Gordion Düğümü Moskova'da Çözülecek Mi?

Son aylarda dağlık Karabağ bölgesinde yeni bir gerilim dalgasının alevlenmesiyle ilgili endişelerin ortasında, Azerbaycanlı ve Ermeni yetkililer geçtiğimiz günlerde Moskova'da farklılıkları bir kenara bırakmanın ve kalıcı bir barışa ulaşmanın yollarını tartışmak üzere bir araya geldiler. Bu amaçla, Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov ve Ermeni mevkidaşı Ararat Mirzoyan Cuma günü Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile görüştü.

Üst düzey diplomatların açıklamaları, her iki tarafın da ciddi olduğunu ve hedeflerine doğru ilerleme kaydedildiğini gösterdi. Örneğin Lavrov, müzakereleri "olumlu" olarak nitelendirerek, bir barış anlaşmasını ve diğer bazı davaları tartıştıklarını ve ortak bir bakış açısına yaklaşmayı başardıklarını da sözlerine ekledi. Rus Dışişleri Bakanı'na göre, Azerbaycanlı ve Ermeni mevkidaşları, sınırların, ulaşım yollarının kapatılması ve ekonomik temaslarla ilgili sorunları çözmeden ve Dağlık Karabağ ile Ermenistan ve Azerbaycan sınırındaki güvenlik durumu genel olarak iyileşmeden, barış anlaşmasının bazı özel yönlerinde ilerlemenin zor olduğunu doğruladı.

Lavrov, "Başbakan yardımcılarının önderlik ettiği üçlü grubun, ulaşım iletişiminin önündeki engelin kaldırılması konusundaki toplantısı önümüzdeki hafta yapılmalıdır. Olumlu bir sonuç olacağını umuyoruz." dedi.

Bayramov ise Ermenistan ile ilişkilerin yeniden canlanmasının önemine değinerek, "Savaş sonrası Ermenistan ile ilişkileri yeniden canlandırmak istiyoruz ve bu süreç çeşitli yollardan takip ediliyor. Bu konuda elimizden gelenin en iyisini yapmak istiyoruz. Bütün bu yollar birbirini tamamlar. Ermeni mevkidaşı ise gelecekteki gerginliklerin önlenmesi gereğini vurguladı ve Erivan'ın Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan başkanlarının üçlü anlaşmasına bağlı kalacağına söz verdi.

Laçın Koridoru Engelinin Kaldırılması

Üçlü görüşmelere ek olarak, Lavrov ile iki ülkenin dışişleri bakanları arasında ikili görüşmeler yapıldı. Lavrov ve Mirzoyan arasındaki görüşmede, bölgede istikrar ve güvenlikle ilgili konular ve Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin yeniden kurulması süreci ele alındı. Rusya, Ermenistan ve Azerbaycan başkanlarının anlaşmasının uygulanmasını tartıştılar. Mirzoyan, Laçın Koridoru'na uygulanan yasadışı ablukanın kaldırılmasının önemini vurguladı. Ayrıca müzakere sürecine paralel olarak güç kullanımından vazgeçilmesinin önemini vurguladı. Bu görüşmede Ermenistan ve Rusya arasındaki ikili işbirliği gündemi de ele alınmıştır.

Şu anda Karabağ ile ilgili en çok zorlanan konu Laçın Koridoru'nun Azerbaycan güçleri tarafından abluka altına alınmasıdır. Azerbaycanlı yetkililer, Karabağ'daki Ermenilere yapılan tedariklerin kesintiye uğramadığını iddia etseler de, enerji ve gıda akışının kesilmesi, Azeriler engellemeye devam ederken Karabağ'ın Ermenilerin çoğunlukta olduğu kesiminde binlerce insanın hayatını tehdit ediyor. Azerbaycan ordusu Karabağ'a girişte Ermenilerin bölgeye giriş ve çıkışlarını engelleyen birkaç kontrol noktası kurdu. Aslında Bakü, binlerce Ermeni'yi rehin alarak, Erivan'dan siyasi ve askeri ayrıcalıklar koparmaya çalışıyor.

Laçın Koridoru, bir şekilde, Bakü'nün ne pahasına olursa olsun inşa etmeyi planladığı tartışmalı Zengezor Koridoru'nun yerini alıyor. Azerbaycan makamlarının 2020 barış anlaşmasında kararlaştırıldığını iddia ettiği koridorun, anakara Azerbaycan'ı Nahçıvan Özerk Bölgesi'ne bağlaması gerekiyordu. Bu koridorla İran ve Ermenistan'ın sınırları tamamen kesilecekti, ancak Ermenistan, İran ve bir dereceye kadar Rusya'nın muhalefeti nedeniyle proje gerçekleşmedi. Bakü yetkilileri bu yenilgiye öfkeleniyor ve Laçın'ı ele geçirerek yenilgilerinin intikamını almaya çalışıyorlar.

Hangi Konularda Mutabık Kalındı?

