İsrail ile Hamas arasında Gazze Şeridi'nde on aydır devam eden savaş, Ortadoğu genelinde tehlikeli askeri tırmanışları (İsrail-Lübnan sınırında ölümcül çatışmalar, Kızıldeniz'deki ve Tel Aviv'deki Husi saldırıları, İran yanlısı milislerin Irak ve Suriye'deki ABD güçlerine yönelik saldırıları ve hatta İsrail ile İran arasında doğrudan çatışmalar) tetikledi. Ardından geçen hafta 24 saat içinde İsrail, Hizbullah'ın Golan Tepeleri'ndeki roket saldırısına misilleme olarak Beyrut'ta üst düzey bir Hizbullah komutanı olan Fuad Şukr'un öldürülmesinin sorumluluğunu üstlendi ve Hamas'ın siyasi lideri İsmail Heniyye'nin Tahran'da öldürülmesinin arkasında da yine İsrail’in olduğu varsayılıyor. Bu gelişmeler, birçok gözlemcinin daha da yıkıcı bir bölgesel savaşın patlak vermesinden korkmasına neden oldu.

İsrail neden şimdi bu kadar riskli bir şekilde gerilimi tırmandırıyor? Kuşkusuz, son saldırıları daha önce benzeri görülmemiş hamleler değil. Ülke, Filistinli liderlere suikast düzenleme konusunda uzun bir sicile sahip ve Lübnan ve Suriye'de yüzlerce Hizbullah ajanını öldürdü. İsrail ayrıca uzun zamandır İran'ın derinliklerine nüfuz etmesine izin veren istihbarat yeteneklerini de gösterdi. On ay boyunca gerçekleşen tırmanış turları, topyekün bir bölgesel savaşa yol açmadı. Ancak nihai olarak gerilimi azaltma ve kontrol altına alma durumu asla garanti edilemez. Herhangi bir devletin itidal lehine olan rasyonel hesapları, aniden sahadaki olaylar tarafından ele geçirilebilir, bu da yanlış hesaplamalara ve hatta daha geniş bir çatışmayı kışkırtmak için kasıtlı stratejik kararlara yol açabilir. İsrail'in son saldırılarının temposu ve doğası, daha ciddi bir tırmanma riskini önemli ölçüde artırıyor. İsrailli liderler, Fuad Şükr ve İsmail Heniyye'nin arka arkaya suikasta kurban gitmesinin ve bu cinayetlerin işleniş yöntemlerinin İran'ın aşağılanmasını en üst düzeye çıkarmasının Tahran'ı ve muhtemelen desteklediği diğer silahlı grupları misilleme yapmaya teşvik edeceğini kuşkusuz biliyorlar.

Geçen hafta Batı medyasında yer alan suikastlarla ilgili haberler, İsrail'in düşman topraklarının derinliklerinde askeri ve teknolojik olarak sofistike saldırılar başlatma yeteneklerini vurgulama eğilimindeydi. 7 Ekim'in utancından sonra, bu tasvirler İsrail ordusunun bir kez daha yenilmez olduğu izlenimini verebilir. Ancak bu yorum, İsrail'in karşı karşıya olduğu zor gerçekleri yanlış okuyor. İsrail kendini güçlü hissettiği için değil, zayıf hissettiği için bölgesel eylemlerinde sınırları zorluyor olabilir. Temel olarak, kararlarına çok az uzun vadeli stratejik hesap getiriyor. Hamas'ın 7 Ekim'deki saldırısı İsrail’in caydırıcı duruşuna yıkıcı bir darbe indirdi. Şimdi, daha büyük riskler üstlenmeye ve daha yüksek maliyetleri karşılamaya istekli olan İsrail, caydırıcılığı yeniden tesis etmek için çılgınca bir girişimde bulunduğunda taktiksel avantajlar elde etmeye çalışıyor.

KORKU FAKTÖRÜ

İsrail'in mevcut hesaplarını anlamak için, ülkenin ruhunun 7 Ekim'den bu yana nasıl değiştiğini takdir etmek önemlidir. Hamas'ın saldırısından önce İsrail'in güveni zirveye ulaşmıştı. İsrail, Filistinlilerle olan çatışmasını çözmemiş olsa bile Arap devletlerinin bunu kabul edeceğine ve İran ve müttefiklerini neredeyse sonuçsuz bir şekilde veya ABD'den aldığı desteği tehlikeye atmadan vurabileceğine inanmaya başlamıştı. Sonra, neredeyse bir gecede, bu güven derin bir kırılganlık duygusuna dönüştü. Haziran sonunda Tel Aviv'e yaptığım bir ziyarette, güvenlik uzmanları ve eski savunma ve istihbarat yetkilileri bana defalarca, 7 Ekim'in İsrail'in gücü hakkındaki önceki inançlarının çoğunu altüst ettiğini söylediler. Hamas'ın saldırısı İsraillilerin en temel varsayımları olan askeri ve teknolojik üstünlüklerinin düşmanlarını caydırabileceği, duvarların ve müstahkem sınırların ardında güvenli bir şekilde yaşayabilecekleri ve Filistinlilerle barışa doğru büyük ilerlemeler kaydetmeden ekonomik olarak zenginleşebilecekleri varsayımlarını paramparça etti. Şimdi, güvenlik teşkilatındaki pek çok kişi, eski bir ulusal güvenlik yetkilisinin bana açıkça söylediği gibi, "İsrail'in o kadar da güçlü olmadığını" kabul ediyor.

