Netanyahu Savunma Bakanı'nı Neden Görevden Aldı?

İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant'ın Başbakan Benjamin Netanyahu tarafından görevden alınması, işgal devletini, geçen yılki Aksa Tufanı Operasyonu'ndan ve ardından gelen Gazze'ye ve şimdi de Lübnan'a yönelik savaştan bu yana devam eden kargaşanın ortasında bir başka siyasi krize sürükledi. 

Bu çatışmalar, yaklaşık 200 bin şehit ve kayıp kişinin yanı sıra sayısız yaralı ve mahkumun şok edici bir şekilde ölmesine yol açtı.

Gallant'ın görevden alınmasının zamanlaması, en azından Yedioth Ahronoth'ta yazan İsrailli köşe yazarı Nahum Barnea'ya göre korkunçtu: "Bu, demokrasinin ölümüdür." 

Netanyahu, Amerika Birleşik Devletleri'nde oylama devam ederken savunma bakanını görevden almayı seçti ve İbrahim Anlaşmaları'nın gözlemcisi Donald Trump'ın ezici bir siyasi geri dönüşle Beyaz Saray'a dönüşünü kutladı.

Kötü zamanlama mı yoksa taktiksel hareket mi?

Bu, Netanyahu'nun muhtemelen geçen Mart ayında Gallant'ın yargı reformlarına karşı çıkmasının ardından görevden alınması nedeniyle ulusal bir tepkiyle karşı karşıya kaldığı felaketin tekrarlanmasını önlemek için hesaplanmış bir hamle gibi görünüyordu. O sırada Gallant, reformların yedek askerler üzerindeki etkisi konusunda kamuoyu önünde uyarıda bulunmuş ve bu da İsrail genelinde kitlesel protestolara yol açmıştı.

Histadrut sendikası, İsrail ekonomisini etkili bir şekilde felç eden bir grev çağrısında bulundu ve Beyaz Saray sert bir uyarı yayınladı. Bu, Netanyahu'nun kararını geri almasına yol açtı. Gallant, sokakların, ekonomistlerin, ordunun ve hatta ABD Başkanı Joe Biden'ın desteğiyle Tel Aviv'deki ofisine döndü.

"Korkunç zamanlama" tam da burada yatıyor. Kararın alınmasından sadece üç dakika sonra Netanyahu, Gallant'a bir görevden alma mektubu gönderdi – Netanyahu'ya yakın olduğu bilinen gazeteci Amit Segal haberi verdi. İsrail Savunma Bakanı, yedi cephede devam eden bir savaşın ortasında, Anayasa'nın 20. maddesinde öngörüldüğü gibi 48 saat içinde geçerli olmak üzere görevinden alınacağı konusunda bilgilendirildi. 

Gallant neden gitmek zorunda kaldı?

Gallant'ın tartışmalı bir şekilde görevden alınmasının ardındaki nedenler çok çeşitliydi ve Gallant'ın kendisinin de vurguladığı üç temel soruna dayanıyordu:

İlk konu zorunlu askerlikti. Gallant, "uygun olan herkesin orduya katılması gerektiği" konusunda ısrar etti. Bu, Ultra-Ortodoks Haredim'i askerlik hizmetinden muaf tutan ve Knesset'te masaya yatırılan bir yasaya doğrudan bir yanıttı.

Gallant, Haredim'e doğrudan bir meydan okuma olan 7 bin din öğrencisinin askere alınmasını emrederek misilleme yaptı. Bu kararname, Haham Admur Gur gibi nüfuzlu hahamların, askeri kaçakçılığı ve özel kreş desteğini teşvik eden yasaların kabul edilmemesi halinde hükümet koalisyonunun çökebileceğine dair şiddetli tehditlerinin ortasında geldi.

Bu yasalar Haredimler için kritikti, çünkü erkeklerin askeri yükümlülüklerle karşı karşıya kalmadan dini çalışmalara odaklanmalarına izin veriyordu ve tipik olarak büyük ultra-Ortodoks ailelere önemli ayrıcalıklar sunuyordu. Hahamların durumu açıktı: Hükümet hem askeri muafiyet yasasını hem de kreşler için mali desteği geçirmezse, 2025 bütçesini onaylamayacaklardı.

Oyundaki diğer motifler

İsrail'de bütçe kabul edilmezse hükümet otomatik olarak çöker ve bu, Netanyahu'nun çaresizce kaçınmaya çalıştığı bir sonuç. Netanyahu'nun koalisyonunu sağlam tutmak için hızlı hareket etmesi ve Gallant'tan kurtulması gerekiyordu.

İkinci neden, savaş esirlerinin Gazze'den geri dönmesiyle ilgiliydi. Bu son derece hassas bir konuydu ve Netanyahu, Gallant ve İsrail ordusu ve istihbarat servislerindeki diğer üst düzey yetkililer arasında derin bir sürtüşme kaynağıydı.

Geçtiğimiz yıl boyunca, İsrail'in çeşitli sınırlarındaki askeri operasyonlarının genişletilmesi yerine mahkum değişimi müzakerelerine öncelik verilip verilmeyeceği konusunda tartışmalar devam etti. Gallant ve ordudaki bazı kişiler anlaşmaya öncelik verilmesi gerektiğini savunurken, Netanyahu, Bezalel Smotrich, Itamar Ben Gvir ve bazı sertlik yanlısı askeri komutanlarla birlikte, Hamas'ı boyun eğmeye zorlamak için askeri baskının sürdürülmesi gerektiğine inanıyordu.

