Rusya ve Çin Batı'yı Nasıl Ele Geçirdi?

Geçtiğimiz yıl boyunca, ABD liderliğindeki NATO ülkeleri, dünyanın geri kalanını, Rusya'yı izole etme umuduyla, Ukrayna'ya askeri yardım sağlamaya ve Rusya'ya yaptırım uygulamaya zorlamaya çalıştılar. Genel olarak, her iki konuda da başarısız oldular. Batılı yetkililer, 193 ülkeden 141'inin Rusya'nın Ukrayna'dan çekilmesini talep eden yakın tarihli bir BM kararını desteklediğini belirtseler de çekimser kalan 32 ülke Çin, Hindistan, Pakistan ve Güney Afrika'yı içeriyor ve bu ülkeler tek başına küresel nüfusun yaklaşık % 40'ını oluşturuyor.

Batı'nın çatışmayı "küreselleştirme" girişimlerine rağmen, küresel nüfusun sekizde birinden biraz fazlasını temsil eden yalnızca 33 ülke, Rusya'ya yaptırım uyguladı ve Ukrayna'ya askeri yardım gönderdi: İngiltere, ABD, Kanada, Avustralya, Güney Kore, Japonya ve AB, başka bir deyişle, çoğu durumda önemli bir ABD askeri varlığını içeren, doğrudan ABD'nin etki alanı altında olan ülkeler. Dünya nüfusunun % 90'ına yakınını oluşturan geri kalan ülkeler, davayı takip etmeyi reddetti. Eğer vurgulanması gereken bir şey varsa, savaş aslında Rusya'nın Çin ve Hindistan da dahil olmak üzere bir dizi büyük Batılı olmayan ülkeyle ilişkilerini güçlendirdi ve Rusya'nın değil, Batı'nın giderek daha fazla izole göründüğü yeni bir uluslararası düzenin yükselişini hızlandırdı.

İşgalden bu yana Çin, Rus petrolü, gazı ve kömürü alımlarını büyük ölçüde artırırken, diğer yönde çok daha fazla makine, mamul ürün ve üst düzey elektronik ihraç etti; ikili ticaretlerini % 30'dan fazla artırdılar. İki ülke ayrıca, Hindistan, Pakistan, İran ve tüm büyük Orta Asya cumhuriyetlerini de içeren, coğrafi kapsam ve nüfus açısından dünyanın en büyük bölgesel gruplaşması olan Şanghay İşbirliği Örgütü aracılığıyla önemli yatırım ve altyapı projeleri taahhüt etti. Dahası, Batı yaptırımlarının bir sonucu olarak, yuanın rezerv para birimi statüsünü artıran, doları kullanmak yerine ruble-yuan ticaretine güvenmek zorunda kaldılar.

Geçen ay, Rusya’nın Ukrayna’ya girişinin yıldönümünde, Pekin'in en kıdemli diplomatı Wang Yi, Çin'in "Çin-Rus dostluğunu güçlendirmeye ve derinleştirmeye" ve "her alanda karşılıklı yarar sağlayan işbirliğini teşvik etmeye" kararlı olduğunu söyledi. Daha da önemlisi, iki ülke giderek daha dengeli bir uluslararası düzene duyulan ihtiyaç hakkında tek bir sesle konuşuyor ve işbirliklerini Batı'nın küresel meselelerdeki egemenliğini zayıflatmayı amaçlayan bir şey olarak açıkça çerçeveliyor. Özellikle Çin, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un savunduğu, "bu Ukrayna ile ilgili değil... Dünya düzeninin neye benzeyeceği konusundaki savaşı yansıtıyor" sözleriyle açıkladığı görüşe kayılıyor. Bu bağlamda, Pekin ve Moskova'nın ortak askeri tatbikatlarının istikrarlı hızını sürdürmesi ya da Şi'nin bugün Moskova'da Putin ile bir araya gelmesi şaşırtıcı olmamalı.

