Ukrayna, ABD'nin Yeni İsrail'i Mi Olacak?

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, geçen yıl gazetecilere verdiği demeçte, Rus işgalinin sona ermesinden sonra ülkesinin "kendine özgü” bir 'büyük İsrail'" olmasını istediğini söyledi ve güvenliğin savaş sonrası dönemde Ukrayna'daki ana sorun olacağını vurguladı.

Yahudi olan Zelenski, Ukrayna'nın geleceği ile askerlerin ve silahlı sivillerin görüntülerinin yaygın olduğu ve hükümetin sık sık güvenlik politikalarına başvurduğu günümüz İsrail’i arasında bazı paralellikler çiziyordu.

Ukrayna cumhurbaşkanı, ülkesinin çatışma sonrası geleceğine ilişkin vizyonunun "tüm kurumlarda, süpermarketlerde, sinemalarda, görevli askerlere sahip olacak olan" bir silahlı kuvvetlere sahip olmayı içerdiğini vurguladı.

Ve birkaç kez, Ukrayna için bir model olarak selamladığı İsrail ile yakın ilişkilerin sürdürülmesinin öneminin altını çizdi.

"Güvenlik sorunumuzun önümüzdeki 10 yıl içinde bir numaralı sorun olacağından eminim" diyen Zelenski, savaş sonrası Ukrayna'nın İsviçre gibi liberal bir Avrupa demokrasisini model olarak taklit edeceği fikrini reddetti. Ukrayna halkının "ülkenin büyük ordusu olacağını" söyledi.

Ancak aynı zamanda Zelenski, güvenlik sorunlarına rağmen Ukrayna'nın İsrail gibi işleyen bir demokrasi olarak kalacağı konusunda ısrar etti. Bununla birlikte, Yahudi devleti gibi, Ukrayna'nın da "kesinlikle liberal, Avrupalı" olmayacağını; kendine özgü jeopolitik durumunu yansıtan farklı bir çalışma tarzı üstlenmek zorunda kalacağını belirtti.

"Ukrayna kesinlikle en başından beri olmasını istediğimiz gibi olmayacak. Bu imkânsız," dedi Ukrayna medyasına verdiği brifing sırasında. "Kesinlikle liberal, Avrupalı – böyle olmayacak. Ukrayna kesinlikle her evin, her binanın, her insanın gücüyle var olacak."

Ancak Ukrayna'nın Rusya gibi otoriterliğe kaymayacak olduğunu da vurguladı ve ekledi: "Otoriter bir devlet Rusya karşısında kaybedebilir. İnsanlar ne için savaştıklarını biliyorlar" dedi. Ukrayna'nın, komşusuna egemen olan Batı karşıtı otoriter bir rejimden yönelen bir tehditle karşı karşıya olduğu için Batı'nın demokratik değerlerini temsil ettiğini vurguladı.

Gerçekten de Zelenski, İsrail'in modern ve ilerici demokratik ulus modelini kullanıyor, Batı'nın değerlerini ve çıkarlarını temsil ediyor, onu yok etmeye çalışan acımasız ve yozlaşmış bir diktatörlüğe karşı hayatta kalmak için savaşıyor.

Eski bir mobilya satıcısı olan İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu gibi, eski bir komedyen olan Zelenski de, etkili bir küresel pazarlama operatörü olarak ortaya çıktı. Fotojenik ve karizmatik, Amerikan İngilizcesini akıcı bir şekilde konuşuyor ve Batılı seçkinlerin siyasi Zeitgeist'inin kültürel kodlarına aşina.

Ve eğer Bibi, bazılarının öne sürdüğü gibi, İsrail'i ABD'nin elli birinci eyaletine dönüştürmeye çalıştıysa, "Vlodko", zaman zaman, ülkesinin elli ikinci devlet olma yolunda sırada olmasını umuyor gibi görünüyor: Eğitimli nüfusu ve gelişmiş ekonomisi ile düşmanca bir bölgede demokratik değerlerin sembolü, başka bir start-up ulusuna dönüşebilir.  Ve büyük ve güçlü bir diaspora ile, bu özelliklerin hepsi Amerikan Kongresi ile halkının desteğine tahvil edilebilir.

İronik bir şekilde, Rusya ile karmaşık bağlarını yansıtan İsrail – ki bu Rusya artık tüm pratik amaçlar için komşu Suriye'de bir koruyuculuk sürdürüyor – Kiev'den gelen gelişmiş silahlar için yapılan taleplere direndi. Özellikle hava savunma sistemleri ortaya çıkmadı ve İsrail, Rusya ile Ukrayna arasındaki savaşta tarafsız kaldı.

