"Lübnan'daki Amerikan hegemonyası, bölgesel düzenin istikrarını sağlamak için gereklidir. Karar alma bağımsızlığına yönelik herhangi bir hareket, bölgedeki Amerikan çıkarlarını tehdit eden kaosa yol açabilir." – Joseph Nye

Eski ABD Başkanı Barack Obama, 2020 tarihli "Vaad Edilmiş Topraklar" adlı anı kitabında, Batı Asya'da bağımsız siyasi karar alma sürecindeki herhangi bir zaafın, "küresel olayları etkileme yeteneklerini zayıflatacağı için, bölgedeki Amerikan çıkarları üzerinde derin bir etkisi olacağını" açıkça ortaya koyuyor. 

Obama'nın "diplomasi" olarak çerçevelediği bu zihniyet, Lübnan devlet kurumları üzerindeki kontrolünü sürdürmenin kritik bir ABD hedefi haline geldiği Lübnan'daki ABD politikasını yönlendiriyor. Mali yardım, yaptırımlar ve şartlı askeri yardım, diğer teşvikler ve cezaların yanı sıra, Beyrut'un kararlarını ABD'nin bölgesel çıkarları doğrultusunda yönlendirmek için kaldıraç olarak kullanılıyor. Hizbullah ya da Suriye hükümeti ile doğrudan ya da dolaylı olarak işbirliği yapanlar, Amerika'nın Lübnan siyaseti üzerindeki hakimiyetini sağlamlaştırmak için tasarlanmış bir taktik olan yaptırım tehdidiyle karşı karşıya.

Diplomasiden vesayet ilanına

Bu kontrol, özellikle İsrail'in Lübnan'a karşı askeri saldırısını başlatması ve Donald Trump'ın Beyaz Saray'a geri dönmeye başlamasıyla birlikte, giderek artan bir şekilde doğrudan vesayet biçimini aldı. 

ABD'nin şu anki Beyrut Büyükelçisi Lisa Johnson, kısa süre önce Lübnanlı siyasi güçlere ve temsilcilere, "Hizbullah'ın devlet, kurumları ve devletin sınır geçişleri üzerindeki kontrolünün artık devam etmesine izin verilmediği için Hizbullah sonrası aşamaya hazırlanmaları" gerektiğini bildirdiğinde bu değişimi somutlaştırdı.

ABD'li diplomat, Lübnan direniş hareketinin, uzun süredir genel sekreterlik yapan Hasan Nasrallah'ın suikastı da dahil olmak üzere bir dizi büyük yenilginin ardından "çok zayıfladığını" ilan etti ve "ülkenin yakında tanık olacağı, Hizbullah'ın yerinin olmayacağı yeni bir siyasi dönem var" dediği bildirildi.

Johnson'ın kamuoyuna yaptığı açıklamalar en hafif tabirle çelişkilidir. Sadece aylar önce, 27 Haziran'da ABD Büyükelçiliği'nde düzenlenen bir tören sırasında, "çatışmanın yeterince uzun sürdüğünü" ve Başkan Joe Biden'dan itibaren büyükelçilikteki herkesin daha fazla tırmanmayı önlemeye ve diplomatik bir çözüm bulmaya odaklandığını iddia etti.

Ancak İsrail'in Lübnan'daki askeri operasyonları genişledikçe ve Trump, ABD seçimlerinde ezici bir zafer kazanınca, bu diplomasi cephesi hızla kayboldu. ABD politikasının esas olarak Tel Aviv'in askeri hedeflerini desteklemeye yönelik olduğu ve Washington'un Lübnan üzerindeki hakimiyetini sağlam bir şekilde ileri sürmeye yönelik olduğu ortaya çıktı.

Lübnan kurumlarında uyum ve uzlaşma

Lübnan devleti, askeri ve güvenlik servisleri de dahil olmak üzere, ABD'nin Lübnan'ın egemenliğine yönelik tecavüzüne direnmedi ve ne kadar müdahaleci olursa olsun, ABD'nin taleplerini karşılamak için kendini yıprattı. Yakın tarihli bir örnekte, milletvekili Vaddah es-Sadık'ın bir televizyon röportajında, "Beyrut havaalanında sadece Hizbullah üyelerinin girip çıktığı kapılar olduğunu ve aynı şeyin Beyrut limanı için de geçerli olduğunu" iddia etmesinin ardından, Lübnanlı yetkililer Hizbullah'ın yokluğunu kendisi için değerlendirmek üzere bir ABD askeri ataşesinin havaalanını denetlemesine izin verdi. 

