30 Yıl Sonra: İsrail'de Azerbaycan Elçiliği

Azerbaycan'ın İsrail'deki ilk büyükelçisi Muhtar Memmedov, sadece birkaç haftadır yeni görevinde, ancak yıllardır Yahudi devletinin elçisiymiş gibi konuşuyor ve davranıyor.

40 yaşındaki Memmedov, Tel Aviv'in merkezindeki Akdeniz'in pırıl pırıl sularına bakan yepyeni ofisinden, hem ülkesinin eski Yahudi cemaatini (MÖ 586'da Kudüs'ün Birinci Tapınağı'nın yıkılmasının ardından geldiğine inanılan ve bugün 30 bin kadar kalan) hem de Azerbaycan'ın İsrail'le, bir dizi stratejik ve jeopolitik sebepten ötürü giderek derinleşen onlarca yıllık ittifakını büyük bir tutkuyla anlatıyor.

Daha önce bilim ve eğitim bakan yardımcısı olarak görev yapan Memmedov, Jewish Insider'a gelişinden bu yana verdiği ilk röportajlardan birinde, "Şimdi bir büyükelçilik açmayı nihai bir hedef olarak değil, İsrail ile ilişkilerimizde yeni bir sayfanın açılması olarak görüyoruz" dedi.

"Burada bir büyükelçiliğe sahip olmak, İsrail ile işbirliğimizi daha da geliştirecek ve birlikte daha resmi ziyaretler, daha fazla turizm, daha fazla ticaret ve daha fazla yeni proje için çalışacağız" dedi.

İsrail ve Azerbaycan, 30 yıldan fazla bir süredir hem açık hem de gizli diplomatik ilişkilere sahipti ve Şii Müslüman çoğunluklu ülkenin 1991'de Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmasından sadece aylar sonra ilişkiler kurdu. İsrail, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de on yıllardır bir büyükelçilik bulundurmasına rağmen, Azerbaycan ilk kez Yahudi devletine kendi elçisini göndermeye karar verdi ve ilişkilerinde bir gelişme oldu.

İki devlet arasındaki bağların ısınması çok yönlüdür ve her iki ülke için de ekonomik olduğu kadar stratejiktir. Raporlara göre, yaygın olarak Dağlık Karabağ olarak bilinen topraklarını işgal eden komşu Ermenistan ile on yıllardır süren bir çatışmaya karışmış olan Azerbaycan için İsrail, dünya sahnesinde bir destek kaynağı olmasının yanı sıra milyarlarca dolar değerinde gelişmiş silah sağladı. İsrail için, İran'ın doğusunda da sınır komşusu olan Azerbaycan, en büyük düşmanına paha biçilmez bir yakın erişim sunuyor. Raporlar, Azerbaycan'ın geçmişte İsrail'in topraklarını İranlı düşmanına karşı gizli saldırılar için bir hazırlık alanı olarak kullanmasına izin vermiş olabileceğini gösteriyor.

Buna ek olarak, Azerbaycan İsrail'e, Memmedov'un ülkenin "siyah altını" veya başka bir deyişle petrol olarak adlandırdığı şeyi çok önemli bir şekilde tedarik ediyor.

Röportajda Memmedov, "Azerbaycan İsrail Devleti'ne petrol talebinin yüzde 40'ını sağlıyor ve şimdi bunun ötesine geçmek istiyoruz" dedi. "Azerbaycan ve İsrail arasında ticaret, ekonomi, tarım, teknoloji ve diğer alanlarda çok daha fazla fırsat olduğuna gerçekten inanıyorum."

Frankfurt Barış Araştırmaları Enstitüsü'nde (PRIF) araştırmacı ve İsrail-Azerbaycan ilişkileri uzmanı Eldad Ben Aharon, son 30 yılda "her iki ülkenin de bu ittifaka büyük bağlılık gösterdiğini" açıkladı.

