İsrail'de Olanlarla İlgili Bilinmesi Gerekenler

İsrail, son günlerde toplumun önemli bileşenlerini (ordu, üniversiteler ve sendikalar) sarmak için balonlaşan ciddi bir siyasi krizin sancıları içinde.

Protestocular haftalardır hükümetin yargı kurallarını elden geçirme planına karşı çıkmak için sokaklara dökülüyor. Hoşnutsuzluk, Başbakan Benjamin Netanyahu'nun ordu içinde kargaşaya neden olma planını eleştiren bir bakanı kovmasının ardından pazar günü yoğunlaştı.

Üniversiteler protesto amacıyla kepenk indirdi ve sendika liderleri ulusu felç etmekle tehdit eden bir genel grevin ipuçlarını veriyorlar. Etkileri aynı zamanda İsrail sınırlarının ötesine uzanıyor ve yatırımcılar, etkili Amerikan Yahudileri ve ABD de dahil olmak üzere İsrail'in yabancı müttefikleri arasında huzursuzluğa neden oluyor.

İşte bilmeniz gerekenler:

Hükümet ne yapmaya çalışıyor?

İsrail tarihindeki en sağcı ve dini açıdan muhafazakar olan Netanyahu'nun hükümet koalisyonu, yargının yıllar içinde kendisine daha fazla yetki verdiğini söylüyor. Hükümet ayrıca, Yüksek Mahkeme'nin İsrail toplumunun çeşitliliğini temsil etmediğini iddia ediyor.

Hükümet, önerdiği yargı değişikliklerinde, öncelikle mahkeme için yargıçları seçen dokuz üyeli bir komitenin yapısını değiştirmeye çalışıyor. Teklif, hükümetin temsilcilerine ve atanmışlarına komitede otomatik bir çoğunluk sağlayacak ve hükümetin yargıçları seçmesine etkin bir şekilde izin verecek. Hükümet ayrıca, anayasaya aykırı olduğunu düşündüğü yasaları geçersiz kılma yeteneğini büyük ölçüde kısıtlayarak Yüksek Mahkeme'nin aşırıya kaçması olarak adlandırdığı şeyi engellemek istiyor.

Eleştirmenler, önerilen revizyonun kontrolsüz gücü, günün hükümetinin ellerine bırakacağını, bireylere ve azınlıklara sağlanan korumaları kaldıracağını ve zaten parçalanmış bir toplumdaki bölünmeleri derinleştireceğini söylüyor. Ayrıca, yolsuzluk suçlamalarıyla yargılanan Netanyahu'nun, değişiklikleri kendisini yasal sorunlarından kurtarmak için kullanabileceğinden korkuyorlar.

Ülke neden bölündü?

Geniş anlamda, İsrail toplumundaki bölünme insanları iki gruba ayırdı: daha laik ve çoğulcu bir devlet isteyenler ve daha dindar ve milliyetçi bir vizyona sahip olanlar.

Eleştirmenlerine göre, Yüksek Mahkeme, ilk birkaç on yılında devlete egemen olan Avrupa Yahudilerinin soyundan gelen laik, merkezci seçkinlerin son kalesi olarak görülüyor. Dindar Yahudiler, özellikle de ultra-Ortodokslar, mahkemeyi yaşam tarzlarının önünde bir engel olarak görüyorlar.

Mahkeme sık sık ultra-Ortodokslar için belirli ayrıcalıklara ve mali sübvansiyonlara karşı çıkmıştır. Mahkeme, özellikle, ultra-Ortodoks Yahudilerin dini eğitim lehine askerlik hizmetini ertelemelerine izin veren ve dini liderleri kızdıran özel bir düzenlemeyi reddetti. İşgal altındaki Batı Şeria'da İsrail yerleşimini sağlamlaştırmak isteyen sağcı İsrailliler de mahkemeyi bir düşman olarak görüyor.

Kim protesto ediyor?

Muhalefet, esas olarak, revizyonun özgürlüklerini ve yaşam biçimlerini tehdit edeceğinden korkan laik merkezciler tarafından yönlendirildi. Ancak hükümetin çok ileri ve çok hızlı bir şekilde bastırdığını söyleyen dini sağın bazı kesimlerinden artan bir direniş ve diyalog ile uzlaşma arzusu da var.

Daha önce kavganın dışında kalmaya çalışan İsrail'in en büyük sendikası, liderinin sabahın geç saatlerinde yapması planlanan bir konuşmayla pazartesi günü genel grev çağrısı yapmanın eşiğinde görünüyordu.

İsrail'in önde gelen üniversitelerinin başkanları, pazartesi sabahından itibaren planı protesto etmek için kapılarını süresiz olarak kapatacaklarını açıkladılar.

Ancak belki de sürece karşı en önemli muhalefet, İsrail'in askeri kapasitesinde önemli bir rol oynayan askeri ihtiyat personelinden geldi.

İhtiyat birlikleri, Yüksek Mahkeme'nin hükümet faaliyetlerini yeterince inceleme yetkisine sahip olmaması durumunda yasadışı askeri emirler verilmesinden korktuklarını söylüyorlar. Ve İsrail adalet sisteminin askerleri kovuşturmak için çok zayıf olarak algılanması halinde uluslararası mahkemelerde yargılanmaktan korkuyorlar.

Askeri liderler, hava kuvvetleri pilot birliklerinin önemli bir bölümünü oluşturan yedeklerdeki düşüşün yakında ordunun operasyonel kapasitesini etkileyebileceği konusunda uyardılar. Savunma Bakanı Yoav Gallant, Cumartesi günü yargı değişikliklerinin durdurulması çağrısında bulundu; pazar günü, Netanyahu tarafından tek satırlık bir duyuruyla görevden alındı.

Ancak, tam zamanlı askerlerin de istifaya başlayabileceğinden endişe duyduklarını özel olarak söyleyen askeri liderler arasında endişeler devam ediyor. Askeri yetkililer, pazar günü, genelkurmay başkanı Herzi Halevi'nin, tüm komutanlara, siyaseti ordudan uzak tutma ve uyumu sürdürme ihtiyacı hakkında astlarıyla konuşmalarını emrettiğini söyledi.

Bundan sonra ne olacak?

Hükümet, bu haftanın başlarında Parlamento'da, revizyonun ilk kısmı olan, Yüksek Mahkeme yargıçlarını seçme yeteneği konusunda son bir oylama planlamıştı. Ancak pazar günkü protestolardan sonra, Netanyahu'nun koalisyonunun katı üyeleriyle birlikte bir oylamayı göze alıp almayacağı belli değil. Netanyahu'nun programda bir duraklama düşündüğü söyleniyordu, ancak katı üyeler pazartesi sabahı tasarıyı oylamaya hazırlamak için parlamentoda gereken önlemleri aldılar.

Revizyonun diğer önemli unsurları Nisan ayı sonuna kadar beklemede. Bunlar, hükümetin Yüksek Mahkeme'nin Parlamento tarafından kabul edilen yasaları reddetme yeteneğini büyük ölçüde kısıtlayarak ve 120 sandalyeli Parlamento'nun Yüksek Mahkeme kararlarını 61 oyla geçersiz kılmasına izin vererek Yüksek Mahkeme'nin aşırılığı olarak görülen dorumu engelleme önerilerini içeriyor.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 29 Mart 2023 08:45