Ancak Ukrayna'nın "İsrail gibi" olmaya çalışacağı fikri o kadar da abartılı gelmeyebilir. Örneğin, Yahudi Devleti gibi, Ukrayna da Amerikalılar ve Capitol Hill'deki temsilcileri arasında, İsrailliler gibi Ukraynalıların "kendileri gibi" olduğuna, Rusların ise Araplar gibi nefret edilen "öteki" olduğuna inanan geniş bir halk desteğine sahiptir.

Ve gerçekten, İsrail örneğinde olduğu gibi, Ukrayna'nın kendisini hem çıkarları hem de değerleri bakımından Washington'un doğal bir müttefiki olarak konumlandırma çabaları, güçlü Amerikan dış politika güçleri tarafından diplomatik bir aksiyom olarak kabul edilmiştir. Hem Cumhuriyetçi yeni muhafazakârlar hem de siyasi Sağ'daki birçok "muhafazakar milliyetçi" ve şu anda Beyaz Saray'ı işgal eden de dahil olmak üzere Demokratlar arasındaki düşünceye hakim olan liberal enternasyonalistler tarafından gemiye katıldı.

Birçok Amerikalı için, İsrail ile ittifak kavramı bugün doğal bir gerçek olarak kabul edilmektedir, tarihin bazen doğrusal bir yönde ("tarihin gelgitleri") nasıl görüldüğünün bir başka örneği. Ancak uluslararası ilişkilerdeki gelişmelerin çoğu, tarihin bilgeliğinin bir yansımasından ziyade beklenmedik gelişmelere daha fazla bağlıdır ya da bu konuda, siyaset bilimcilerin "rasyonel aktör modeli" olarak adlandırdıkları şeyle açıklanamaz. Bunun yerine, kişilikler, bürokratik rekabetler ve Niccolo Machiavelli'nin fortuna'sı, insanların kontrol edemediği koşullar ve özellikle de zamanın karakteri arasındaki çatışmaların bir ürünüdür.

Bu açıdan bakıldığında, Amerika'nın İsrail'le ilişkisi, ABD'nin Ortadoğu'daki ulusal çıkarlarını koruma veya ilerletme çabasının bir parçası olarak gelişmedi. Aslında, dönemin Dışişleri Bakanı George Marshall önderliğindeki Washington dış politika kurumunun üyeleri, Amerikalıların Sovyetler Birliği ile Soğuk Savaş'ın başlangıcında Batı'nın çıkarlarını stratejik olarak korumak için Arap devletlerinin, özellikle de Körfez’deki petrol üreten ülkelerin desteğini kazanmaları gerektiği düşüncesine dayanarak (ve aynı zamanda ABD'nin Arap-İsrail savaşının içine çekilebileceği korkusuyla) ABD'nin İsrail'i tanımasına karşı çıkmışlardı.

O zamanki Başkan Harry Truman'ın Marshall'ın tavsiyesini reddetmesinin ve yeni kurulan İsrail ile bağlar kurmasının nedenleri hakkında çok şey söylendi ve yazıldı. Başkanın bu kararının nedeni, Amerikan halkının o dönem siyonizmi desteklemesinin nedenleriyle aynıdır: Hristiyanların, Vaat Edilen Topraklara ve Kitab-ı Mukaddes Ehli'ne olan bağlılığı, Avrupa Holokost'unun etkisi ve savaş sonrası Avrupa'dan kaçan Yahudi mültecilerin kötü durumu ve siyasi olarak aktif bir Yahudi cemaatinin varlığı.

Yine de ABD, 1960'ların başına kadar İsrail'e silah ambargosu uygulamış ve 1956'da Mısır'a saldırmak için Fransa ve İngiltere'ye katılma kararı, Sina'dan askerlerini geri çekmeye zorlama kararı ve Amerikan yanlısı Ürdün ile çatışması da dahil olmak üzere birçok konuda İsrail ile çatışmıştı.

Ve değerler söz konusu olduğunda, İsrail ilk yıllarında Kore Savaşı sırasında Amerikan tarafını desteklemeye isteksizce karar veren sosyalist bir hükümet ve seçkinler tarafından yönetildi.