Amerika'nın Çin'e karşı giderek saldırganlaşan duruşu, Pekin'in seçkinleri arasında, varoluşsal bir hayatta kalma mücadelesinde Batı'ya karşı Rusya ile birleştikleri algısını körüklemekten başka bir işe yaramadı. Şi, kısa süre önce, Washington'u Çin'i bastırmak için bir kampanya yürütmekle suçladığı ABD politikasına yönelik alışılmadık derecede açık bir azarlama yayınladı: "ABD liderliğindeki Batılı ülkeler, ülkemizin kalkınmasına eşi görülmemiş derecede ciddi zorluklar getirerek, bize karşı çok yönlü çevreleme, kuşatma ve baskı uyguladılar." Bu, Çin'in geleneksel olarak ölçülen yaklaşımından önemli bir sapmayı temsil ediyor. Bu, Çin Dışişleri Bakanlığı tarafından, Amerika'nın “diğer ülkelerin içişlerine karışmak, hegemonyayı sürdürmek, sürdürmek ve kötüye kullanmak, yıkım ve sızmayı ilerletmek ve uluslararası topluma zarar vermek için kasıtlı olarak savaşlar yürütmek için harekete geçtiğini" iddia eden ‘ABD Hegemonyası ve Tehlikeleri’ başlıklı alışılmadık derecede eleştirel bir belgenin yayınlanmasının ardından geldi.

ABD ve Batı için sorun, bu mesajın dünya çapında yankılanmaya başlamasıdır. Batılı olmayan birçok kişi, ABD'nin diğer ülkelere egemenliğin kutsallığı, toprak bütünlüğü, uluslararası hukuk ve sözde kurallara dayalı düzen hakkında ders verecek konumda olmadığını düşünüyor. Onlar, ABD'nin bu ilkeleri daha önce de ihlal ettiğini, en son da Irak'a, Afganistan'a, Libya'ya ve Suriye'ye yönelik yıkıcı işgaller ve bombardıman kampanyalarıyla ihlal ettiğini kabul ediyorlar. Bu nedenle Batı'nın Ukrayna'daki çatışmayı "kötüye karşı iyinin sürdürdüğü" ahlaki bir mücadele olarak çerçeveleme girişimi, başta Batılı sömürgeci çabaların hedefi olmuş olan ülkeler olmak üzere, Batılı olmayan birçok kişi arasında huzursuzluk yaratıyor.

Örneğin, Washington Post geçen ayın yıldönümünü Güney Afrika, Hindistan ve Kenya'daki insanlarla bir dizi röportaj yayınlayarak kutladı; röportaj, "Rus işgalinin yanlış olup olmadığına dair görüşlerden ziyade Batı'ya karşı mevcut ve tarihsel şikayetlerin yansıtıldığı" bir yayın oldu.

Birçok ülke için bu tutumun sebebi, sadece Ukrayna için kendi çıkarlarını feda etmek istememeleriyle değil; kısmen Batı'ya karşı bir duruş sergilemekle ilgili. Popüler bir Güney Afrika radyo sunucusu olan Clement Manyathela'nın açıkladığı gibi: "Amerika Irak'a girdiğinde, Amerika Libya'ya girdiğinde, inanmadığımız kendi gerekçeleri vardı ve şimdi dünyayı Rusya'ya karşı çevirmeye çalışıyorlar. Hala bir ülkeyi işgal etmek için herhangi bir gerekçe göremiyorum, ancak Rusya'nın Ukrayna'daki hamleleri hakkında bize dikte edilemez. Dürüst olmak gerekirse, ABD'nin bize zorbalık etmeye çalıştığını hissediyorum."

Belki de Güney Afrika'nın Rusya ile bağlarını güçlendirmeyi seçen ülkeler arasında olmasına şaşırmamalıyız. Lavrov'un Ocak ayındaki ziyareti sırasında, Güney Afrika Dışişleri Bakanı Naledi Pandor, iki ülkeyi "dost" olarak nitelendirdi ve "siyasi, ekonomik, sosyal, savunma ve güvenlik işbirliği" ile birlikte "büyüyen ekonomik ikili ilişkilerini" övdü. En dikkat çekici olanı, Güney Afrika'nın geçen ay Rusya ve Çin ile birlikte askeri tatbikatlara katılmış olmasıydı.

Hindistan da Ukrayna konusunda Batı'ya açıkça meydan okudu. Kısa bir süre önce, Rusya ile ticaretinin, işgalden bu yana, çoğunlukla petrolle ilgili ürünlerin ithalatındaki % 700'lük bir artış nedeniyle % 400 büyüdüğünü açıkladı - Batı'nın dayattığı Rus petrol fiyat sınırına uymayı reddetmesinin bir sonucu. Rusya ayrıca Hindistan'ın en büyük silah tedarikçisi olmaya devam ediyor. Hindistan hükümeti, bu kararları haklı çıkarmak amacıyla, Batı dış politika emirlerinden kopuşunun tarihsel önemi hakkında bir açıklamada bunlundu. Hindistan'ın Rusya'daki eski büyükelçisi Venkatesh Varma'nın geçen ay yazdığı gibi: "Ukrayna çatışmasının Batı çerçevesini kabul etmeyerek... Hindistan kendi zeminini korudu ve bu zemin Hindistan'ın küresel itibarını yükseltti."

