Irak, ABD İle İran Arasında Sıkıştı

Her yıl, özellikle son yıllarda yazdan çok daha erken gelen sıcak hava dalgasının Irak'a gelmesiyle, elektrik ve su kaynakları hükümetin en önemli saplantıları ve vatandaşların temel endişeleri haline geliyor. Bu, nüfusun artması ve yeni şehirlerin inşası ile birlikte, enerji tüketim oranlarının yükselmesi ve hükümetin daha fazla kaynağa ihtiyaç duymasıdır.

Irak, çeşitli nedenlerden dolayı kendi içinde enerji üretemiyor ve elektriğinin çoğunu, özellikle İran gibi komşularından gelen ithalata dayandırıyor; ancak ABD'nin mali baskıları tedarik sürecini bozuyor. Aslında, ABD'nin mali arterleri üzerindeki tam kontrolü nedeniyle, Bağdat, Tahran'la finansal etkileşimlere yönelik umutsuz bir ihtiyaç ile Washington'un İran İslam Cumhuriyeti'ne yönelik tek taraflı yaptırımlarına bağlı kalmak arasında sıkışmış durumda.

Son günlerde, bu konu, Irak'ın doğrudan dış kontrolden mali bağımsızlığını talep eden parlamento ve kabinedeki bazı siyasi hiziplerden bir kez daha eleştiri aldı.

Parlamentodaki El Fetih koalisyonunun başkanı Hadi el-Amiri, Hazine Bakanlığı'ndaki bir Amerikan personelinin Irak'ın mali kontrolünü elinde tutmasının "utanç verici" olduğunu söyleyerek ABD'ye bağımlılığı şiddetle eleştirdi. ABD'nin İran'a yapılan Irak doğalgaz faturası ödemelerindeki müdahalesine ve engellemelerine işaret eden el-Amiri, Amerikalıların Irak'ı, İran'a olan borcunu nakit olarak ödemeleri halinde yaptırım uygulanacağı konusunda uyardıklarını söyledi.

Geçen ay El-Amiri, Irak'ta ABD'nin müdahalesinin neden olduğu dolar krizi hakkında yorum yapmış ve Irak Merkez Bankası'nın dolar rezervleri Amerikan merkez bankası Federal Rezerv'deki bir hesaba yatırıldığı için Irak'ın finansal bağımsızlığı olmadığını söylemişti.

El-Amiri, "Herkes Amerikalıların ulusları yoksullaştırmak için doları nasıl silah olarak kullandığını çok iyi biliyor" dedi.

Bir başka Fetih lideri Ali el-Fetlavi, Irak döviz piyasasında dolar fiyatındaki artıştan ABD'yi sorumlu tuttu.

Bu siyasi figürlerin Washington'ın Irak'ın mali ve parasal sistemi üzerindeki kontrolüne karşı protestosu, geçtiğimiz hafta sonlarında Bağdat'ın Yeşil Bölgesi'nde Amerikan Büyükelçiliği önünde düzenlenen ve göstericilerin Irak'taki büyükelçisi aracılığıyla Amerikan siyasi müdahalesinin sona erdirilmesini talep ettiği bir gösteri sırasında geldi.

FED'in Irak petrol gelirlerini kontrol etme mekanizması

ABD'nin 2003'te Irak'ı işgalinden sonra, işgalci güç, Irak'ta gelecekte nüfuzunu yapısal olarak garanti altına alabilecek bir siyasi sistem kurmaya çalıştı. Bu gündeme hizmet eden en önemli faktörlerden biri, Irak ekonomik sistemidir. ABD, Federal Rezerv Bankası'nın rolü aracılığıyla, Irak petrolünün satışından elde edilen gelirleri, dinarın döviz kurunu ve Washington'un Irak ekonomisini kontrol etmesini sağlayan diğer mekanizmaları kontrol ediyor.

Irak üzerindeki bu mali egemenliğin bahanesi, FED'in eski Irak diktatörü Saddam Hüseyin'in politikalarından on yıllardır zarar gören ülkeleri tazmin etmesi için bir mekanizmanın kurulmasıydı. Bu amaçla Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1483 sayılı kararına göre Irak Kalkınma Fonu kurulmuş ve New York'ta FED'de petrol parası yatırmak için bir hesap açılmıştır. Hesap, eski rejime karşı yasal işlemlerden kaynaklanan tazminatlar için uluslararası mahkeme kararlarının bir sonucu olarak mali müsaderelerden kaçınmak için uluslararası dokunulmazlık kazandı.

