.

İran’ın gerilimi yükseltme ihtimalinin artışıyla ilgili endişeler İsrail ile Körfez ülkeleri arasındaki geniş çaplı bir diplomatik gelişmeleri besliyor. Bu gelişme Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan ile normalleşme anlaşmalarına yol açmıştı.

Çok sayıda yetkili, nazik güvenlik ortamının İsrail’in Biden’ı Suudi Arabistan’ı ziyaret edip Suudi Veliaht Prensi ile görüşmesi konusunda ağır baskı yapmasına zemin hazırladığını ve Biden’ın Orta Doğu’daki bu ziyarette Air Force One ile Tel Aviv’den Riyad’a nadir bir doğrudan uçuş gerçekleştirmesinin beklendiğini söyledi.

Müzakereleri yakından takip eden bir kongre çalışanı, “Ortaklarımızın çoğu ABD’nin İran politikasının kendilerini doğal olarak daha savunmasız yaptığını güçlü bir biçimde hissediyor. Ve siz bu politikayı Afganistan’dan çekilme, silah satışlarından kısıtlamaya gitme, İbrahim Mutabakatlarının isteksizce kabul edilmesi, Hint-Pasifik’e doğru kaymayla ilişkilendirirseniz meseleyi kendi başlarına çözmeye istekli bir sürü ortağımız olur” şeklinde konuştu.

Yetkili ayrıca bazı ülkelerin İran tehdidini ele almak için Çin gibi başka ortaklara yönelmeye başlayacağını da ekledi.

Şihabi de bu düşünceyi tekrarladı. “Sonuç olarak Amerikan siyaseti çok değişken. Ve Suudi Krallığı ile diğerleri eğer bir şey öğrendiyse bu tüm kartların Birleşik Devletler’e oynanamayacağıdır” dedi.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 23 Haziran 2022 01:18