JI'ye verdiği demeçte, "Azerbaycan'ın İsrail'in tarım çözümleri, nanoteknoloji ve silah üretimi konusundaki bilgisine ihtiyacı var" dedi ve başlangıçta bağların petrol ve silah ticaretine odaklanmış olmasına rağmen, daha yakın zamanda Azerbaycan'ın 2020 savaşında yeniden ele geçirdiği Dağlık Karabağ bölgesini rehabilite etmek için çalışan İsrailli özel sektör şirketlerinde bir artış olduğunu vurguladı.

Ben Aharon, "Bugünlerde 144 İsrailli şirket Azerbaycan'da projeler üzerinde çalışıyor, ki bu daha önce görülmemiş bir sayı" dedi. "İsrail perspektifinden bakıldığında, Başbakan Ehud Barak ve Ariel Şaron'dan Ehud Olmert, Benjamin Netanyahu ve Naftali Bennett'e kadar tüm koalisyonlarda Azerbaycan ile bu ittifakı sürdürme konusunda iki taraflı bir taahhüt var; bu, İsrail'in güvenliği için stratejik olarak önemlidir."

Salı günü, İsrail Dışişleri Bakanı Eli Cohen, İsrail-Azerbaycan Ortak Hükümetlerarası Komisyonu'nun bir parçası olarak, İsrailli yetkililer ve iş dünyası liderlerinden oluşan büyük bir heyetle Avrasya ulusuna gidecek.

Memmedov, iki ülke için "ekonomik ticaret, enerji, ulaşım, yüksek teknoloji, tarım ve eğitimden çeşitli sektörlerdeki durum ve gelecek perspektiflerini ve işbirliğini değerlendirmek için bir fırsat olduğunu" söyledi. Bu tür ziyaretler hem Azerbaycan hem de İsrail için önemlidir.

Cohen'in Bakü'de bulunduğu süre boyunca Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve geçen ay İsrail'i ziyaret eden Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov ile görüşmesi planlanıyor. Ekonomik işbirliğinin ilerletilmesi konusundaki tartışmaların yanı sıra, Cohen'in İran'la ilgili olan meseleleri, nükleer yetenekler elde etme yarışı ve Suudi Arabistan ile yakın zamanda yakınlaşması gibi daha acil konuları gündeme getirmesi bekleniyor. 2020 savaşının ardından Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki gerginlikler kaynamaya devam ederken, iki ülke arasındaki askeri işbirliğinin de tartışılması muhtemel.

"Ortak komisyon, küresel veya bölgesel olarak uluslararası meseleleri değil, ülkeler arasındaki çeşitli sektörlerdeki ikili işbirliğini kapsamaktadır. Bu nedenle diğer ülkelerle ilgili ilişkiler veya konular gündemde değildir" diyen Memmedov, Azerbaycan'ın tüm komşularıyla, özellikle de İran'la "iyi, dostane ve yapıcı" ilişkiler için çaba gösterdiğini ve orada yaklaşık 30 milyon etnik Azeri'nin yaşadığını belirtti.

Buna rağmen, büyükelçi bu yılın başlarında Tahran'daki Azerbaycan büyükelçiliğine yapılan ölümcül bir silahlı saldırının ardından İran'la son zamanlarda yaşanan gerginlikleri anlattı.

27 Ocak'ta bir kişinin ölümüne ve iki kişinin yaralanmasına neden olan saldırı hakkında Memmedov, "Tüm elçilik personelimizi Tahran'dan tahliye etmek zorunda kaldık, çünkü güvenliklerinden emin değiliz" dedi.  Memmedov, Azerbaycan'ın İran'dan olayı tam olarak soruşturmasını ve sorumluları cezalandırmasını talep etmesinin "somut bir sonuç" getirmediğini söyledi.

"Son zamanlarda, İran tarafından Azerbaycan'a yönelik suçlamalar var" diyen Memmedov, “İran, geçmişte Azerbaycan'ı topraklarında ayrılıkçı duyguları kışkırtmakla suçladı ve ülkenin İsrail ile olan bağlarına şüpheyle baktı. Ancak diğer ülkelerin iç meselelerine karışmamak bizim politikamızdır ve diğer ülkelerden de aynı muamelenin bizim iç meselelerimize müdahale etmemesini bekliyoruz" dedi.

