Filistin İçin Hukuki Bir Dönüm Noktası: Netanyahu Aranıyor!

"Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin kararı, İsrail tarihindeki en büyük hukuki gelişmelerden biridir. Mahkemenin 124 üye ülkesi, topraklarına girmeleri halinde Netanyahu ve Gallant'ı tutuklamakla yasal olarak yükümlü olacaklar ... ve ayrıca bu kararın, üçüncü tarafların İsrail ordusuyla işbirliği yapma kabiliyetini sınırlayan daha geniş yankıları olabilir."

Tel Aviv Üniversitesi'nde uluslararası hukuk profesörü olan Eliav Lieblich, UCM'nin İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant için tutuklama emri çıkarmasının olası sonuçlarını böyle özetledi.

Karar, özellikle Tel Aviv ve müttefiki ABD'nin UCM'nin savcısı ve hakimleri üzerindeki muazzam baskısı göz önüne alındığında, İsrail liderliğinin onlarca yıl süren cezasız kalışının ardından Filistin davası için uluslararası adalete doğru tarihi bir adıma işaret ediyor. 

Netanyahu ve Gallant'a yöneltilen suçlamalar, onları işkence, şiddet, cinayet, tecavüz ve komutaları altındaki işgal güçleri tarafından mülke zarar verme eylemlerinden sorumlu tutuyor. 

Mahkeme, "sanıkların Gazze'deki sivil nüfusu en az 8 Ekim 2023'ten 20 Mayıs 2024'e kadar gıda, su, ilaç ve tıbbi malzeme, yakıt ve elektrik gibi hayatta kalmaları için gerekli şeylerden kasıtlı olarak mahrum bıraktıklarına inanmak için makul gerekçeler" buldu. 

Raporda ayrıca, "iki sanığın Gazze'ye tıbbi malzeme ve ilaçların – anestezi malzemeleri ve makineler de dahil olmak üzere – ulaşmasını kısıtlayarak veya engelleyerek, tedaviye ihtiyacı olan insanlara karşı insanlık dışı eylemler yoluyla büyük acılar çektirmekten sorumlu oldukları" belirtildi. 

Tutuklama kararları uygulanabilir mi?

UCM, üye devletlerin inisiyatifine güvenir; kendi yaptırım kolu yoktur. Tutuklama emirleri çıkarıldıktan sonra, Roma Statüsü'ne taraf olan 124 ülke için bağlayıcı hale gelir. Netanyahu veya Gallant bu ülkelerden herhangi birini ziyaret ederse, yerel makamlar onları gözaltına almak ve Lahey'e göndermekle yükümlüdür. Tarih, bu tür tutuklama emirlerinin, katılımcı ülkelerde tutuklanma riski taşıyan suçlanan liderler için seyahat seçeneklerini önemli ölçüde sınırladığını göstermiştir.

Ancak bazı ülkeler uymayı reddederse ne olur? Uluslararası hukuk uzmanı Dr. Muhammed Habhab, The Cradle'a, UCM'nin kararlarının Genel Kurul üyeleri için bağlayıcı olduğunu ve bir ülkenin emirleri uygulamayı reddetmesi durumunda üç olası yanıt verileceğini bildiriyor:

Birincisi, BM Güvenlik Konseyi bir davayı UCM'ye havale ederse, Güvenlik Konseyi mahkemenin kararına uymayan ülkelere karşı daha fazla önlem alabilir. Bu, BMGK'nın tutuklama emirlerinin uygulanmasını sağlamak için kurallara uymayan ülkelere önlem veya yaptırım uygulama yetkisine sahip olduğu anlamına gelir.

İkincisi, savcı bir dava açtığında, Roma Statüsü'ne Taraf Devletler Meclisi, uymayı reddeden ülkelere karşı önlemler alabilir. Bu, tüm üye ülkelerden gelen temsilcilerden oluşan Meclis’in, diplomatik önlemler veya yaptırımlar içerebilecek uygun önlemleri alarak karara uymayan devletlere baskı yapabileceği anlamına gelir.

Üçüncüsü, Netanyahu ve Gallant aleyhindeki tutuklama emri örneğinde olduğu gibi, üye devletlerin kendileri bir davayı UCM'ye havale ederse, eylemler ya Taraf Devletler Meclisi ya da BMGK aracılığıyla takip edilebilir. Bu, sevk eden üye devletlerin, Meclis ile birlikte, toplu olarak uyum için baskı yapabileceği ve tutuklama emirlerinin uygulanmasını sağlayabileceği anlamına gelir.

Habhab, Netanyahu'nun yakın zamanda parmaklıklar ardında görülme ihtimalinin düşük olmasına rağmen, mahkemenin kararının Filistin davası için "ahlaki bir zafer" olduğuna ve işgal devletine karşı küresel kamuoyu oluşturmak için kullanılabileceğine inanıyor. Dahası, yasal olarak, daha fazla devletin İsrail güçleri tarafından işlenen diğer suçlarla ilgili ortak davalar derlemesinin önünü açabilir.

Filistin'in ilk başvurusuna ek olarak, UCM; Güney Afrika, Bangladeş, Bolivya, Komorlar, Cibuti, Şili ve Meksika'dan da başvurular aldı ve bu da İsrail'i Gazze'deki korkunç ve yaygın suçlarından sorumlu tutmak için artan bir uluslararası çabaya işaret ediyor.

Uluslararası baskının artması

Netanyahu ve Gallant, İsrail'in müttefiki ülkelerde tutuklanmaktan kaçınabilirken, UCM tutuklama emirleri Tel Aviv için büyük bir diplomatik sorun yaratıyor. Avusturya dışişleri bakanı, tutuklama emirlerini "anlaşılmaz ve gülünç" olarak nitelendirdi, ancak ülkesinin uluslararası hukuka olan bağlılığını yineledi.

