Irak'ın Yeni Kabinesinde Siyasi Güçler

Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani liderliğindeki yeni Irak hükümetinin çalışmalarına başlamasından bu yana bir ay geçti. O zamandan beri, Başbakan es-Sudani tarafından bakan ve üst düzey yönetici atamaları bir dizi faktörden etkilendi.

İlk ve en önemli faktör, Irak ulusunun talep ettiği ve başbakan tarafından vaat edilen reform yeminlerinin yerine getirilmesidir. Bazı yöneticileri görevden alıp diğerlerini tutmak, başbakanın, reformlar yapma ve ülkenin idari sistemindeki yolsuzlukla kökten mücadele etme konusundaki kararlılığını -açık BM desteği ile yurt içi ve uluslararası dikkatleri üzerine çekecek derecede- ifade ediyor.

1 Kasım'da yapılan ikinci kabine oturumunda es-Sudani, önceki hükümet tarafından verilen tüm emir ve gümrük onaylarının yanı sıra Başbakan Mustafa el-Kazimi'nin geçici hükümetinin görev süresi dışındaki daire başkanlarının atanma ve görevlendirmelerini iptal etme kararı aldı. Bu sözleşmeler ve atamalar, önceki hükümette bariz yolsuzluk belirtileri göstermişti.

Ayrıca geçen hafta, Başbakan, yolsuzluk davalarının "yasak bölgesine" girmeye niyetli olduğunu açıkladı ve bu planın ön koşulundan bahsetti: "Önce yolsuzlukla mücadele etmekle görevli kurumlarda reform yapmalıyız" dedi. Reformlar hemen başladı. Bir yolsuzlukla mücadele kurumu olan Dürüstlük Komisyonu Başkanı Yargıç Alla es-Saadi, yerini Haydar Hanun'a bıraktı.

İkinci olarak, es-Sudani kararlarında güvenlik ve istikrar ile toplumsal barışı tasarlamanın yanı sıra ülkeyi kaos ve iç anlaşmazlıklardan -özellikle de hükümet karşıtı protestocuları sokaklara geri getirebilecek Sadr Hareketi'nin yol açtığı anlaşmazlıklardan- uzaklaştırmayı düşünüyor.

Es-Sudani, hükümetinin, hükümet, güvenlik veya askeri personeli ortadan kaldırma politikasını benimsemeyeceğini ve bürokratik sistemde siyasi personel alımını önlemeyeceğini vurguladı. Ancak reform, yolsuzlukla mücadele ve personelin atanmasında yargının kararları zorunluluğu ilkelerine öncelik verdi.

Bu politikayı benimseyen es-Sudani -Meysan eyaletinin valisi gibi bazı nadir durumlar dışında- Sadrcı çizgideki yöneticileri görevden alma konusuna şimdiye kadar ilgi göstermedi. Geçici istihbarat servisi şefi olarak atanan Başbakan'ın özel kalem müdürü Raid Cuhi veya en önemli yürütme görevlerinden biri ve büyük yetkilere sahip olan Bakanlar Kurulu Genel Sekreterliği’ni elinde bulunduran Sadr Hareketi'nin liderlerinden Hamid el-Ezzi, Sadr bağlantılı yetkililer arasındadır.

Sadr Hareketi, bakanları, bakan yardımcılarını, büyükelçileri, bağımsız kurum başkanlarını, güvenlik kurumlarını ve valileri içeren 'özel rütbeler' sınıflandırmasında 300 göreve sahip olduğu için çoğu devlet kurumunda geniş kapsamlı bir etkiye sahiptir.

Es-Sudani hükümetinin bileşimine bakıldığında, Şii Koordinasyon Çerçevesi, el-Azm Koalisyonu ve Kürdistan Demokrat Partisi olmak üzere üç önde gelen kampın başlıca bakanlık görevlerine sahip olduğu açıkça görülüyor ve bu da ülkede uzlaşmaya dayalı hükümet sisteminin hala benimsendiği anlamına geliyor.

Şu anda, atanan 21 bakanlıktan 12'si Şii Koordinasyon Çerçevesi’ne aittir ve bunların en önde gelenleri içişleri, maliye, petrol, elektrik, tarım, spor, gençlik, çalışma, sosyal işler, sağlık, su kaynakları ve eğitim bakanlıklarıdır. Meclis Başkanı Muhammed el-Halbusi liderliğindeki Sünni koalisyonuna savunma, planlama, kültür, sanayi, ticaret ve yüksek öğrenim olmak üzere altı bakanlık verildi. Dışişleri, adalet, barınma ve çevre dahil olmak üzere dört bakanlık KDP'den atandı ve diğer bakanlıklar azınlıklar arasında dağıtıldı -Türkmenler ilk kez iki bakanlık aldı ve savunma bakanı da onlardandır.

