İsrail Yanıyor: Ulusal Parçalanmaya Doğru...

İsrail devletinin, kendisini ülkenin yasal temellerindeki değişiklikler konusunda şiddetli bir iç savaşın içinde bulması durumu ilk değil. Ancak bu kez, Başbakan Benjamin Netanyahu'nun yargı revizyonu planının neden olduğu ulusal tartışma, ülkenin sosyal ve güvenlik yapılarında büyük çatlaklar ortaya çıkardı.

Toplumsal kırılmalar aslında kısmen, İsrail'in en üst düzey siyasi figülerinin artık devlet ve onun yönü hakkında ortak bir vizyonu paylaşmadığı gerçeğinden kaynaklanıyor. Bu kritik güvenlik açığı, haftalarca süren iç çatışmalar sırasında ön plana çıktı. Ne de olsa dümensiz ve bölünmüş bir devlet, artık "caydırıcılık kapasitesini" ve "ulusal güvenlik" önceliklerini verimli bir şekilde yerine getirmeyi bekleyemez.

İlk büyük kırılma

Temmuz 2018'de Knesset, ülkede yalnızca Yahudi vatandaşların kendi kaderini tayin hakkına sahip olduğunu belirleyen "Yahudi Devleti Yasası" olarak bilinen yasayı onayladı. Yasa, aylarca süren müzakerelerin ardından 62'ye karşı 55 oy ve iki çekimserle onaylandı.

Yasa, İsrail Devleti'nin (bugüne kadar anayasasız kalan bir ülke) kuruluşunun 70. yıldönümünde kabul edildi ve "İsrail'in Yahudi halkının tarihi anavatanı olduğunu" ve kendi kaderini tayin hakkının "yalnızca Yahudi halkı için" garanti edildiğini öngördü.

Yahudi Devleti Yasası'nın hükümleri, ülkenin cumhurbaşkanı ve başsavcısının itirazları nedeniyle on birinci saatte kaldırıldı. Bunlar, yalnızca Yahudilerden oluşan toplulukların kurulması çağrısında bulundu ve ilgili bir medeni hukuk örneği olmadığında yargıyı dini Yahudi yasalarına uymaya çağırdı. Rahatsız edici hükümler, "devlet, Yahudi yerleşiminin gelişimini ulusal bir değer olarak görüyor ve kuruluşunu teşvik etmek ve desteklemek için çalışacak" gibi daha belirsiz ifadelerle değiştirildi.

Filistin Yönetimi'nin Dışişleri Bakanlığı, yaptığı açıklamada, yasayı kınayarak şunları söyledi: "Bu ırkçı ve ayrımcı yasanın kabul edilmesi, işgalci devletin demokrasisine yönelik tüm iddiaları sonsuza dek düşürdü, Ortadoğu'daki (Batı Asya) tek demokratik devlet oldu ve İsrail'i karanlık devletlerin tepesine yerleştirdi."

İsrail hızla dağılmaya doğru gidiyor

Bugün, Yahudi Devleti Yasası'nın onaylanmasından beş yıl sonra, İsrail, Netanyahu'nun Knesset'i ve başbakanı yasaları onaylama ve yargıçları isimlendirme yetkisi vererek yargının yetkilerini sınırlamayı amaçlayan yargı revizyonu konusunda kendisini kargaşaya batmış buluyor. Aşırı sağcı hükümet koalisyonu, yürütme, yasama ve yargı güçleri arasındaki "dengeyi yeniden kurmaya" çalıştığını söyleyerek revizyonu savunuyor.

Ancak muhalefet ve İsrail halkının büyük bir kısmı, İsrail'de "yargı darbesi" ve "demokrasinin sonu" olarak nitelendirdiği bu revizyon planını reddediyor. İsrail Demokrasi Enstitüsü (IDI) de benzer uyarılarda bulunarak, "değişikliğin yargının yeteneklerini zayıflattığını ve iktidarı yasama organını kontrol eden koalisyonun elinde topladığını" söyledi.

Şimdi, İsrail siyasi güçleri "yargı reformları" konusundaki savaşı keşfedilmemiş topraklara taşıyor. Ülkenin katı kutuplaşmasına bir çözüm olarak, İsrail gazetesi The Marker, İsrail'in üç kantona bölünmesi çağrısında bulundu: Biri Yahudi dini hareketi, diğeri solcular ve üçüncüsü Filistinliler için olmak üzere.

Yasanın kaçırılması

Revizyon planı, muhalefetin sonunda yargı gücünün, parlamento çoğunluğu sayesinde yasama gücünü zaten kontrol eden yürütme organının elinde yoğunlaşmasına yol açacağını söylediği dört maddeyi içeriyor.

Söz konusu değişiklikler şunlardır: Knesset tarafından onaylanan yasaların yargısal denetimini sınırlamak, yürütme organının yargıçları atamasına izin vermek, Yüksek Adalet Divanı'nın yürütme emirlerini engellemesine izin veren geçersiz kılma maddesini kaldırmak ve bakanlıklardaki hukuk danışmanlarını siyasi atanmışlara dönüştürmek.

