Sorun Şu: Direniş Ekseni Özgür Hareket Edebiliyor

ABD istihbarat teşkilatları, Washington ve Tel Aviv'deki İran takıntılı uzmanlar ve siyasi sınıfların dışında kalanlar için pek de şaşırtıcı olmayan bir şekilde kamuoyuna yaptığı açıklamada, İran'ın desteklediği ve finanse ettiği vekil gruplar üzerinde tam kontrole sahip olmadığı sonucuna vardı.

Neyin bu kadar uzun sürdüğü merak konusu. Vekil ilişkileri herkesin bildiği gibi karmaşık, kararsız ve öngörülemezdir; çoğu zaman destekçiyi hayal kırıklığına uğratırlar, destekçinin stratejik hedeflerini yerine getirmeden yarıda bırakırlar ya da en kötüsü, intikam almak için geri dönerler. ABD yakın tarihi, Güney Vietnam Ordusu'ndan Afgan Mücahidlerine kadar vekalet ilişkilerinin tuzakları hakkında bol miktarda ders içeriyor. 

Amerika Birleşik Devletleri ile Suriye Demokratik Güçleri arasındaki vekalet ilişkisi, bazı açılardan başarılı olsa da, New America'nın bir raporuna göre, "dışarıda savaşmak için vekilleri devreye sokmaya yönelik karmaşık bir stratejinin bu kadar çabuk geri alınabilmesi" gibi kaçınılmaz aşağı yönlü riski yönetemediği için nihayetinde başarısız oldu.

Vekiller, ölümü, kendi kardeşlerinden ziyade uzaktaki birine devretmeyi daha makul gören yerel izleyiciler için kolay bir yöntem ve politik olarak kabul edilebilir gibi görünebilir; ancak dezavantajları da çok büyük olabilir. Bir uzmanın gözlemlediği gibi, vekiller hem acımasız hem de beceriksiz olabilir, "genellikle kendi yollarına giderler, aldıkları parayı ve diğer destekleri cebe indirirken kendi çıkarlarının peşinden giderler."

Destekçileri, olası insan hakları ihlallerine veya savaş suçlarına karışabilir. Başka bir deyişle, verdikleri her zaman elde ettikleriyle uyumlu değildir ve yapmakla görevlendirildikleri şey her zaman gerçekte yaptıkları şey değildir. Buna, hem vekilin hem de destekçinin genellikle değişen siyasi rüzgarların etkisinde olduğu gerçeğini ekleğimizde, işler oldukça hızlı bir şekilde ters gidebilir ve giderek daha karmaşık hale gelebilir. Öyleyse neden İran'ın birçok bölgesel vekiliyle ilişkisi tüm bu konularda istisnai olarak kabul ediliyor?

Bunun bir nedeni, Orta Doğuluların davranışlarını bir şekilde diğerlerinden farklı görme eğilimi olan eski moda Oryantalizmdir. Bu durumda, Hizbullah, Husiler veya Irak'ın Haşdi Şabi alt grupları gibi gruplar, silah transferleri, mali destek veya yüzde yüz uyum ve din veya ideolojiye bağlılık paylaşımı nedeniyle Tahran'daki kurnaz ve her yerde hazır bulunan bir kukla efendisinin amaçlarına her ne pahasına olursa olsun bağlıymış gibi görülüyor.  

Bu tür kökleşmiş düşünce, kendi başlarına yerel aktörler olarak vekilleri faillikten mahrum bırakır. Örneğin, Husilerin Kızıldeniz'deki saldırılarının İran'ın talimatı veya takdirinden ziyade İsrail'in Gazze'de gerçekleştirdiği belirli eylemlere bir tepki olarak ciddiye alınması gerektiğine dikkat çeken çok az kişi var ve daha azı, hala Yemenliler ve Filistinliler arasındaki bölünme günlerine kadar uzanan uzun dayanışma tarihinde eylemlerini analiz ediyor. Kısa bir süre önce, ABD Senatosu'ndaki bir alt komite oturumu sırasında, Yemen'deki Husi hedeflerine yönelik saldırıların Kızıldeniz'deki yıkıcı faaliyetlerini caydırmadığının farkına varılmasıyla, eylemlerinin aslında Gazze'deki savaşla ilişkilendirilebilir olabileceği düşünüldü.

Husiler, Orta Doğu'daki birçok yerel aktör gibi, hem kendi ülkelerinde hem de bölge genelinde kendi kaderlerini şekillendirme iradesine ve arzusuna sahipler. Stratejik hedeflerinin İran'la uyumlu olup olmadığı bir değerlendirme konusudur. Ancak Husilerin eylemlerini öncelikle İran'la olan ilişkilerine indirgemek, onları önceden programlanmış robotlar olarak hareket ediyormuş gibi görmek, esasen dünyayı görme ve çalışma biçimlerini bir kenara bırakmaktır. 

Ayrıca, Husilerin davranışlarını esas olarak İran'ın eseri olarak görmek, karmaşık yerel ve bölgesel dinamiklerin değerlendirilmesini engellemekle kalmayıp, aynı zamanda politika çözümleri açısından da derin sonuçlar doğuran entelektüel bir tembellik yaymaktadır.

Eğer tek sorun İran ise, o zaman çok sayıda Arap hükümeti, İsrail ve Washington'daki pek çok kişi tarafından uzun süredir farklı derecelerde savunulan "yılanın başını kesmek" ya da "İran’ı bombalamak" gibi, daha fazla batı askeri müdahalesi gereken çözümler gerekir. Bunun nasıl sonuçlandığı iyi belgelenmiştir.

Öte yandan, Husileri kendi failliği ve geçmişi olan bir grup olarak değerlendirmek, askeri güçle tamamen çözülemeyecek, ancak müzakere ve uzlaşmayı içerebilecek daha karmaşık ve bağlamsal çözümler aramayı ve en azından ABD ve müttefikleri tarafından üstlenilen askeri eylemlerin, yerel aktörlerin kendi şartlarına göre tepkilerini ortaya çıkardığını kabul etmeyi gerektirir.

Kuüdus Haber Ajansı - KHA

ÇEVİRİ ANALİZ, 15 Mart 2024 17:31