Başlangıçta, özellikle Gallant ve Genelkurmay Başkanı Herzi Halevy'nin Lübnan'a yönelik önleyici bir saldırı önerisinde bulunmasının ardından güvenlik ve siyaset kurumu arasında bir fikir birliği var gibi görünüyordu – bu eylem ancak Biden'ın 11 Ekim'de Netanyahu ile yaptığı görüşme sırasında doğrudan müdahalesi nedeniyle ertelendi.

Ancak Gazze'deki kara harekâtının gerçekleri ortaya çıktıkça kısa sürede çatlaklar oluştu. Öncelikle Gazze'deki "mutlak zaferin" esirleri kutarmaktan daha önemli olup olmadığı konusunda anlaşmazlıklar yeniden ortaya çıktı.

Gallant, Halevy, Şin Bet şefi ve Mossad başkanı, askeri eylemleri duraklatmak anlamına gelse bile, esirlerin hayatlarının öncelikli olması gerektiğine inanıyordu. Üçünün de görevden alınmak konusunda Netanyahu'nun hedefinde olduğu söyleniyor.

İstihbarat hataları

Son olarak, 7 Ekim'deki başarısızlıklarla ilgili soruşturma başlatıldı ve feci güvenlik açığının hesap verebilirliğini belirlemek için bağımsız bir adli soruşturma çağrısında bulunuldu. Netanyahu, böyle bir soruşturmanın tepedeki konumunu tehlikeye atabileceğini bildiği için buna şiddetle karşı çıktı.

7 Ekim'deki başarısızlığın ölçeği muazzamdı ve İsrail'in siyasi, askeri ve güvenlik liderleri büyük bir inceleme altındaydı. Netanyahu'nun kendi siyasi bekası için savaşı uzatmak istediği ve savaş alanındaki başarıların o kader gününün feci olaylarını telafi ediyormuş gibi görünmesini istediği bir sır değil. Bununla birlikte, hesap verebilirlik konusundaki tartışma gün geçtikçe daha yüksek sesle büyüyor ve adalet talepleri giderek daha acil hale geliyor.

Bu kilit konulara ek olarak, Netanyahu'nun aklında Gallant'ın görevden alınmasını haklı çıkarmak için bahane olarak kullandığı üç dosya daha olabilir:

Birincisi, Şin Bet'i töhmet altında bırakan ve "Sinvar Dosyaları" olarak bilinen Gazze'yle ilgili hassas güvenlik belgelerinin sızdırılmasıydı. Bu dosyalar Ronen Bar'ın yetki alanına girse de, asıl şüphe Netanyahu'ya yakın kişilere işaret ediyordu. Gallant'ın görevden alınması, bazı İsrailli yorumcuların öne sürdüğü gibi, Bar'ı dizginlemek için bir mesaj da vermiş olabilir.

İkincisi, Mescid-i Aksa Operasyonu'nu çevreleyen ve Genelkurmay Başkanı Halevi'yi bir kez daha ihmal iddiasıyla gündeme getiren büyük başarısızlıktır.

Üçüncüsü, müzakereleri yürütmekle sorumlu olan Mossad Başkanı David Barnea da kendisini Netanyahu'nun hedefi olarak bulabilir. Donald Trump'ın iki ay içinde göreve başlayacak olmasıyla birlikte, Washington'daki değişikliklerin ortasında ikincisini bir günah keçisi haline getirmeye çalıştığına dair spekülasyonlar var.

Netanyahu'nun iktidarı ele geçirmesi

Tüm bu gerilimlere rağmen, Benjamin Netanyahu kendisini fiili savunma bakanı olarak konumlandırdı – ancak resmi olarak bu rol Dışişleri Bakanı Israel Katz'a verildi. Yedioth Ahronoth'tan Ron Ben-Yishai'nin belirttiği bu hamle, Netanyahu'nun kendisine karşı çıkan herkesi kenara iterken iktidarını sağlamlaştırma niyetini gösteriyor.

Gallant'ın görevden alınmasının hem yerel hem de uluslararası sonuçları oldu. Yerel olarak Netanyahu, hesaplanmış bir fotoğraf fırsatı gibi görünen bir şekilde muhaliflerini bir araya getirdi. Netanyahu, Gallant'ın görevden alınmasını siyasi güdümlü bir karar olarak kınayan Gantz ve hareketi delilik olarak nitelendiren ve Netanyahu'yu siyasi hayatta kalmak için İsrail'in güvenliğini riske atmakla suçlayan muhalefet lideri Yair Lapid ile ilk kez otururken görüldü.

Onlar, Netanyahu'nun istifasını talep eden Yisrael Beytenu'nun lideri Avigdor Lieberman ve protesto çağrısı yapan Demokratların (İşçi Partisi ve Meretz ittifakı) lideri Yair Golan tarafından çevrelendiler.

Uluslararası cephede ise tüm gözler ABD Başkanı Trump'ın göreve başlama tarihi olan 20 Ocak tarihine çevrildi. Bundan sonra yaşananlar, Tel Aviv ile Washington arasındaki ilişkiyi yeniden tanımlayabilir. Herkesin aklındaki soru şu: Netanyahu, son döneminde Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıdığı gibi, İsrail'in Tel Aviv'deki savunma karargahının anahtarını da Trump'a verecek mi?

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 12 Kasım 2024 14:20