Suud-İsrail Normalleşmesinde İran Maddesi

MBS olarak bilinen Suudi Veliaht Prensi ve Başbakan Muhammed bin Selman Al Suud, geçen hafta Fox News'e verdiği demeçte, İsrail ile ilişkileri normalleştirmeye "her geçen gün daha da yaklaştıklarını", ancak bunun sonuçta Filistin konusuyla ilgili bir atılıma bağlı olduğunu söyledi.

Çoğunlukla söylenmeyen şey, İsrail'le tam bir barışın muhtemelen bu yılın başlarında elde edilen Çin'in arabuluculuğundaki İran-Suudi yakınlaşmasının üstünde ve ötesinde İran'la bir atılıma bağlı olduğudur.

İlk durak: Ramallah

Filistin meselesiyle başlayalım. Geçen hafta -1967'den beri bir Suudi yetkilinin gerçekleştirdiği ilk ziyaret- Suudi Arabistan'ın Filistin Büyükelçisi ve Kudüs Başkonsolosu Nayif bin Bender es-Sudeyri, Ramallah'ı ziyaret etti ve Davud Kuttab'ın mutlaka okunması gereken Al-Monitor Filistin Bülteni'nde bildirdiği gibi, Suudilerin bir Filistin devletine olan bağlılığını bir kez daha teyid etti.

Ziyaret, Washington, Riyad ve Ramallah arasındaki diplomasi telaşı sırasında gerçekleşti. Biden yönetimi ile yakın işbirliği içinde çalışan Muhammed bin Selman, Filistin Yönetimi Batı Şeria'daki radikal silahlı grupları bastırabildiği takdirde, Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas'a yardımı sürdürmeyi teklif etti. Buna karşılık Filistin Yönetimi, İsrail'in Batı Şeria'nın bazı kasabalarında kontrolü bırakması ve yerleşimleri kaldırması durumunda normalleşmeye devam etmeye istekli.

Bunların hepsi, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ndeki Filistinliler için kötüleşen durumla ilgili hoş bir aciliyet duygusunu yansıtan doğru hamlelerdir. Potansiyel Suudi yaşam çizgisi, Abbas'ın genç bir nesli entegre etmek için Filistinli liderler arasından yenilenme çalışmalarını başlattığı sırada geliyor, ancak popülaritesi her zamankinden daha düşük olmaya devam ediyor. Bu hareket, Abbas'ın Batı Şeria'da, özellikle de yeni direniş merkezleri Nablus ve Cenin'de giderek zayıflayan tutumu için çok az ve çok geç olabilir. Filistin Yönetimi'nin radikalleşmiş silahlı grupları bastırma talebi, birçok Filistinlinin yönetime olan güvensizliği göz önüne alındığında bir bedeli olacaktır.

Sonraki durak: Tel Aviv

Bu da bizi, iki devletli bir çözüme doğru atılacak herhangi bir bebek adımının çıkmaza girmesi muhtemel görünen İsrail'e getiriyor. Ben Caspit bugün şöyle yazıyor: "İsrail'in Filistinlilere verdiği gerekli tavizler, [İsrail Başbakanı Benjamin] Netanyahu'nun çok partili koalisyonunun bağımsız bir Filistin devleti olasılığını bir kez ve sonsuza dek gömmek için tek taraflı önlemler talep eden ve aynı zamanda uygulayan birçok üyesi için bir başlangıç değildir."

Caspit'in açıkladığı gibi, tek geçici çözüm, Suudilerin talebinin Filistin devletinin gerisinde kalması ya da eski savunma bakanı ve Ulusal Birlik muhalefet partisinin şu anki başkanı Benny Gantz'ın bir şekilde yenilenmiş bir İsrail koalisyon hükümetine çekilmesidir. Birincisi, sayısız Suudi açıklaması da dahil olmak üzere bugüne kadarki beklentiler göz önüne alındığında bir hayal kırıklığı olacaktır.  Ve ikincisi, eğer Washington bunu başarabilirse, neredeyse bir mucize olacaktır.

Son Durak: Tahran

Suudilerin normalleşme yaklaşımı, İran yüzünden her zaman sınırlı kaldı. Riyad'ın ABD'den taleplerinin – nükleer programına destek, bir savunma anlaşması ve en üst düzey silah sistemleri – hepsi İran'a yöneliktir.

Suudi nükleer programıyla başlayalım. Geçtiğimiz hafta, Riyad, Jack Dutton'un bildirdiği gibi, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'na (IAEA) tesislerine daha geniş erişim sağlayacağını açıkladı.

