Trump İran'la Müzakereye Gerçekten Hazır Mı?

Daha önce İranlı General Kasım Süleymani'ye suikast emri veren ve ABD'yi Ortak Kapsamlı Eylem Planı'ndan (JCPOA) tek taraflı olarak çeken ABD Başkanı Donald Trump, şaşırtıcı bir şekilde geri adım atarak, İran'la yeniden angajmana girmeye istekli olduğunun sinyalini verdi. 

İlk dönemindeki eylemleri Batı Asya'yı önemli ölçüde istikrarsızlaştırdı, Washington ile Tahran arasındaki gerilimi en üst düzeye çıkardı - güvensizlik mirasını daha da sağlamlaştırdı -, vekalet çatışmalarını ateşledi ve ABD'nin müttefikleriyle ilişkilerini karmaşıklaştırdı. Fakat geçmişteki bu hamlelere rağmen – ya da belki de onlar yüzünden – Trump şimdi İran'la ilişkileri sıfırlamaya niyetli görünüyor ve hiçbir tehdit veya ön koşul olmaksızın yeni bir başlangıcın sinyalini veriyor.

Bu, "azami baskı" yaptırımlarının uygulayıcılarından biri olan ABD'nin İran Özel Temsilcisi Brian Hook'u görevden alması, ilk döneminde kendisini yoldan çıkaran İran karşıtı politika yapıcıların güvenlik izinlerini iptal etmesi ve İran politikası konusunda gerçekçi bir isim olan Michael DiMino'yu ataması ile birlikte olumlu işaretlerdir. 

Sinyallerin yorumlanması

Trump'ın son açılımlarını deşifre etmek, onun değişken doğası, Washington'dan gelen çelişkili sinyaller dizisi ve eylemlerini çevreleyen siyasi fırtına göz önüne alındığında, kolay bir iş değil. Tehran Times, çatışan güçleri iki kampa ayırıyor: "Savaş Şahinleri" ve "Önce Amerika". Trump'ın niyetini yorumlamaya çalışmak, başkanlığının gürültüsü arasında hayvan kemiklerinde kehanetler okumak kadar belirsiz kalıyor.

Bazıları, bir İsrail gazetesinin haberleştirdiği müzakere sinyallerinin diplomasiden çok uzak stratejik hedeflere hizmet edebileceğinden şüpheleniyor. Örneğin, İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu hükümetinin mahkumların serbest bırakılmasını müzakere etmesi veya bitkin bir işgal ordusunun, İran'ın nükleer tesislerine karşı herhangi bir eylemden önce yeniden toparlanması için bir oyalama taktiği olabilir. 

Bildiğimiz kadarıyla, Trump yönetimi bu gecikmeyi kritik atamaları sağlamlaştırmak veya ABD ordusunu İsrail operasyonlarını desteklemeye hazırlamak için kullanmayı planlıyor olabilir.

ABD başkanının evlilikteki birçok sadakatsizliği, iflasları, iş anlaşmalarının ihlali ve 2018'de nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesi, onu fiilen sadakatsiz bir adam ve şüpheli bir müzakere ortağı yapıyor. Tahran'ın angajmanı düşünmesi için Trump'ın İran petrolüne yönelik yaptırımların kaldırılması veya İran bankalarının SWIFT'e yeniden bağlanması gibi gerçek bir iyi niyet jesti sunması gerekiyor. Yaptırımların hafifletilmesinin Kongre aracılığıyla kodlanması ideal olsa da, pek olası değil.

İslam Cumhuriyeti'nin görüşü

Bu arada, İran Cumhurbaşkanı Mesut Pezeşkiyan yönetimi, reformist grupların aktif olarak diyaloğu savunduğu müzakerelere açık olduğunu gizlemedi. Eski dışişleri bakanı ve şu anki Stratejik İşlerden Sorumlu Başkan Yardımcısı, Washington'un gözdesi Muhammed Cevad Zarif, geçtiğimiz günlerde Trump'a nükleer müzakereleri yeniden başlatması çağrısında bulundu. 

Bununla birlikte, bu heves yalnızca Tahran'ın pazarlık pozisyonunu baltalıyor, çünkü Trump'ın yağmacı içgüdüleri çaresizliği sömürmekte hızlı. 2015'te eski ABD başkanı Barack Obama ve Netanyahu'ya yeterli fayda sağlamadan geniş bir koz veren Reformist yaklaşım, riskleri acı bir şekilde hatırlatıyor.

Brian Hook'un kovulması da yoruma açıktır – şahinler John Bolton, Mike Pompeo ve 50 eski üst düzey istihbarat ve ordu yetkilisine yönelik cezai tedbirler gibi, bu adım da "dostlarınızı ödüllendirin, düşmanlarınızı cezalandırın" siyasi özdeyişiyle açıklanabilir. 

Trump'ın Michael DiMino'yu Ortadoğu'dan sorumlu Savunma Bakan Yardımcısı Yardımcısı olarak ataması, “Önce Amerika” çevrelerinde heyecana, “Önce İsrail” çevrelerinde ise histeriye neden oldu. DiMino, Batı Asya'ya karşı rasyonel görüşlerini dile getirdi. Başlıca "sapkınlıklarından" biri, bölgenin ABD çıkarları için "gerçekten" önemli olmadığıdır. 