Benzer şekilde, İtalya Savunma Bakanı, kararı "yanlış" olarak nitelendirmesine rağmen, Netanyahu veya Gallant'ın gelmesi halinde İtalya'nın UCM'nin talebini yerine getireceğini söyledi. Ülkenin dışişleri bakanı ayrıca, "ICC'yi destekliyoruz ... Mahkeme siyasi değil, hukuki bir rol oynamalıdır" dedi.

İrlanda Başbakanı Simon Harris, İrlanda'nın Netanyahu'yu tutuklayıp tutuklamayacağı sorusuna "Evet, kesinlikle" yanıtını verdi. "Uluslararası mahkemeleri destekliyoruz ve emirlerini uyguluyoruz" dedi.

İspanya Başbakan Yardımcısı ve Çalışma Bakanı da bu tutumu destekleyerek İspanya'nın her zaman adalet ve uluslararası hukukun yanında olduğunu ve Filistin halkını yok etme suçunun cezasız kalamayacağını vurguladı.

İsrail'in en önemli müttefiklerinden biri olan İngiltere, Netanyahu'nun oraya seyahat etmesi halinde tutuklanabileceğini ima etti. Britanya Başbakanı Keir Starmer'ın sözcüsünün bu hafta belirttiği gibi: "İzlenmesi gereken açık bir yasal mekanizma var. Birleşik Krallık, iç ve uluslararası hukukta öngörülen yasal yükümlülüklere her zaman bağlı kalacaktır."

Buna karşılık, Kanada Başbakanı Justin Trudeau, UCM'nin kurucu üyelerinden biri olarak ülkesinin uluslararası hukuku savunduğunu ve mahkeme tarafından verilen tüm kararlara bağlı kaldığını doğruladı. Trudeau, "Herkesin uluslararası hukuka uyması gerçekten önemli" dedi.

İsviçre, Hollanda ve İsveç gibi diğer ülkelerin tümü, Roma Statüsü kapsamındaki yasal görevlerini yerine getireceklerini doğruladı, bu da Netanyahu ve Gallant'ın bu eyaletlere girmeleri halinde tutuklanma riskinin yüksek olduğu anlamına geliyor. AB dış politika sorumlusu Josep Borrell de UCM'nin ikiliyi tutuklama kararının "bağlayıcı" olduğunu ve mahkemeye üye devletlerin "karara saygı duyması ve uygulaması" gerektiğini açıkladı.

Öte yandan, Macaristan ve Arjantin gibi bazı İsrail müttefikleri, UCM'nin tutuklama emirlerini uygulamayı açıkça reddetti. Buna karşılık, insan hakları grupları baskıyı artırdı. 

'ARANIYOR'

Uluslararası Af Örgütü (AI), Netanyahu'nun "resmen arandığını" ilan etti ve ülkeleri onu bağımsız yargıçların önüne çıkarmaya çağırdı. İnsan Hakları İzleme Örgütü de İsrail'in adaleti engelleme girişimlerini eleştirerek tutuklama kararlarına desteğini dile getirdi. Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard'ın da belirttiği gibi:

"Başbakan Netanyahu artık resmen aranan bir adam. İddianamenin yanı sıra yaygın olarak Muhammed Dayf olarak bilinen Muhammed el-Masri'nin ve Gallant’ın iddianamelerinin ardından, UCM üyesi devletler ve tüm uluslararası toplum, bu kişiler UCM'nin bağımsız ve tarafsız yargıçları önünde yargılanana kadar hiçbir şeyden vazgeçmemelidir. Savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar işlediği iddia edilenler için 'güvenli bir sığınak' var olamaz."

İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), UCM yargıçlarının iki üst düzey İsrailli yetkili hakkında tutuklama emri çıkarma kararının uluslararası desteği hak ettiğini ve bu tutuklama emirlerinin, İsrail'in mahkemede adaletin işleyişini engellemeye yönelik girişimleri göz önüne alındığında özel bir önem taşıdığını söyledi. 

Fransa İnsan Hakları Birliği de dahil olmak üzere 11 STK'dan oluşan bir koalisyon, Fransız hükümetine, Netanyahu ve Gallant'ı Fransa'ya ayak basmaları halinde tutuklama çağrısında bulunarak, UCM'nin tutuklama emirlerinin, İsrailli yetkililere yönelik acil yaptırım ihtiyacının altını çizdiğini vurguladı. 

Bu, Fransa Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Christophe Lemoyne'nin düzenlediği basın toplantısında, ülkesinin Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından verilen tutuklama emrini uygulayıp uygulamayacağı konusunda net bir yanıt vermekten kaçınmasının ve "Hukuki açıdan karmaşık bir nokta" demesinin ardından geldi.

Tahmin edilebileceği gibi, UCM'nin kararı İsrail'de öfkeye yol açtı. Netanyahu ve diğer yetkililer hareketi "antisemitik" ve "utanç verici" olarak nitelendirdi. ABD Başkanı Joe Biden da kararı eleştirerek Washington'un, İsrail'in "kendini savunma hakkına" verdiği desteği yineledi. Ancak bu, kararların potansiyel etkilerini köreltmedi.

Netanyahu ve Gallant Lahey'de hiç yargılanmasalar bile, bu durum, uluslararası baskının anlatıyı değiştirebileceğini ve adalet arayışının ne kadar yavaş olursa olsun ulaşılabilir olduğunu güçlü bir şekilde vurguluyor. Filistin'in tanınma ve hesap verebilirlik mücadelesinde ileriye doğru önemli bir adım atıldı ve dünya bundan sonra ne olacağını görmek için durumu yakından izliyor.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 25 Kasım 2024 09:35