İsrail'in resmi bir anayasası olmamasına rağmen, ulus güçlerin bölünmesini, insan haklarını ve medeni hakları düzenleyen bir grup 'Temel Yasa' tarafından yönetilmektedir. Knesset, Temel Yasa'ya aykırı bir yasayı onayladığında, Yüksek Adalet Divanı yasallığı konusunda karar vermek için devreye girebilir.

Netanyahu'nun sağcı koalisyonu, önerilen yargı reformlarını "(yürütme, yasama ve yargı güçleri) arasındaki doğru dengeyi yeniden kurma ve demokrasiyi güçlendirme girişimi" olarak savunuyor.

Koalisyon 8 Ocak’ta"Güçler arasındaki denge son yirmi yılda ve özellikle son birkaç yılda daha hızlı bir şekilde ihlal edildi. Bu, dünyada eşi benzeri olmayan olağanüstü bir olgudur" diye açıklamada bulundu.

Birkaç gün önce, reform planını açıkladıktan sonra, İsrail Adalet Bakanı Yariv Levin, "Halkın birçok kesimi yargı sistemine bakıyor ve sesleri duyulmuyor. Bu demokrasi değil" dedi.

Netanyahu'nun Likud Partisi’nin bir üyesi olan Levin, "Tasarı, Yüksek Adalet Divanı'nın yasaları ve hükümet kararlarını iptal etme yeteneğini kısıtlamayı amaçlıyor" diye ekledi ve "tüm Yüksek Adalet Divanı yargıçları oybirliğiyle düşürmeye karar vermedikçe, Knesset'in yasaları yeniden yasalaştırmasını sağlamak için [reformları] geçirmeyi" amaçladığını vurguladı.

Eski başbakan Yair Lapid liderliğindeki İsrail muhalefeti, revizyon planının İsrail demokrasisinden geriye kalanları bitireceğine inanıyor. Lapid, Yedioth Athronot Gazetesi’ne göre Ocak ayında "Netanyahu otoriter darbesini tamamladığında, İsrail demokrasi olmaktan çıkacak. Zayıfların gidecek hiçbir yeri olmayacak, "diye açıklamada bulundu.

İsrail eski Savunma Bakanı ve Knesset üyesi Benny Gantz, reformların "politikacıların değil, devletin ihtiyaçlarını karşılaması gerektiğini" söyledi ve Netanyahu'nun yargı revizyonu planının tam tersini yaptığını vurguladı.

Tel Aviv Üniversitesi'ne bağlı olan İsrail Demokrasi Enstitüsü, yakın tarihli bir çalışmada, "[revizyon planının] destekçilerinin, bunların hesap verilemez yargıyı dizginlemek için gerekli olduğunu haklı çıkardığını" söyledi ve ekledi: "Değişikliklerin muhalifleri, İsrail'deki yürütme organı üzerindeki tek etkili gözetimin kaldırılmasının sivil özgürlükleri, ekonomik refahı ve İsrail'in uluslararası konumunu tehlikeye atacağından korkuyor."

İsrail'de siyasi çatlak büyüdükçe, tartışma, bunun devletin güvenlik aygıtı ve özellikle de ordunun saflarının yaklaşık yüzde 70'ini oluşturan ordunun yedekleri üzerindeki etkilerine yöneldi.

Güvenlik krizinin derinliği, geçtiğimiz haftalarda, yakın zamanda görevden alınan Savunma Bakanı Yoav Gallant'ın Netanyahu ile kafa kafaya vermesiyle açıkça ortaya çıktı.

Gallant, geçtiğimiz hafta televizyonda yayınlanan ve hükümeti revizyon planını durdurmaya çağıran bir basın toplantısı düzenlemeye hazırlanırken, Netanyahu devreye girmek ve Kudüs'teki ofisinde savaş şefiyle bire bir görüşmek zorunda kaldı.

Gallant'ın ofisinden yapılan açıklamada, "Başbakanın talebi üzerine ve bu akşam planlanan konuşmasının ışığında, savunma bakanı açıklamasını erteliyor" denildi. Gallant, Netanyahu ile yaptığı kısa sohbette, "yasama süreçlerinin ordu ve savunma kurumu üzerindeki etkisini" açıkladığını söyledi.

Gallant'ın krizin askeri sonuçlarından korktuğu için istifa etmekle tehdit ettiği bildirildi: Güvenlik yetkilileri, ordu rütbelerinin istifalar ve kitlesel firarlarla tükenebileceği endişelerini dile getirdi.

26 Mart'ta Gallant, başbakanın yasama saldırısına karşı devam eden muhalefeti nedeniyle Netanyahu tarafından görevinden alındı.

Karar kitlesel protestolarla karşılandı. Bayrak sallayan yüz binlerce İsrailli, Tel Aviv ve Kudüs sokaklarına dökülürken, kalabalıklar Netanyahu'nun Kudüs'teki evinin önünde toplandı ve güvenlik kordonunu kırdı.

Washington şimdi, İsrail'deki durum ve siyasi liderlerinin bir çözüme ulaşamaması konusunda "ciddi kaygılarını" dile getirdi.