O zamandan beri, Irak'ın tüm petrol gelirleri, Kuveyt'e yapılan savaş tazminatı ödemesinde - geçen yıl sona erdi- yüzde 5'lik bir eksiltme yapıldıktan sonra FED'e yatırıldı.

Bu hesaptan yapılan harcamalar için ABD'ye bu paranın nereye ödendiğini açıklama talepleri gönderilir ve onaylanırsa tutar Irak merkez bankasına aktarılır. Bu işlem 20 gün kadar sürer.

Para Irak'a havale yoluyla aktarılıyor ve her seferinde yarım milyar dolar Bağdat'a gönderiliyor. Bu arada, transfer, güvenlik ve sigorta masrafları Irak Merkez Bankası tarafından ödeniyor.

Her ne kadar 2010 güvenlik anlaşmasına göre, ABD'nin Irak'taki işgali Başbakan Nuri el-Maliki döneminde resmen sona ermiş ve 1956 Irak Kalkınma Fonu kararına göre feshedilmiş olsa da, FED pratikte Irak Merkez Bankası üzerindeki kontrolünü sürdürdü.

Irak'ın mali döngüsü şu şekilde işliyor:

1. Petrol gelirleri FED'e yatırılır

2. FED onayından sonra Irak'a para aktarılır

3. Dolar döviz ihalelerinde satılır

4. Dolar, iş adamları, döviz büroları ve devlet kurumları tarafından satın alınır.

Bu mali yapı Irak için büyük bir sıkıntı kaynağı olsa da ve birçok uzman, döviz dalgalanmalarının, enflasyonun ve karaborsa döviz piyasasının - geçen yıl petrol satışlarında ve gelirlerinde büyük bir sıçramaya rağmen - ABD'nin Irak'ın petrol gelirleri üzerindeki kontrolünden kaynaklandığını iddia ederken, petrol gelirlerinin birikmesinin ABD'ye birkaç avantajı vardır:

1. FED'e büyük paraların yatırılması gücünü artırıyor

2. ABD, Irak'a faiz ödemeden bu paradan üçüncü şahıslara kredi verebilir

3. Para transferleri için Irak ücretlendirilmekte ve ilgili Amerikan şirketleri bundan yararlanmaktadır.

4. Transferler sırasında Irak hükümeti hırsızlık, yangın ve diğer olaylara karşı sigorta sağlamalıdır.

5. Sadece dolar ödemeli petrol satışları üzerindeki kontrol, esasen tüm Irak ekonomisi üzerinde kontrol anlamına gelir ve bu, ABD'nin Irak hükümeti üzerindeki baskılarını mümkün kılar.

Örneğin, FED'e yapılan ödeme teklifleri yalnızca maliye bakanlığı tarafından temsil edilen Irak hükümetinin talebi üzerinedir ve bu da bu fonların ödeme yerinin kesin ayrıntılarından bahsedilerek yapılır ve bu, ABD'nin Irak içindeki değişim kaynaklarını kontrol ettiği anlamına gelir. Bu mekanizma, çeşitli Irak hükümetlerinin İran'dan güç sağlama çabalarını kısıtlayan şeydir.

Irak, ticaret hacmi yıllık 9 milyar dolara ulaşan İran'ın önemli bir ticaret ortağıdır. Ancak ABD'nin Irak'ın ödemeleri üzerindeki kontrolü, sağlanan hizmetler ve ithal edilen mallar için İran'a para transferlerini engelliyor.

Öte yandan, Irak'ın mali sisteminin kontrolü, ABD'ye, bu ülkenin Batı Asya ve Fars Körfezi'ndeki etkisini ve varlığını geliştiren Çin gibi ABD rakipleriyle kapsamlı bir işbirliğine yönelmesini önlemek amacıyla Irak'ın yabancı ortaklıklarını izlemesi için bir baskı kaldıracı sağlıyor. Bu sorun, Bağdat'ın ekonomik fırsatlardan, özellikle de Çin'in Kuşak ve Yol Girişimi'ne katılımından yararlanmasını engelliyor.

Bu durum, ABD'nin ülkenin petrol gelirleri üzerindeki egemenliğinin sona erdirilmesi yönünde kamuoyunda bir talep uyandırıyor. Aslında, egemenlik ve bağımsızlığın ana faktörlerinden biri merkez bankasının bağımsızlığıdır ve Irak, tarihi kayıtlara ve önemli bölgesel konuma sahip 43 milyondan fazla nüfusa sahip bir ülke olarak egemenliğin ve bağımsızlığın tadını çıkarmalıdır.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 21 Temmuz 2023 14:42