Bu olay, Lübnan'ın sıkı bir şekilde izlenen bir güvenlik bölgesinde meydana gelmesine rağmen, ABD'nin Dabiye’nin el-Fahd Kışlası yakınlarındaki deniz yolundan izinsiz ve ruhsatsız bir geçit inşa etmesiyle aynı zamana denk geldi. ABD Büyükelçiliği daha sonra projeyi vatandaşlarının olası tahliyesine hazırlık olarak haklı çıkardı, ancak Lübnan askeri komutanlığının zımni onayı, Amerikan taleplerine direnme konusundaki yetersizlikleri veya isteksizlikleri hakkında çok şey söylüyor.

Amerikalılar ayrıca Lübnan hava sahası üzerinde de etkili oluyor. ABD'li yetkililer bir İran sivil uçağının girişini ve hatta bir Irak yardım uçağının Ürdün'den geçene kadar inişini engelledi. Ülkenin ulusal havayolu şirketi Middle East Airlines (Orta Doğu Havayolları) bile, "Gezegendeki en belalı havayolu şirketi" bile, Eylül ayında ABD Büyükelçiliği'nin Beyrut saldırılarında yaralanan hiç kimseyi taşımama talebini, Beyrut'un Refik Hariri Havalimanı'ndan faaliyet gösteren son havayolu şirketi olmanın olası yansımalarından korktuğu için yerine getirdi.

Ancak Amerikan büyükelçisinin erişimi, askeri meselelerin çok ötesine geçerek Lübnan siyasetine kadar uzanıyor. Johnson geçtiğimiz ay, diğer Arap ve yabancı büyükelçilerle birlikte, mevcut Lübnan güvenlik ve askeri liderliğinin görev sürelerinin sona ermesine rağmen yerinde kalmasını sağlamak için diplomatik bir kampanya başlattı ve desteklerini sağlamak için Parlamento Başkanı Nebih Berri ve geçici Başbakan Necib Mikati ile toplantılar düzenledi.

Lübnan ordusunun kırılgan konumu

Daha önce 2002-2004 yılları arasında Beyrut'ta büyükelçilik personeli olarak çalışan Johnson, Lübnan siyaseti hakkındaki derin bilgisinden yararlanıyor ve geniş bir ilişki ağı kuruyor. Mayıs ayında ABD Kongresi'nde yaptığı bir konuşmada, Lübnan Silahlı Kuvvetleri ve İç Güvenlik Güçleri'ne iki partinin desteğini vurguladı ve onları "Lübnan'ın istikrarını korumada güvenilir ortaklar" olarak nitelendirdi.

2006'dan bu yana, bu "güvenilir ortaklar", görünüşte "Lübnan'ın egemenliğini güçlendirmek, istikrarsızlığı hafifletmek, terörist grupları bozguna uğratmak ve Hizbullah'ın yasadışı silahlarının ve savaşçılarının Lübnan'ı savunmak için gerekli olduğu yönündeki yanlış anlatısına karşı koymak" için yaklaşık üç milyar ABD doları yardım aldı. Hizbullah, Lübnan ulusal seçimlerinde kullanılan oyların çoğunluğunu kazandığına göre bu, başarısız bir projedir. 

Bu açıklama, İsrail güçlerinin Mavi Hat yakınlarındaki bir Lübnan ordusu devriyesine ateş açarak iki Lübnanlı asker ve bir İsrail askerinin ölümüyle sonuçlanan ve gergin bir BM müdahalesine yol açan 2010 Adeyse olayının anılarını çağrıştırıyor. 

Lübnan ordusunun o dönemki hamlesi, İsrail ordusunun Mavi Hat'ın ötesine çekilmesini öngören ve Birleşmiş Milletler Lübnan Geçici Güçleri'nin (UNIFIL) ve Lübnan ordusunun bölgede konuşlanmasına ve ortak devriyeler gerçekleştirmesine izin veren 1701 sayılı kararın uygulanması çerçevesinde olmuştur.