Ancak Gallant, Netanyahu'yu yaklaşan felaket konusunda uyaran tek İsrail güvenlik şefi değildi. Genelkurmay Başkanı Herzi Halevy de geçtiğimiz birkaç hafta içinde benzer uyarılarda bulunarak, Netanyahu'ya "ordunun operasyonel kapasitesine zarar verebilecek" yaygın bir başkaldırıdan endişe duyduğunu söyledi.

Shin Bet şefi Ronen Bar da Netanyahu'yu İsrail'in çok tehlikeli bir yere doğru gittiği konusunda uyardı ve başbakana planının sonuçlarının "çok kasvetli" bir resmini sundu. Kanal 12, Bar'ın "Güvenlik tehditlerinin ve Yargı Reformu Kanunu bağlamındaki sosyal durumun birleşimi İsrail'i tehlikeli bir yere götürüyor" sözlerini aktardı.

Eski üst düzey güvenlik yetkilisi Amos Yadlin kısa süre önce aynı ağ için Netanyahu'yu "2023'ün başarısızlığının babası" olarak adlandırdığı bir makale kaleme aldı ve Tel Aviv ve siyasi sistem iç meselelere odaklanırken, "dış sınırlarımız boyunca neler olup bittiğine bakmaları gerektiği" uyarısında bulundu. Yadlin, İsrail'in "ulusal güvenlik sütunlarını" ciddi şekilde sarsabilecek "mükemmel bir fırtına" konusunda uyarmaya devam etti:

"İsrail ordusu sallantılı ve içeriden kopuk durumda ve en önemli müttefikimiz ABD ile ilişkilerimizde bölünme ve güvensizlik var. İsrail'in caydırıcılığı tüm zamanların en düşük seviyesinde, ekonomi keskin bir düşüşe doğru gidiyor, toplumsal birlik yerini derin bir çatlağa bıraktı ve ortak kader duygusu ağır bir darbe aldı."

Yadlin, Netanyahu ve kabinesinin gerçeklikle "temasını kaybettiğine" ve şimdi "sosyal ağlarda yaşadığına" inanıyor ve İsrail'in başta İran olmak üzere düşmanlarının artan tehdidini görmezden geliyor. Ayrıca, Hizbullah'ın "Lübnan'dan İsrail'e karşı doğrudan faaliyete yönelik konuşmaları kışkırtmaktan" uzaklaşma riski konusunda uyardı, grubun füze ve kara yeteneklerini ve İsrail içinde oluşan çatlakların Lübnanlı direniş grubuna nasıl faydalı olabileceğini vurguladı.

Yadlin, buna ek olarak, Ramazan, Paskalya ve bahar tatilleri döneminin, "Kudüs, Yahudiye, Samarya, Gazze ve İsrail ile kuzey cephesindeki karışık şehirlerde" aynı anda birkaç Filistin cephesinin tutuştuğunu görebileceğini söylüyor.

Bu çok yönlü tehditler karşısında Yadlin, İsrail hükümetini, yedekler ve askere alınan birlikler arasında benzeri görülmemiş bir güven krizi yaratarak ulusal ordusunu zayıflatmakla suçladı. "Krizin düzenli orduya uzanmayacağına inananlar yanılıyor: çatlaklar artık gözle görülür durumda, verimlilik seviyeleri yetersiz ve caydırıcılık zayıf." Krizin hızla tehlikeli bir bölgeye dönüşmesiyle birlikte, İbrani medyası 27 Mart'ta Netanyahu'nun revizyon planının dondurulduğunu duyurmaya hazırlandığını açıkladı.

Koalisyon üyeleri arasındaki iç çekişmelere rağmen – bazı üst düzey yetkililer başbakanın reformlara ara vermesi durumunda istifa tehdidinde bulunuyor – dondurma Pazartesi akşamı açıklandı ve revizyon planını Mayıs ayında yapılacak bir sonraki Knesset oturumuna kadar erteledi.

Netanyahu'nun bölücü planını rafa kaldırmayı reddetmesi, kamu ve özel sektör içinde kitlesel grevlere dönüştü.  Okulların kapatılması, Hayfa limanının kapatılması, Ben Gurion havaalanındaki uçuşlarıniptal edilmesi, daha da büyük çaplı sokak protestoları ve şimdi, koalisyonun planlarını destekleyen aşırı sağcı grupların karşı protestoları çağrısında bulunuluyor.

İsrail Ordu Radyosu'na göre, on binlerce kişi İsrail'in Knesset dışındaki yargı reformlarına karşı toplanırken, "dinci Siyonist" hahamlar hükümeti planlarında ilerlemeye çağırdı.

Hükümetin en görünür aşırı sağcısı olan Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben Gvir de Pazartesi günü yaptığı açıklamada, radikal destekçilerini sokaklara dökülmek üzere bir araya topladı ve "Bugün sessizliğimizi durduracağız" dedi.

Öte yandan Yadlin, "Bildiğimiz İsrail geri dönmeyecek" uyarısında bulundu.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 29 Mart 2023 20:19