İran'la diplomatik çıkmazın ışığında, daha önce Belçika'da konuşlanmış olan Memmedov, İsrail ile ilişkilerin iyileştirilmesinin, Bakü'nün başta Washington olmak üzere diğer devletlerle olan konumunu iyileştirme çabalarıyla da ilişkili olduğunu belirtti.

Şu anda Azerbaycan, resmi olarak herhangi bir büyük güç bloğu ile aynı hizada olmayan 120 ülkeden oluşan bir forum ve Birleşmiş Milletler dışındaki en büyük ikinci devlet grubu olan Bağlantısızlık Hareketi'ne (NAM) başkanlık etmektedir. Memmedov, bu durumun, diğer birçok ülkeyle çalışmasına izin verdiğini açıkladı. Buna ek olarak, "ABD ile iyi ilişkiler geliştirmek, bağımsızlığımızdan bu yana gündemimizde olan bir şeydir ve bu ilişkileri daha da geliştirmeye istekliyiz" dedi.

Memmedov, "Komşu Ermenistan ile yaşanan çatışma nedeniyle son 30 yılı aşkın süredir zor bir jeopolitik durumdayız" dedi. "Birçok insan hayatını kaybetti, ekonomiye, ülkeye, gelecek nesillerimize zarar verildi, bu yüzden bölgede yeni savaşlar, yeni çatışmalar veya yeni ölümler istemiyoruz. Daha olumlu bir sayfaya geçmenin ve eğitime, gelişime, yüksek teknolojiye daha fazla yatırım yapmanın zamanının geldiğine inanıyoruz, çünkü gelecek orada."

Bu nedenle, "bölgede daha az tırmanma görmek istiyoruz ve tüm hatıralara ve tarihe, Ermeni tarafının işlediği tüm zulümlere ve kültürel mirasımızın veya topraklarımızın tahrip edilmesine rağmen, Ermenistan ile düzgün normal komşuluk ilişkileri kurmak istiyoruz" diye ekledi.

2020 savaşına atıfta bulunan Memmedov, ülkesinin İsrail'in sunduğu desteği derinden takdir ettiğini söyledi - bazı raporlar İsrail'in Azerbaycan'a belirleyici bir zafer kazandırdığına inanılan kamikaze insansız hava araçlarını sağladığını öne sürdü - ve hem İsrail hem de Türkiye'nin bu savaş turundan hemen sonra Bakü'de ve ötesinde kutlandığını söyledi.

"Azerbaycan ulusu İsrail'i tanıyor, takdir ediyor ve İsrail tarafından yıllardır aldığımız tüm destek için minnettar" dedi.

İleriye dönük olarak, ülkesinin Amerikan Yahudi cemaatiyle olan sıcak bağları hakkında da uzun uzun konuşan Memmedov, ülkesinin İsrail ile işbirliğini derinleştirmeye odaklandığını söyledi. Tarım ve yüksek teknoloji alanlarında iki önemli proje halihazırda devam ediyor ve İsrail'in askeri ve siber hünerlerine de büyük ilgi var.

Memmedov, "Farklı teknolojiler hakkında bilgi edinmekle kesinlikle ilgileniyoruz çünkü her geçen gün gelişiyorlar" dedi. "Küresel trendlere ayak uydurmalıyız ve İsrail ile işbirliğimiz, belirtildiği gibi, siber güvenlik, girişimler ve yüksek teknoloji alanına odaklanacak."

Ayrıca Memmedov, "Kendi yeteneklerimizi geliştirmeye odaklanmak istiyoruz. Bu alanlarda İsrail ile işbirliği, Azerbaycan'daki kapasitemizi geliştirmek için etkili olabilir" dedi.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 18 Nisan 2023 16:59