ABD ve İsrail’in, İran petrol tesislerine yönelik ortak saldırıları da dahil bölgede son haftalarda yaşanan gelişmelere ve bir neticeye varması durumunda Gazze Şeridi’nde sürdürülebilir bir çözümün önünü açması beklenen ateşkes görüşmelerinin yeniden başlatılmasına rağmen Binyamin Netanyahu ve Donald Trump, şu ana kadar çözemedikleri bir dizi açmazla karşı karşıya.

Mevzubahis açmazların başında, ateşkesin ardından Gazze’nin geleceği ve İran ile çatışmanın kaderi yer alıyor. İsrail Başbakanı’nın dün Amerika Birleşik Devletleri’ne gitmeden önce “ortak düşmanımıza karşı kazanılan büyük zafer” şeklinde ifade ettiği övgüsüne yansıdığı üzere hem Trump hem de Netanyahu, ziyaret esnasında, İran topraklarına yapılan ortak saldırıyı “kutlamaya” niyetli. Kutlama, Amerika-İsrail ortak saldırılarının “sonuçları” hakkındaki şüphelerin arttığı bir dönemde, Amerika’nın “Tahran ile diplomatik bir çözüme” ulaşma çabalarıyla aynı zamana denk geliyor.

Bu arada İsrailli yetkililer, bir esir değişimi anlaşmasına varmak amacıyla, “Netanyahu, Hamas tamamen ortadan kaldırılmadan Gazze’deki çatışmaların kalıcı olarak sona erdirilmesi çağrılarını tekrar tekrar reddetmesine rağmen” Katar’da Hamas Hareketi’nin liderleriyle dolaylı görüşmeleri yeniden başlatıyor. Ayrıca hem İsrail hem de ABD Gazze’de Hizbullah benzeri bir modelin ortaya çıkmasını önlemek isterken -Beyaz Saray’da bir akşam yemeğinde- Trump ve Netanyahu, yeniden gündeme gelen bir konu olan “ertesi gün mevzusunu” ele alacak. Axios haber ajansına göre söz konusu modelde “sivil bir hükümet” Gazze Şeridi’ni yönetirken Hamas, yeraltında da olsa silahlı bir milis güç olarak varlığını sürdürecek. 

İlk bakışta Trump, uzun zamandır söz verdiği “anlaşmaları yapmak” için nadir bir fırsatla karşı karşıyaymış ve Netanyahu ile görüşmesi de kısmen İran, Gazze ve Suriye ile ilgili gelişmelerdeki rolünü vurgulamak ve “sonraki adımları” görüşmek üzere tasarlanmış gibi görünse de gözlemcilere göre Amerikan diplomasisinin “sağlamlığı” ve kapsamı hâlâ soru işaretlerini üstüne çekiyor. Bu bağlamda Wall Street Journal, eski ABD İsrail büyükelçisi ve Pentagon yetkilisi Daniel Shapiro’nun “Gazze’deki savaşı sona erdirmek, İran’a yönelik saldırıları sürdürmek ve normalleşmeyi genişletmek açısından Trump ve Netanyahu’nun gerçek bir fırsatla karşı karşıya olduğunu” söylediğini aktarıyor. Ancak aynı yetkili, “Gazze savaşı 60 günlük sürenin sonrasında devam ederse ya da İran yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyumunu saklar ve daha fazla zenginleştirmekle tehdit ederse veya Netanyahu’nun siyasi hesaplamaları önemli kararları engellerse bu tarihi an, pek de bir sonuç elde edilemeden geçebilir” diye de uyarıyor.

Eski yetkililer ve analistler ise bölgeyi yeniden kontrol altına almanın, Gazze’deki çatışmaların 60 günlük sürenin ötesine uzanan sürdürülebilir bir barışla sona ermesini gerektireceğini ve bunun da Hamas’tan ek tavizler, İsrail’den esneklik ve bölgedeki Arap devletlerinden destek gerektireceğini söylüyor. Zira Suudi Arabistan, yıllardır Tel Aviv’in ilişkileri normalleştirmeden önce Filistin devletinin kurulmasına giden yol konusunda bir fikir birliğine varması gerektiğinde ısrar ediyor.

Şu anda, Riyad’ın, Gazze’deki İsrail soykırımının Arap ülkelerindeki yankıları göz önüne alındığında talebinden geri adım atması daha zor olacaktır. Ancak buradaki açmaz, İsraillilerin büyük çoğunluğunun Filistin devletinin kurulmasına karşı çıkması ve bunun, Hamas saldırıları için İsrail’in gelecekteki güvenliğini tehdit edecek bir “ödül” olacağını iddia etmesidir.

Öte yandan siyasi hayatta kalma mücadelesi veren Netanyahu, Gazze’deki savaşı sürdürürken aynı zamanda Suudi Arabistan ve diğer ülkelerle ilişkileri normalleştirmeye çalışabileceği teorisine sarılıyor ki bu çoğu Amerikalı analistin reddettiği bir değerlendirmedir.

Bu bağlamda Wall Street Journal, eski bir ABD yetkilisinin “Trump’ın tutarsız görünen hamlelerinin ardındaki motivasyonun, Ortadoğu’ya istikrar getirmeyi başaran başkan olarak tanınma kararlılığı” olduğunu söylediğini aktarıyor. Ayrıca Wall Street Journal, aynı yetkiliden “ABD başkanının şu anda yararlanmaya çalıştığı diplomatik fırsatların, Hamas ve İran’ın yanı sıra Netanyahu ile etkileşime girmeye de bağlı olduğunu” ifade ettiğini de aktarıyor ve şunları ekliyor: “Trump’ın Beyaz Saray’a döndüğünde ortaya attığı fikirlerden bazıları doğaçlama gibi görünüyor. Bunun ötesine geçemedi.”

Geçtiğimiz şubat ayında Gazzelilerin, yeniden inşa edilebilmesi için Gazze Şeridi’ni terk etmesine dair Trump’ın önerisi Gazze Şeridi’nin sakinleri ve Arap devletleri için uygulanabilir bir teklif değil. Ayrıca bu konudaki stratejisinin diğer unsurları da netlik ve kesinlikten yoksun. Zira birçok analist Gazze için uzun vadeli bir çözümün Hamas’a alternatif bir tür Filistin yönetimi, bir Arap güvenlik gücü ve yeniden inşa planları gerektireceğini vurgulasa da Trump yönetimi yetkilileri bu stratejinin ayrıntılarının çoğunu açıklamaktan geri duruyor.

Kudüs Haber Ajansı - KHA