Olayın ardından ABD Büyükelçiliği, olayın ayrıntılarını sorgulamak, kullanılan silahların türünü doğrulamak ve bunların Washington tarafından sağlanan silah ve mühimmatlar arasında olup olmadığını incelemek için dönemin ordu komutanı Jean Kahveci'yi çağırdı. 

ABD vesayetine direnmek 

Bu yardıma rağmen, Lübnan ordusu Lübnan'ın egemenliğini korumak için yeterli donanıma sahip değil. Bir İsrail deniz kuvvetinin Lübnan sularına girdiği, kuzey Lübnan kentinde ikamet eden bir deniz yüzbaşısını kaçırdığı ve ardından Lübnan ordusundan tek bir kınama açıklamasıyla bile karşılaşmadan ayrıldığı son Batrun olayı, Lübnan'ın savunma yeteneklerinin ne derece tehlikeye girdiğini gösteriyor. 

Bu yılın başında, Lübnan ordusu, "Lübnan ve Amerikan orduları arasındaki işbirliğinin" bir parçası olarak, nöbetçiler ve sürat tekneleri de dahil olmak üzere 25 milyon dolar değerinde bir Amerikan bağışı aldı.

Johnson, bu yardımın Lübnan ordusunun seviyesini yükseltme ve deniz sınırlarını korumasını sağlama yeteneklerini destekleme bağlamında geldiğini söyledi. Bununla birlikte, Lübnan topraklarındaki yetkisiz yabancı faaliyetler de dahil olmak üzere, Lübnan'ın ABD direktiflerine uyması ile karakterize edilen ilişkinin tek taraflı olduğu kanıtlandı. 

İsrail ordusunun halkına, mirasına ve topraklarına yönelik ABD destekli ve silahlı saldırısının yanı sıra, Lübnan kendisini, özellikle de ülke hala yıkıcı bir mali krizle boğuşurken, ekonomik yaptırım korkularının ortasında kendisini Amerikan hegemonyasından korumak için mücadele ederken buluyor.

Lübnan devletinin kendisini bu tür bir tahakkümden korumak için atabileceği adımlar var ve uluslararası ilişkilerin çeşitlendirilmesi egemenliği yeniden savunmak için çok önemli bir başlangıç noktası. Avrasya güçleri Çin ve Rusya ile bağların güçlendirilmesi, Lübnan'ın Amerikan desteğine olan bağımlılığını azaltabilir ve dış baskıları dengeleyebilir. 

Bağımsız bir Lübnan inşa etmek 

Son yıllarda, ABD engelleri nedeniyle birçok önemli ekonomik projenin engellendiği görüldü - Lübnan'ın dengeli diplomasi yoluyla özgürce sürdürebileceği girişimler. Lübnan, ABD'ye düşman olmayan ülkelerle ilişki kurarak, ittifaklarını çeşitlendirebilir ve Washington'dan gelen yardım kırıntılarına bağımlı olmak yerine gerçek ekonomik ortaklıklar için fırsatlar yaratabilir.

Orta ve uzun vadede, Beyrut'un iki temel alana odaklanması gerekiyor: güçlü, kendi kendine yeten bir ekonomiyi yeniden inşa etmek ve anayasal, demokratik, yargı ve yürütme kurumlarını güçlendirerek iç şeffaflığı artırmak ve böylece dış müdahaleye karşı savunmasızlığı azaltmak. 

Lübnan iç ekonomik gücüne ne kadar çok güvenirse, uluslararası baskıdan o kadar az korkmak zorunda kalacak. Tersine, ekonomi ne kadar zayıfsa, ülke o kadar duyarlı hale gelir. 

Devlet kararlarına halk desteğinin güçlendirilmesi, sivil toplumun dahil edilmesi ve büyük Lübnan diasporasının etkisinden yararlanılması, Lübnan'ın küresel sahnede sesini yükseltmek için çok önemli adımlardır. Lübnan'ın yabancı egemenliğinin yüklerinin üstesinden gelebilmesi, kendi iradesini yeniden kurabilmesi ve vesayetten arınmış bir geleceği – Lübnan halkının kendi kaderini belirlediği bir geleceği – garanti etmesi ancak bağımsız ve kendine güvenen bir yaklaşımla mümkün olabilir.

Kudüs Haber Ajansı - KHA