Ortadoğu'dan Batı Asya'ya Suudi Arabistan

Son yıllarda, yaygın olarak kullanılan 'Orta Doğu' terimi, eleştirmenlerin haklı olarak Batı perspektiflerine dayanan sömürgeci bir yapı olduğuna işaret etmesiyle daha fazla inceleme altına alındı.

19. yüzyılın sonlarında İngiliz deniz stratejisti Amiral Alfred Thayer Mahan tarafından icat edilen terim, bölgenin İngiliz İmparatorluğu için stratejik önemini tanımlamaya hizmet etti.

Bu terim, eşit derecede arkaik "Yakın Doğu" ile birlikte, farklı kültürleri, dilleri ve tarihleri monolitik bir varlık halinde birleştirmeye devam edecek ve yanıltıcı bir Batı merkezli anlatıyı sürdürecektir.

İran ve diğer Avrasyacı medya kuruluşları, bölgeyi tanımlamak için uzun zamandır 'Batı Asya' terimini tercih ediyorlar ve bunun coğrafi olarak daha doğru olduğu iddia edilirken, aynı zamanda bölgedeki ülkeler tarafından paylaşılan tarihi, kültürel ve coğrafi bağlantıları, bunları mutlaka birleştirmeden vurguluyorlar.

İran merkezli haber kuruluşlarından birinin adı Batı Asya Haber Ajansı'dır (WANA).

Örneğin, Çin'in devlet tarafından işletilen Xinhua haber ajansı, raporlarında 'Batı Asya'yı kullanırken, Hindistan'ın WION yayıncısı, Ghadi Francis'in ev sahipliğinde 'Batı Asya Postası' adlı bir şova sahip.

WION tarafından bu yılın başlarında yüklenen bir Youtube Short, "Batı Asya"nın "coğrafi önyargısı olmadığı" için tek doğru kullanım olduğunu savundu.

Özellikle Lübnan merkezli The Cradle, 'Batı Asya' terimini savunarak geleneksel 'Ortadoğu' anlatısına meydan okumada güçlü bir ses olarak ortaya çıktı.

The Cradle'ın köşe yazarı Şermin Nervani, Press TV web sitesine, Batı Asya'nın "birçok yönden tarihin başlangıcı ve medeniyetin orijinal beşiği" olduğunu söyledi.

"'Orta Doğu' sömürgeci bagajlar, bozgunculuk ve aralıksız felaketlerle dolup taşarken, 'Batı Asya' bize 21. yüzyılın en büyük jeo-ekonomik dönüşümünün bir parçası olduğumuzu ve Asya ile Avrupa arasındaki temel köprü olduğumuzu hatırlatıyor - Avrasya'nın mümkün olmasının nedeni bile" dedi.

Buna karşılık, Arap medya kuruluşları genellikle "Orta Doğu" terimini kullanmaya devam ederek statükoyu sürdürdüler. Bu terminoloji seçimi, Batı emperyalizminin bölgedeki kalıcı etkisini yansıtmaktadır.

Şubat 2019'da, BAE'nin The National gazetesi tarafından yayınlanan bir fikir yazısı, konuyla ilgili bir soruyu gündeme getirdi: Batı Asya Arap ülkeleriyle daha alakalı olduğunda neden hala Orta Doğu terimini kullanıyoruz?

Yazar ve küresel stratejist Parag Khanna, "Batı Asya'ya atıfta bulunmanın çok daha mantıklı" olduğunu ve "Doğu ve Güney Asya'nın yükselişinin Batı Asya'yı Asya coğrafyasını yeniden keşfetmeye zorladığını" belirtti.

Bu bağlamda, Batı Asya'nın önemli bir oyuncusu olan Suudi Arabistan, "Ortadoğu"nun ve özellikle de eski İsrail başbakanı Şimon Peres'in 1990'ların başında ortaya koyduğu ve İsrail rejimi ile ekonomik kalkınmanın teşvik ettiği Arap devletleri arasında normalleşmeyi gerektirecek olan "Yeni Ortadoğu"nun aksine, bu bölgedeki haklı yerini kabul ediyor.

Bu, George Bush yönetiminde görev yapmış olan eski ABD Dışişleri Bakanı Condoleeza Rice, Batı yanlısı demokrasiler çağını başlatacak bir "yeni Ortadoğu" çağrısı yaptığında daha da genişletildi.

Suudi Arabistan ile İran arasında Çin'in arabuluculuğunda gerçekleşen son yakınlaşma, bu Amerikan-Siyonist komployu etkili bir şekilde engelledi. İşbirliğinin karşılıklı faydalarını kabul eden Riyad ve Tahran, istikrar ve ekonomik büyümeyi sürdürmek için farklılıklarını geçici olarak bir kenara bıraktılar.

Bu stratejik hizalanma, bölünmüş bir "Ortadoğu" kavramına meydan okuyor ve Suudi Arabistan'ın bölgesel entegrasyona olan bağlılığını gösteriyor. Tahran'la ilişkilerin yeniden başlaması, o zamanki manşeti "Batı Asya gerginliği azaltma yolunda" yazan İran gazetesi tarafından övgüyle karşılandı.