Üçlü Moskova toplantısı, son aylarda Bakü ve Erivan yetkilileri arasında çeşitli ülkelerde güvenlik gerilimlerine son vermek için yapılan bir dizi toplantının devamı niteliğinde. Geçen ay, iki ülkenin dışişleri bakanları Washington'da birbirleriyle görüştüler ve Amerikalılar sonuçların yapıcı olduğunu söyleseler de, Karabağ'daki iki ülkenin güçleri arasında zaman zaman çatışmalar yaşandı ve en son ateşkes Moskova toplantısından sadece bir gün önce, 18 Mayıs'ta gerçekleşti.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev geçtiğimiz günlerde Brüksel'de Avrupalı liderlerle bir araya geldi.

Paşinyan, "14 Mayıs'ta Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel'in arabuluculuğunda Aliyev ile Brüksel'de bir araya geldim. Fransa Cumhurbaşkanı ve Avrupa Konseyi Başkanı'nın arabuluculuğunda Ekim 2022'de Prag'da yapılan toplantıda, Azerbaycan Cumhurbaşkanı ve ben ülkelerimizin BM Şartı'na ve Alma-Ata Deklarasyonu'na olan bağlılıklarını bir kez daha vurguladık. Birbirimizin toprak bütünlüğünü ve egemenliğini tanıdığımızı vurgulayan Alma-Ata Deklarasyonu'na dayanarak, bunun sınır tahdit komisyonlarının çalışmalarının temeli olacağı konusunda anlaştık." dedi.

Paşinyan ayrıca, bu toplantıda pratik olarak ileriye doğru bir adım daha attıklarını ve Azerbaycan'ın toprak büyüklüğünün 86 bin kilometrekare, Ermenistan'ınkinin ise 29 bin kilometrekare olduğunu ve saygı duyulması gerektiğini savundu.

"Bunu bölgesel barış ve istikrara, Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki barış girişiminin sonuçlandırılmasına ve sınırların çizilmesine yönelik büyük bir adım olarak görüyorum" diye devam etti.

Ermenistan Başbakanı'na göre, AB'nin üçlü toplantının sonuçlandırılmasına ilişkin açıklamasında, dağlık Karabağ'daki Ermenilerin hakları ve güvenliği konusunda Bakü ile Karabağ Cumhuriyeti arasında dünya toplumu ile işbirliğinin ve diyaloğun önemi vurgulanmıştır. Bu süreç, Bakü ile Erivan arasındaki gerginliklerin gerçek ve topyekûn bir şekilde çözülmesi ve bölgede barışın tesisi için önemlidir. Ayrıca bunun Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki barışı önemli ölçüde hızlandıracağını savundu.

Paşinyan, Brüksel'de ayrıca, Ermenistan-Azerbaycan demiryolunun yeniden canlandırılmasına ilişkin "olumlu anlaşmalara" varıldığını ve Erivan'ın Kasım 2020'nin 9. maddesi ve Ocak 2023'teki üçlü açıklamalar uyarınca demiryolu bağlantılarını yeniden açtığını belirtti. Ona göre, Ermenistan her iki tarafın egemenlik ilkelerini uygulamaya isteklidir.

Geçtiğimiz yıl yapılan Azerbaycan-Ermenistan görüşmelerinde iki taraf barış anlaşmalarını açıkladı. Ancak, müzakerelerin sona ermesinin ardından, sözlü çatışmalara ve sınır ateşi değişimine yeniden giriştiler.

Rusya'nın Hedefleri ve Endişeleri

Karabağ barış anlaşmalarının garantörü olarak Rusya, krizin devam etmesi Batılılar da dahil olmak üzere bölgelerarası aktörleri bölgeye getireceğinden, bölgedeki gerginliklerin derhal sona erdirilmesi için bastırıyor. Ve bu, mevcut koşullarda Moskova'nın çıkarına olmayan bir şey. Karabağ'daki gerginlikler Rusya'nın dikkatini Ukrayna'dan uzaklaştıracaktır ve bu da Batı'ya sahada Moskova'ya karşı kazanımlar elde etme fırsatı sunuyor. Son zamanlarda AB, uzmanlarını barış ve istikrar misyonu kisvesi altında Karabağ'a göndererek Rusya'nın sert tepkisini çekti. Rusya'nın bakış açısına göre, ABD ve Avrupa hiçbir zaman bölgede barış ve dengeli çözümler peşinde koşmuyor, aksine hamleleri gösterişli ve Rusya'yı Güney Kafkasya bölgesinden çıkarmayı amaçlıyor. Bu nedenle Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, güney sınırları konusunda rahat hissetmesi için Kafkasya'daki müttefiklerini anlaşmazlıklarını sona erdirmeye ikna etmeyi amaçlıyor.

Azerbaycan'ın Laçın Koridoru'nu bloke etme ısrarı barışın önünde ciddi bir engel teşkil etmekte, gelecekteki çatışmalara zemin hazırlamaktadır.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 23 Mayıs 2023 20:22