Egemenlik Savaşı İle Dış Müdahale Arasında Lübnan'da Seçimler

İki yılı aşkın bir süredir devam eden siyasi felçten sonra, Lübnan Cumhuriyeti nihayet 9 Ocak'ta 14. cumhurbaşkanını – Lübnan Silahlı Kuvvetleri'nin eski komutanı Joseph Avn'u – seçti; ancak bu zafer Lübnan halkı için değildi. Bunun yerine, ABD, Suudi Arabistan ve Fransa'nın ipleri elinde tuttuğu uluslararası baskıların bir ürünüydü. 

Lübnan belki de bir cumhurbaşkanının fiilen aday olmadan seçildiği tek ülkedir. Burada, başkan adaylarının seçim programları sunmaları veya ekonomik, sosyal veya politik bir vizyon ifade etmeleri gerekmez. 

Osmanlı döneminden başlayarak, Fransız mandası boyunca, Suriye varlığı sırasında ve şimdi Batılı ve Arap elçilerin etkisi altında, ülkenin cumhurbaşkanlığı genellikle halkından ziyade dış güçler tarafından belirlendi.

Süreç tam bir paradoks: Lübnan'ın egemenliği – ya da egemenliğinin eksikliği – kamusal söylemde sıkça karşılaşılan bir konu olsa da, başkanlık seçimlerinin sonucu, Beyrut'un İran'a boyun eğmesine ilişkin suçlamaların arka planında Amerikalı, Fransız, Suudi veya Katarlı yabancı büyükelçiler tarafından belirleniyor. 

Yaptırımlar, ablukalar ve yeniden yapılanmada gecikme tehditleriyle donanmış olan bu elçiler, Lübnan'ın demokratik sürecini bir tiyatrodan biraz daha fazlasına indirgeyerek tartışmaya yer bırakmadan adayları dayatıyorlar.

Uzun süredir Lübnan Parlamentosu Başkanı olan Nebih Berri'nin bir zamanlar alay ettiği gibi, belki de büyükelçilerin milletvekillerinin koltuklarına oturmasına izin vermek daha kolay olurdu, çünkü cumhurbaşkanını gerçekten belirleyenler onlar.

Dış güçlerin rolü

Lübnan Ulusal Haber Ajansı (NNA), "Cumhuriyetin 14. cumhurbaşkanını seçmeye adanmış bir parlamento oturumu, Fransız elçi Jean-Yves Le Drian, Suudi elçi Yezid bin Farhan, 4’lü komitesinin büyükelçileri ve bir diplomat panelinin huzurunda başladı" diye bildirdi.

Her cumhurbaşkanlığı seçim döneminde Lübnan halkının kimi istediği değil, Suudi Arabistan'ın hangi adayı desteklediği, Katar'ın kimi desteklediği ve hangi adayın ABD ve Fransa'nın çıkarlarıyla uyumlu olduğu üzerinde duruluyor.

1989'da Elias Hrawi, Lübnan İç Savaşı'nı sona erdirmek için Suriye, Suudi Arabistan ve ABD'nin arabuluculuğunda yapılan Taif Anlaşması'nın bir sonucu olarak Lübnan cumhurbaşkanı seçildi. Anlaşma sadece yeni bir cumhurbaşkanının habercisi olmakla kalmadı, aynı zamanda İran da dahil olmak üzere yabancı güçlerin Lübnan'ın siyasi sistemindeki etkisini, İsrail'in Şeb’a Çiftlikleri'ne yönelik devam eden tehdidi ve işgali gerekçesiyle silahlarını elinde tutmasına izin verilen tek hizip olan Hizbullah'a verdiği destekle sağlamlaştırdı.

Yaklaşık on yıl sonra, 1998'de, eski Lübnan ordusu komutanı General Emil Lahud, Suriye'nin açık desteğiyle cumhurbaşkanı seçildi. Görev süresi 2004 yılında yine Şam'ın onayıyla üç yıl daha uzatıldı. Bu genişleme, Suriye'nin o dönemdeki Lübnan'ın siyasi meseleleri üzerindeki çıkarlarının derin etkisinin bir örneğiydi.

2008'de Lübnanlı taraflar, 18 aylık bir siyasi çıkmazı sona erdiren Doha Anlaşması olarak bilinen bir anlaşmaya vardılar. Arap himayesinde bu anlaşma, başka bir ordu komutanı olan General Michel Süleyman'ın cumhurbaşkanı seçilmesine yol açtı. Bu, Lübnan'ın iç çatışmasına geçici bir çözüm anlamına gelirken, aynı zamanda ülkenin liderliğini belirlemede dış arabuluculuğun kalıcı rolünü de vurguladı.

Bir adaylar tiyatrosu 

Bu yıl da yarış farklı değildi. Eski bakan Ziyad Barud ve milletvekili Nimet Frem gibi bir avuç Lübnanlı figür adaylıklarını açıklasalar da, uluslararası destek olmadığından çabaları boşa çıktı. 

Ordu Komutanı General Joseph Avn, eski maliye bakanı Cihad Azur ve Genel Güvenlik Genel Müdürü İlyas el-Bisri de dahil olmak üzere diğer isimler, büyük ölçüde dış destek nedeniyle ilgi gördü. 