Bir diğer ilginç nokta ise, Jundu’l-Eimme Tugayları Başkanı Ahmed el-Esedi'nin çalışma bakanı ve Asaib Ehl-i Hak direniş grubunun liderlerinden Naim el-Abudi'nin yüksek öğrenim bakanı olarak dahil olduğu Halk Seferberlik Güçleri'nden önde gelen isimlerin kabinede bulunması. Genel olarak, el-Fetih bloğu 5 bakanlık, Hukuk Devleti bloğu 4 bakanlık, Bedir Örgütü 2 bakanlık, Sadikun Hareketi 2 bakanlık ve Sanad parlamento bloğu 1 bakanlığı işgal etmektedir.

Bu kompozisyon, direniş kampına bağlı bakanlarla çalışmayacağını söyleyen ABD de dahil olmak üzere bazı yabancı taraflara cazip gelmedi. Axios haber sitesi, iki bilgili kaynağa dayanarak, Amerika'nın Irak büyükelçisi Alina Romanowski'nin, yeni Irak Başbakanı’na Washington'ın, İran'ın desteklediği bakanlar ve üst düzey "milislerle bağlantılı yetkililerle" çalışmayacağını söylediğini bildirdi.

Amerika'nın bu tutumuna paralel olarak, ABD'ye bağlı medya kuruluşları da, Koordinasyon Çerçevesi içerisinden yapılan son hükümet atamalarının, hükümetin ilan edilen planlarını uygulamada ve komutası altındaki güvenlik ve askeri kurumları yönetmede es-Sudani'ye zorluklar çıkaracağı görüşünü ortaya koyuyorlar.

Hükümetin ekonomik ve siyasi koşulları düzeltme hamlelerini akamete uğratmayı amaçlayan bu iddiaları çürütmek adına, kabine oluşumunun ilk aşamasından bu yana, çoğunluğu elinde tutan blok olan Koordinasyon Çerçevesi'nin, hükümetin eylem kararlarındaki bağımsızlığı konusunda dikkatli olduğu ve Başbakan’ın kendisiyle ve yol haritasıyla tam uyumlu bir bakanlar ekibi oluşturduğu söylenmelidir.

Koordinasyon Çerçevesi başından beri, Sudani'ye en iyi seçenekleri sunma ve kabinenin ulusal politikadaki sağduyusuna paralel bir kota sistemine dayandığına dair şüpheleri ortadan kaldırmak için ona özgürce karar verme hakkı verme stratejisini başlattı. Diğer yandan yetkinlik, uzmanlık ve dürüstlüğü kilit görevlere atananlar için kamusal talepler olarak değerlendirdi. Irak medyasına göre, Koordinasyon Çerçevesi'nin referansına gerek olmadan bakanları şahsen seçmesi için Başbakan'a üç bakanlık verildi.

Asaib Ehl-i Hak'ın siyasi kanadı olan Sadikun bloğunun başkanı Ali el-Fetlavi, daha önce, Koordinasyon Çerçevesi'nin, yönetim mevkileri ile parlamento temsili ve ağırlığı arasında bir orantılılık gerekliliği adı altında İstihbarat Bakanlığı veya Ulusal Güvenlik Konseyi gibi bir güvenlik kurumunun kontrolünü ele geçirmeyi talep etmediğini söylemişti.

Yeni Başbakan'ın göreve gelmesinden bu yana geçen ay içinde gerçekleştirdiği görevden almalar ve atamaların, Başbakan’ın bağımsızlığının ve eylem özgürlüğünün göstergesi olduğu göz ardı edilmemelidir.

Es-Sudani, selefi el-Kazimi'nin üst düzey yetkililerini görevden aldı ve İhsan el-Avadi'yi başbakanlık ofisi şefi, Rabi Nadir'i medya şefi, Ali Şarman Haşim'i başbakanlık ofisinde Protokol Dairesi başkanı ve Ali el-Amiri'yi başbakanın kişisel sekreteri olarak atadı.

Bu görevden almalar, yerine vekil Abdulemir el-Şemmari'nin getirildiği Ulusal Güvenlik Ajansı başkanı Hamid el-Şatri'yi de etkiledi. Es-Sudani ayrıca, Meşrik Abbas'ı başbakanlık siyasi danışmanlığı görevinden uzaklaştırdı. Bunun dışında Bağdat Belediye Başkanı Ammar Musa ile Yeşil Bölge korumasından sorumlu Özel Harekat Kuvvetleri komutanı Korgeneral Hamid Mehdi el-Zuhayr’i ve ayrıca iki dışişleri bakan yardımcısını görevden aldı. Bunlar, Sudani'nin son haftalarda yaptığı işten çıkarmaların ve atamaların sadece bir kısmı.

Kudüs Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 23 Kasım 2022 06:05