Bu nedenle, ABD ile İsrail arasında bir "ittifak" kavramı ancak 1967 Altı Gün Savaşı'ndan sonra ve dönemin Devlet Başkanı Lyndon Johnson'dan harekete geçmesi için "sarı" bir ışık aldıktan sonra Mısır'a karşı önleyici bir İsrail askeri saldırısının başlatılmasının ardından anlam kazanmaya başladı. ABD'nin İsrail'e verdiği destekle hareket eden Arap dünyasındaki Amerikan karşıtlığı, 1973 Yom Kippur Savaşı ve ardından ABD'ye karşı uygulanan petrol ambargosu sırasında zirveye ulaştı.

Soğuk Savaş sırasında İsrail'in Amerika'nın Ortadoğu'daki "stratejik varlığı" olduğuna dair tüm söylemlere rağmen, Yahudi devletinin Amerika'nın Sovyetler Birliği'ne karşı zaferine askeri katkısı, çoğunlukla Ürdün'ü dış tehditlere karşı korumak ve kritik istihbaratı paylaşmak kabilinden, kısmî bir katkıydı.

Soğuk Savaş sırasında Arap ve Müslüman Dünyası'nda Amerikan karşıtı duyguları tutuşturmanın yanı sıra, İsrail'e verilen Amerikan desteği, Yom Kippur Savaşı sırasında ABD ve SSCB'yi nükleer çatışmanın eşiğine getirdi ve ABD'yi, İsrail'in 1982'de Lübnan'ı işgalinin ardından olduğu gibi, Ortadoğu'da maliyetli askeri müdahalelere zorladı.

Ancak, İsrail'in hayatta kalmasının, Kongre Demokratlarının ve Cumhuriyetçilerin çoğunluğunun ve çoğu Amerikalının olduğu gibi, Amerika'nın kendi tarihi ve kimliği duygusuyla aynı hizada olduğuna inanan bir Siyonist olsaydınız, İsrail'e verilen desteğin Reelpolitik temelli düşüncelerle uyuşmadığı veya İsrail'in mükemmel bir demokrasi olmadığı yönündeki öneriler sizin için konu dışı olurdu. Bu duygular, Washington'un Kudüs'e yıllar boyunca sağladığı devasa askeri ve ekonomik yardım ve İsrail'e verdiği ciddi diplomatik destek vasıtasıyla kanıtlandı.

Bu nedenle, Zelenski, Reelpolitik'in ABD'nin Ukrayna'ya verdiği desteğin sınırlarını belirleyebileceğini kabul etse de, ABD'nin, İsrail örneğinde olduğu gibi, yavaş yavaş Kiev ile, Rusya'nın işgalinden önce var olan statükoyu yeniden kurmaya çalışmanın ötesine geçen bir tür ittifaka çekildiği bir senaryo var.

Arap-İsrail çatışması gibi, Ukrayna ve Rusya arasında ulusal haklar, etnik kimlik, sınırlar ve egemenlikle ilgili konularda uzun süredir devam eden çatışma, Batı Şeria'yı veya Kırım'ı kimin kontrol etmesi gerektiği gibi konuları içeren doğrudan Amerikan çıkarlarına ve hatta değerlerine dokunmuyor.

Ancak daha sonra İsrail ve Amerikalı destekçileri, 1947 Arap mültecilerinin İsrail'e uygun bir şekilde geri dönmesine izin vermeyi reddetmesi ve en son Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıma kararı ve Golan Tepeleri'nin ilhakı da dahil olmak üzere Araplarla olan çatışmalarında ABD'nin desteğini kazanmayı başardı. Bu nedenle, belki de Kiev, Kırım'ı haklı olarak Rusya'nın değil, kendisinin kontrol etmesi talebiyle Amerikan desteğini kazanabilir.

Gerçekten de Zelenski, Amerikalıların çoğunluğunun içgüdüsel olarak İsrail'in yanında yer almaya devam etmesi ve Arap tarafına sempati duymaması gibi, çoğu Amerikalının da Ukraynalılar ve Ruslar arasındaki çatışma konusunda aynı şeyi hissedeceğini umuyor.

Ancak İsrail'in bile Amerikalıların çoğunluğu arasında desteğini sürdürmeye devam etmekte zorlandığı bir zamanda, Zelenski, "İsrail gibi" olmanın işe yaramayacağını keşfedebilir.

The National Interest'te katkıda bulunan bir editör olan Dr. Leon Hadar, Amerikan Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler dersleri verdi ve Cato Enstitüsü'nde araştırma görevlisi olarak çalıştı. Jerusalem Post'un eski bir BM muhabiri olan Hadar, şu anda Singapur Business Times gazetesinin Washington muhabiri ve İsrail'in Haaretz (İbranice) gazetesinde köşe yazarı/blog yazarıdır.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 21 Şubat 2023 20:14