Bu ne kadar sürecek? Son gelişmeler kesinlikle küresel dengeyi Batı'nın lehine çevirmiyor. Bir yandan, NATO'nun Ukrayna'daki stratejisinin işe yaramadığı giderek daha açık hale geliyor: Yaptırımlar, yalnızca Batı tarafından gerekli cephane ve ekipmanı alamayan Ukrayna’ya ağır kayıpla yaşatmakla kalmadı, aynı zamanda Batılı ülkelere ve gelişmekte olan ülkelere zarar verdi. Öte yandan, Silikon Vadisi Bankası'nın çöküşünün tetiklediği mali kriz, Batı'nın aşırı finansallaşmış kapitalizm markasının içsel istikrarsızlığının bir başka hatırlatıcısı oldu.

Daha geçen hafta, Amerika'nın küresel duruşu, İran ile Suudi Arabistan arasında Çin'in arabuluculuğunda imzalanan tarihi anlaşmayla bir darbe daha aldı (Suudi dışişleri bakanının Moskova'da olduğunu belirtmek gerekir). Anlaşmanın bir parçası olarak İran, Yemen'deki Husilerin silahlandırılmasını durdurmayı kabul etti ve potansiyel olarak dokuz yıl süren Yemen savaşında çözüme giden yolu açtı. Suudi Arabistan'daki Amerikan Büyükelçiliği'nin eski bir misyon şefi olan David H. Rundell, Newsweek'te yazdığı yazıda, anlaşmanın "Orta Doğu'daki Çin etkisi için bir dönüm noktası" olarak görüleceğini ve Amerika'nın bölgedeki zaten kötü olan itibarını daha da aşındıracağını açıkladı.

Tüm bu gelişmeler, Amerikan küresel üstünlüğünün ölümünü hızlandıran radikal bir jeopolitik yeniden hizalanmanın sürmekte olduğunu göstermektedir. Bu, AB tarafından finanse edilen Avrupa Dış İlişkiler Konseyi tarafından yürütülen ve "Dünyanın geri kalanından ayrılmış birleşik bir Batı" başlıklı yakın tarihli bir küresel çalışmada doğrulandı. Bu çalışma, ABD ve Avrupa’nın birbirilerine yakınlaşırken, dünyanın geri kalanından giderek daha fazla siyasi olarak yabancılaştıklarını tespit etti. Ukrayna'daki vekalet savaşı, "hem Batı'nın konsolidasyonuna hem de uzun zamandır müjdelenen Batı sonrası uluslararası düzenin ortaya çıkışına işaret ediyor"; küresel gücün birden fazla ülke arasında daha eşit bir şekilde dağıtılması yönündeki güçlü bir arzuyla karakterize ediliyor – yani, çok kutupluluk. Rapor, Ukrayna bir şekilde savaşı kazanmayı başarsa bile, ABD önderliğinde liberal bir dünya düzeninin yeniden kurulmasının "pek olası olmadığı" sonucuna varıyor. Bunun yerine, "Batı, çok kutuplu bir dünyanın tek bir kutbu olarak yaşamak zorunda kalacak".

Bu çalışma, Cambridge Üniversitesi Bennett Kamu Politikası Enstitüsü tarafından geçtiğimiz Ekim ayında yürütülen ve dünya nüfusunun % 97'sini temsil eden 137 ülkeden gelen verilere dayanan ikinci bir çalışmanın bulgularını doğruladı. Güney Amerika, Asya-Pasifik ve Doğu Avrupa'daki bazı üst gelirli ülkeler daha Amerikan yanlısı hale gelirken, "kıtasal Avrasya'dan Afrika'nın kuzeyine ve batısına kadar uzanan geniş bir ülke yelpazesinde, bunun tersini buluyoruz - son on yılda Çin ve Rusya'ya yaklaşan toplumlar". İlk kez, Çin ve Rusya, gelişmekte olan ülkeler arasındaki popülerliklerinde ABD'nin kıl payı önündeler - yani, dünya nüfusunun ezici çoğunluğu arasında.

Bugün, Şi ve Putin’in Ukrayna'nın geleceğini tartışmak üzere bir araya gelmelerinin anlamı açıktır. Çin ve Rusya Batı'dan ayrılmıyor; daha ziyade, Batı dünyanın geri kalanından ayrılıyor.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 21 Mart 2023 18:12