Birleşik Dünya Enternasyonali'nde Mart ayında yayınlanan bir makaleye göre, İslam Devrimi Lideri Ayetullah Seyyid Ali Hamaney, 2016 yılında yaptığı bir konuşmada "Orta Doğu" teriminin Batı Asya ile değiştirilmesi gerektiğini belirtti.

Makale, İran ve Suudi Arabistan'ın ilişkileri normalleştirme kararının, Ayetullah Hamaney'in bakış açısına göre, "Ortadoğu'nun Batı Asya'ya dönüşmesini hızlandıran bir adım" olduğunu savundu.

Geçen yılın Kasım ayında, Ayetullah Hamaney, bir tweet'te Batı Asya'nın benimsenmesi çağrısını yineledi:

"'Ortadoğu' ile kastedilen nedir? Avrupa'dan uzak herhangi bir bölgeye Uzak Doğu denir, Avrupa'ya yakın olan Yakın Doğu ve aradaki herhangi bir şey Orta Doğu'dur. Avrupa bu isimler için bir ölçüttür. Batı bu tür hakları kendileri için talep etti. Ortadoğu demeyin; Batı Asya diyelim."

Yeni keşfettiği yaklaşıma paralel olarak, Suudi Arabistan diplomatik ve ekonomik fırsatlar için Rusya-Çin bloğuyla giderek daha fazla ilgileniyor.

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) ve BRICS grubu gibi örgütlere katılan Arap krallığı, ittifaklarını çeşitlendirmek ve geleneksel Batılı ortaklara olan bağımlılığını azaltmak istiyor.

Uzmanlara göre bu değişim, ABD'nin artık güvenilir bir güvenlik garantörü veya kapsamlı bir ortak olmadığının giderek artan bir şekilde farkına varıldığını yansıtıyor.

Bu gelişme, aynı zamanda, Riyad'ın Biden yönetimi altında Washington ile gergin bağlarının yanı sıra ABD'nin Batı Asya'daki etkisinin azaldığı gerçeğinin ortasında geliyor.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'ı ağırladıktan günler sonra, Suudi Arabistan başkent Riyad'daki en büyük Çin-Arap iş toplantısına ev sahipliği yaptı.

Gözlemciler, Suudi Arabistan'ın Batı Asya'daki yerini tanımasının sadece dilsel bir değişim olmadığını ve bölgede ortaya çıkan daha geniş jeopolitik gelişmelerle uyumlu olduğunu düşünüyor.

Krallığın yörüngesi, Batı Asya ile bağlantısını uzun zamandır iddia eden İran'ınkine benziyor.

Suudi Arabistan, bu bölgesel kimliği benimseyerek komşu ülkelerle bağlarını güçlendirmeyi ve Batı Asya'nın kolektif büyümesine ve istikrarına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

İran'ın bölgesel nüfuzunu genişletmeye ve uluslararası ortaklıklarını çeşitlendirmeye odaklanması, Batı Asya'da yeni bir jeopolitik düzenin zeminini tartışmasız bir şekilde hazırladı.

Böyle bir değişimin avantajlarını kabul eden Suudi Arabistan, şimdi benzer bir yönde ilerliyor.

Suudi Arabistan jeopolitik konumunu yeniden değerlendirirken, uzmanlar iç söylemin sonunda 'Orta Doğu' teriminin tarihsel yanlışlıklarının ve sınırlamalarının kabul edilmesiyle sonuçlanacağını ve krallığın Batı Asya'nın ayrılmaz bir parçası olduğunu kabul edeceğini düşünüyor.

Terminolojideki bu potansiyel değişim, Suudi Arabistan'ın dış politikasında, İran'la artan diplomasi ve Rusya-Çin bloğuna doğru bir dönüşle işaretlenen daha geniş bir dönüşümü tamamlayacaktır.

Aynı zamanda, "Çin'in bir zamanlar ABD'nin münhasır alanı olan bölgesel diplomatik rolü doldurmak için adım attığının" bir kabulü olacak.

ABD'nin arabuluculuğundaki İbrahim Anlaşması'nı izleyen ilk iyimserlik de, son aylardaki bölgesel diplomasi yöneliminden açıkça anlaşılacağı gibi, sönmeye başladı. Uzmanlar, Suudi Arabistan'ın İran'la yakın zamanda yeniden başlayan ilişkileri tehlikeye atmak istemeyeceği için durumun daha da fazla bu yönde devam edeceğini söylüyor.

Geçen ay, üst düzey bir BAE politika analisti, İsrail hükümetinin eylemlerinin Arap liderlerini "utandırdığını" ve normalleşme anlaşmasına yeni imzacılar gelmesinin muhtemel olmayacağını söyledi.

Suudi Arabistan Batı Asya'daki yerini kucaklamaya ve Moskova ve Pekin ile ortaklıklarını güçlendirmeye çalışırken, krallık Batı'ya tamamen sırtını dönmüyor.

Riyad, Batı Asya dinamiklerinin karmaşıklığını anlıyor ve bölgesel güç merkezleri Türkiye ve İran gibi dengeli bir yaklaşımı sürdürmenin hem pragmatik hem de çok önemli olduğunu kabul ediyor.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 16 Haziran 2023 22:52