Suudi Arabistan'ın attığı adımlar hala IAEA'nın ek protokolünün gerisinde kalıyor – ki bu da Krallığın kendi uranyum zenginleştirme kapasitesine olan arzusuyla birleştiğinde, Suudi nükleer anlaşmasının Kongre tarafından onaylanmasını zorlaştıracak. Riyad, ABD ile nükleer anlaşmasını yapmak istiyor, ancak gerekirse işini Çin de dahil olmak üzere başka bir yere taşımaya da hazır.

Riyad'ın kendi uranyum zenginleştirmesi de dahil olmak üzere nükleer enerji teklifi, sadece yeni bir alternatif enerji kaynağı geliştirmekle ilgili değil. İran, Suudi hesaplarının merkezinde yer alıyor. Bin Selman, Fox News'e verdiği demeçte, İran'ın bomba edinmesi durumunda, Suudi Arabistan'ın da bir tane edinmesi gerekeceğini söyledi. Bunun anlamı aynı zamanda, İran'ın "zenginleştirme hakkı" varsa ve ek protokole uymayacaksa, Suudi Arabistan'ın farklı bir standartta tutulmaması gerektiğidir.

Bin Selman ayrıca, İran'la ilişkilerin kötü gitmesi durumunda, ABD'nin güvenlik garantilerinin ne düzeyde yeterli olduğunu değerlendirmek zorunda. Eylül 2021'de Aramco'ya yönelik sofistike İran insansız hava aracı saldırısı, Suudi hesaplarını sıfırladı. Donald Trump yönetimi, Carter Doktrini olarak bilinen uzun süredir devam eden ABD politikasına rağmen, gerekirse bölgedeki ulusal çıkarlarını savunmak için askeri güç kullanmak konusunda hiçbir şey yapmadı. Suudi Arabistan'ın "NATO üyesi olmayan büyük bir müttefik" olma ihtimali bir adım olacaktır, ancak muhtemelen Riyad'da öngörülen taahhüt değildir.

İran'ın zaten müthiş olan füze ve insansız hava aracı yetenekleri yakında genişleyecek. Ekim ayında, Ortak Kapsamlı Eylem Planı'nın (JCPOA) tarafları, JCPOA taraflarının hiçbirinin (büyük olasılıkla Birleşik Krallık) önceki yaptırımları uygulamadığı varsayılarak, İran'ın füze ve insansız hava aracı teknolojisi ithalatı ve ihracatına yönelik yaptırımların kaldırılacağı "geçiş günü" etrafında bir araya gelecekler.

Jared Szuba'nın bildirdiği gibi, ABD ve Suudi Arabistan bu ayın başlarında ortak bir karşı İHA askeri tatbikatı gerçekleştirdi.

İran şimdi medya ve politika açıklamalarında Suudi Arabistan ile yakınlaşmayı kucaklıyor, ancak Krallık sözlerin yarım kalmaması için daha fazla eylem istiyor. Husi liderlerin geçen hafta Suudi Arabistan'a yaptığı ziyaret, Tahran sayesinde Yemen savaşını sona erdirmek için diplomaside önemli bir adımdı.

Suudi Arabistan için belki de en açıklayıcı ve cesaret verici işaret, Amwaj'ın ilk bildirdiği gibi, İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'in doğrudan ABD-İran nükleer görüşmelerine izin vereceğidir. ABD-İran görüşmeleri olasılığı, gerilimi azaltma yönündeki bölgesel eğilimleri tamamlayabilir. Taraflar arasında büyük bir güven açığı var; güven oluşturma süreci zaman alacaktır.

Cesur olmak

Biden yönetimi, Suudi-İsrail normalleşmesi ve İran'la bir tür nükleer anlaşma ile Ortadoğu'da büyük bir ilerleme kaydediyor. ABD Başkanı Joe Biden, Suudi Arabistan ile ilişkilerinde huzursuz bir başlangıçtan sonra, İsrail-Suudi normalleşmesi, iki devletli çözüme destek, Yemen'deki savaşı sona erdirme ve İran'ı caydırma gibi büyük ilerlemelerin Krallıkla yakın bir ortaklık gerektirdiğini fark etti.

Normalleşmeye yönelik açık aciliyete rağmen, İsrail ile Suudi Arabistan arasında tam bir barışın önündeki engeller, hem Filistin meselesi hem de Suudilerin ABD'den talepleri açısından çok büyük.

Bunların hepsi, bölgeyi diplomasi ve entegrasyona doğru taşıdıkları için yine de yapmaya değer konuşmalardır. Netanyahu Filistinlilerle gereğini yapabilirse, eksik ve son parça İran olacaktır. Ve sonunda, Muhammed Bin Selman, normalleşme çağrısı yaparken İran'ın risklerine karşı ABD'den gelen garantileri tartacaktır.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 03 Ekim 2023 07:10