Bunlar arasında General Joseph Avn öne çıkıyor. Geniş yerel desteğe sahip olmamasına rağmen ABD, Suudi Arabistan ve Fransa'nın onayını alan Avn, Lübnan'ın yeni cumhurbaşkanı olarak seçildi ve iki yıldan fazla süren cumhurbaşkanlığı boşluğuna ve siyasi çıkmaza son verdi. İronik bir şekilde, anayasa değişiklikleri gerektiren adaylığına, Samir Caca liderliğindeki Lübnan Güçleri (LF), Özgür Yurtsever Hareketi ve lideri Süleyman Franciye'nin Hizbullah'ın yakın bir müttefiki olduğu Marada Hareketi de dahil olmak üzere büyük Hıristiyan siyasi güçler karşı çıktı. Fakat dış baskı bu grupların çoğunu hizaya gelmeye zorladı ve Lübnan'ın egemenliğinin boşluğunu bir kez daha ortaya çıkardı.

İronik olan, Lübnan cumhurbaşkanlığı için Arap uluslararası adayının – ki bu ülkedeki en yüksek Hıristiyan pozisyonudur – Lübnan'ın Hıristiyan siyasi güçlerinin desteğinden yoksun olması gerçeğinde yatıyor.

Egemenliğin bedeli 

Katar'dan Cesim Al Sani ve Suudi Arabistan'dan Yezid bin Ferhan gibi yabancı elçilerin katılımı, Arap yetkililerin Lübnan halkı tarafından birçok milletvekilinden daha iyi tanındığını gösteriyor. Örneğin Riyad elçisi, Lübnan'ın yeniden inşası ve ekonomik istikrarının tercih ettikleri adayı seçmeye bağlı olduğunu açıkça belirtti. 

Bu müdahale sadece siyasi değil, aynı zamanda finansaldır. Raporlar, Lübnanlı gazeteci Hassan Illaik'in X'te bildirdiği gibi, milletvekillerine oylarını güvence altına almak için önemli meblağlar teklif edildiğini gösteriyor. Tek bir oy için fiyatların taksitler halinde ödenecek 300 bin dolara ulaştığı bildirildi. Bu tür işlemler, yalnızca cumhurbaşkanlığının yabancı alıcıların egemen olduğu bir pazarda ne ölçüde bir meta haline geldiğini gösteriyor.

Sıradan Lübnan vatandaşları için riskler daha yüksek olamazdı. Politikacılar ve yabancı elçiler cumhurbaşkanlığı için pazarlık yaparken, ülke çöküş halinde. Nüfusun yüzde 70'inden fazlası çok boyutlu yoksulluk yaşıyor ve milyarlarca dolarlık banka mevduatı buharlaştı. 

Cumhurbaşkanı adaylarından biri The Cradle'a yaptığı açıklamada, milletvekilleriyle yaptığı görüşmelerde, acil ekonomik kriz hakkında soru sorulmak yerine, Hizbullah'ın silahları konusundaki tutumu ve uluslararası kararlar konusundaki tutumu hakkında sorular sorulduğunu bildirdi.

Demokrasi yanılsaması 

Bugün Lübnan'ın siyasi arenasında, Direniş Ekseni'nin temel bir parçasını temsil eden Şii ikilisi – Hizbullah ve Emel Hareketi – müzakerelerini Cumhuriyet'in cumhurbaşkanlığı etrafında yoğunlaştırdı. Bu kritik kaldıraç, Bekaa'da, güney Lübnan'da ve Beyrut'un güney banliyölerinde önemli bir yıkımla sonuçlanan İsrail savaşının etkisini hafifletebilecek kazanımları güvence altına almayı amaçlıyor.

Şii ikilinin talepleri arasında yeniden yapılanma için garantiler, bir sonraki ordu komutanının atanması ve uzun vadeli ekonomik istikrar taahhüdü yer alıyor. Ancak, dün geç saatler itibariyle, uluslararası elçiler bu konularda henüz somut taahhütlerde bulunmadılar.

Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda, Hizbullah ve Emel Hareketi boş oy kullanmaya karar verdi ve cumhurbaşkanı seçimini etkili bir şekilde geciktirdi. Bu hamle kasıtlı bir mesajdı: Hiçbir başkan onların onayı olmadan seçilemezdi.

Müzakerelerin ardından tarafların, Ordu Komutanı Joseph Avn ve Suudi, ABD ve Fransız elçilerinden temel talepleri konusunda güvence aldığı bildirildi. İkinci tur oylamada ikili, Avn'a oy verdi ve Aoun'un cumhurbaşkanı seçilmesiyle sonuçlandı.

İlk turdaki boş oylar, cumhurbaşkanlığı seçimleri üzerindeki veto güçlerini ortaya koyarak etkilerinin stratejik bir göstergesi olarak hizmet etti. Tercih ettikleri adayı dayatmaya çalışan uluslararası elçilerin yoğun baskısına rağmen, Şii ikiliyle müzakereler devam etti. Suudi danışman Yezid bin Ferhan'ın, dün sabah Emel Hareketi milletvekili Ali Hasan Halil ile yaptığı son görüşme de dahil olmak üzere dört oturumdan oluşan oturumda, parlamento oturumunun ikinci turundan sadece iki saat önce anlaşmaya varıldı.

Nihayetinde, Hizbullah ve Emel Hareketi, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sonucunu dikte etti. Maliye Bakanlığı onların kontrolü altında kalmaya devam ediyor ve Suudi Arabistan yeniden yapılanma çabalarını sağlam garantilerle taahhüt etti.

Lübnan vatandaşları için seçimler, demokrasilerinin, öncelikleri ülkenin ihtiyaçlarıyla nadiren örtüşen yabancı güçler tarafından manipüle edilen bir cepheden biraz daha fazlası olduğunu acı bir şekilde hatırlatıyor. 

Lübnan karar alma süreçlerini geri kazanana ve halkının refahını dış baskılara göre önceliklendirene kadar, başkanlığı çok daha büyük bir uluslararası güç politikası oyununda bir piyon olarak kalacaktır.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 10 Ocak 2025 00:18