'Ortadoğu' önemli mi?

DiMino'nun gözleminin üstünkörü bir incelemesi bile onun doğruluğunu ortaya koymaktadır. Kuzey Amerika (ABD ve Kanada), iç tüketim için bol miktarda petrol ve gaz rezervine sahiptir. ABD'nin bir damla ham petrol veya bir milimetreküp doğal gaz ithal etmesine gerek yok. ABD net bir petrol ve gaz ihracatçısıdır. Örnek vermek gerekirse, Biden Yönetimi'nin 26 Eylül 2022 tarihinde Kuzey Akım doğalgaz boru hatlarına yönelik sabotaj yoluyla Rusya Federasyonu'na yönelik devlet terörü eyleminin ardından ABD, AB'ye sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) tedarik etmeye başladı ve bu, Avrupa'nın 2023 ithalatının yüzde 50'sini oluşturuyor. Batı Asya petrol ve gazı, Kuzey Amerika için bir zorunluluk değildir.

ABD'nin Batı Asya'daki askeri üsleri esas olarak İsrail'i korumak için var. Türkiye'de İncirlik ve İzmir'deki üsler NATO'nun taahhütlerini yansıtıyor. Katar'ın el-Udeyd üssü 2001 yılında genişledi; BAE’deki ed-Dafra, 2002 yılında geliştirildi; Bahreyn'deki liman 2003'te, hava üssü 2009'da; ve Suudi Arabistan'daki Prens Sultan Hava Üssü ve daha küçük üsler genişletildi.

Bu genişleme, "Teröre Karşı Küresel Savaş" (GWOT) ve İran'ı "çevrelemek" içindi. Bununla birlikte, "Teröre Karşı Küresel Savaş"ın 2021'de sona ermesine rağmen, üsler hala gelişiyor. Kuveyt, Irak Savaşı'nın zirvesinden yaklaşık on üssünü kaybetti; ancak Camp Arifjan, Ali al-Salem Hava Üssü ve diğer dört üste yaklaşık 14.000 ABD personeli kaldı. Suriye'deki yasadışı ABD işgal karakolları ve Irak'taki istenmeyen varlıkları yalnızca İran'ı "kontrol altına almak" için var.

Bu üslerin parasını kim ödüyor? İsrail değil. Suriye, Irak, Katar, Kuveyt, Suudi Arabistan ve BAE'de hangi ülkenin askerleri tehlikede? İsrail’inkiler değil. Peki bunlardan kimler yararlanır? Kesinlikle ABD değil.

Trump'ı etkileyebilecek siyasi ve askeri faktörler 

İran'ın son zamanlardaki askeri kapasite gösterileri, askeri harekat planlarını zorlaştırıyor. Sadık Vaad-I ve Sadık Vaad-II Operasyonları sırasında, balistik füze programı İsrail savunmasını delme yeteneğine sahip olduğunu kanıtladı ve gelişmiş hava savunma sistemleri, Ekim 2024'teki bir İsrail saldırısını engelledi. 

Propaganda aksini öne sürse de İran'ın saldırganlığa karşı yıkıcı bir yanıt verme yeteneği açıktır.

DiMino, İran'ın saldırısının "oldukça ılımlı" olduğunu söylediği için eleştirildi, ancak eski istihbarat analisti Lee Slusher aynı fikirde:

“İran'ın geniş kapsamlı, felaket niteliğinde bir saldırı gerçekleştirmemesi, bir kısıtlama işareti olarak değil, yanlış bir şekilde bir yetenek eksikliği olarak yorumlandı. İran, İsrail'in kışkırtmalarına, daha geniş bir savaş istemediğini ve kritik bir şekilde, üst düzey saldırı yeteneklerinin bazılarını önceden göstererek yanıt verdi.”

Aynı zamanda, hem liberal hem de muhafazakar Amerikalılar, ABD'nin Batı Asya'daki müdahalesinden bıktıkça İsrail'in küresel itibarı zarar gördü. 

Amerika'yı yeniden güvenilir kılmak

Yabancı karışıklıklara karşı kamuoyu duyarlılığı, birçok Amerikalının ABD kaynakları üzerinde yük olarak gördüğü Ukrayna ve İsrail'e mali ve askeri desteğe kadar uzanıyor. Özellikle Trump'ın tabanının bölgedeki "sonsuza dek süren savaşlar" için çok az sabrı var. 

Trump İran'la müzakere konusunda ciddiyse, önce tek taraflı tavizler vererek güveni yeniden inşa etmeli. Tahran için bu, yaptırımların geri çekilmesini veya küresel finansal sistemlere yeniden bağlanmayı içerebilir. Bu tür jestler olmadan, her iki tarafta da şüphecilik devam edecektir. 

Nihayetinde Trump, başka bir savaştan ziyade diplomasiye girmenin ileriye dönük tek geçerli yol olduğunu görebilir. Eylemlerinin bu farkındalığı yansıtıp yansıtmayacağı henüz belli değil.

Trump Amerikalıları dinler ve İran'ın füze yetenekleri ve hava savunması hakkında sağlam tavsiyeler alırsa, ABD'nin uzun ve maliyetli bir çatışmada sonunda kaybedeceği bir savaşı müzakere etmeyi ve önlemeyi uygun bulacaktır.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 29 Ocak 2025 02:22