Ulusal güvenlik alanında okuyan veya çalışan birçok İsrailli, 7 Ekim'de ve sonrasında büyük güvenlik başarısızlıkları nedeniyle kendi hükümetlerine öfkeli; ülkeyi güvende tutmayı başaramayan liderlerden hesap sorulmamasına da öfkeliler. Hükümete karşı güvensizlik yaygın. Başbakan Benjamin Netanyahu, Temmuz ayında ABD Kongresi'ne hitap ettiğinde ayakta alkışlanmış olabilir. Ancak ulusal güvenlik danışmanı Tzachi Hanegbi, haftalar önce Herzliya'da düzenlenen bir İsrail güvenlik konferansında yaptığı konuşmada zorlukla konuşabildi. Seyirciler onu azarladı ve hükümeti İsrail'in güvenliğini ihmal etmekle ve Gazze'de hala çürüyen rehineleri yüzüstü bırakmakla suçladı. İsrail içinde bile Netanyahu'nun kendi siyasi bekası için savaşı uzatıyor olabileceğine dair yaygın bir algı var.

Bu endişe ve öfke, İsrail'in ulusal güvenliğine yönelik somut iç tehditleri yansıtıyor. İsrail Savunma Kuvvetleri, Gazze'den Batı Şeria'ya, İsrail'in kuzeyine ve ötesine kadar birçok cephede zayıf bir şekilde gerilmiş durumda. Netanyahu'nun 2023'ün ilk yarısında ülkenin yargısını elden geçirme girişimi, sivil liderler ile ordunun üst düzey yetkilileri arasında zaten ciddi çatlaklar yaratmıştı; Netanyahu'nun koalisyonunun baskısına yanıt olarak, binlerce İsrailli yedek asker görev için rapor vermeyecekleri tehdidinde bulundu. Ordu, kendi safları ve hükümet safları da dahil olmak üzere yerli aşırılık yanlılarından eşi görülmemiş tehditlerle karşı karşıya. Daha geçen hafta, sağcı aktivistler ve politikacılar, Filistinli tutukluları kötü muamelede bulunmakla suçlanan yedek askerlerin gözaltına alınmasını protesto etmek için İsrail ordusunun kendi üslerinden birine baskın düzenledi. İsrail, Gazze'deki muazzam ölü sayısı ve yıkım nedeniyle uluslararası desteği kaybediyor ve Lahey'deki yasal forumlarda, savaşı yürütmesi ve Batı Şeria'da devam eden işgali nedeniyle artan bir incelemeyle karşı karşıya.

NİSAN APTALLARI

Dahası, İran'ın Nisan saldırısının İsrail üzerindeki etkisi, ülke dışında yeterince takdir edilmiyor. İsrail, Şam'da İranlıların diplomatik bir alan olarak gördüğü bir tesiste İslam Devrim Muhafızları Ordusu personelini hedef alarak açıkça yanlış hesap yaptı. İran topraklarından İsrail'e fırlatılan yüzlerce insansız hava aracı ve füzeyi içeren böylesine eşi benzeri görülmemiş, kitlesel ve doğrudan bir yanıt beklemiyordu.

İsrailliler, saldırıyı püskürten sofistike ve koordineli ABD liderliğindeki savunmaya hayran olsalar da, bu aynı zamanda kendilerine güvenen imajlarını da deldi. Herhangi bir zafer duygusu, İran'ın en başta bu kadar ciddi bir saldırı girişiminde bulunacağı alarmı ve bir sonraki saldırının bu kadar kolay püskürtülmeyebileceği endişesi tarafından gölgelendi. İsrailli analistler, İsrail'in misillemesinin (İsfahan'daki bir İran askeri üssüne düzenlenen ve İran'ın hava savunmasını hedef alan sınırlı bir hava saldırısı), İsrail'in İran nükleer tesislerine yakın yerler de dahil olmak üzere İran içindeki hedefleri doğru bir şekilde vurma yeteneğini göstermesinden memnundu.

Ancak İsrailli savunma yetkilileri, ABD'nin tercih ettiği gibi inkar yoluyla caydırıcılığa, yani düşmanlarını saldırıların başarılı olmayacağına ikna etmeye güvenmek konusunda kendilerini rahat hissetmiyorlar. Bu yetkililerin görüşüne göre, İsrail'in Nisan ayındaki savunması tam bir başarı değildi, çünkü nihayetinde savunma koalisyonu saldırıyı engelleyemedi; sadece hasarı sınırladı. İsrailli savunma planlamacıları, düşmanlarına saldırıların sonuçlarına yol açacağını göstererek cezalandırma yoluyla caydırıcılığı tercih ediyorlar. Pek çok İsrailli güvenlik analisti, İsrail'in bölgesel konumunun aşınmasından endişe duyuyor; İran ve müttefiklerinin güç kazanmasından ve Tahran'ın İsrail'i konvansiyonel yollarla yeterince caydıramayacağına inanması halinde İran'ın nükleer yeteneklerini silahlandırmaya daha fazla teşvik edilebileceğinden endişe ediyorlar. İran'ın eski bir ulusal güvenlik yetkilisinin dediği gibi, "şampiyonlar ligi"ne ulaşmaya çalıştığı için ülkenin ikinci kademe statüsüne düşürüldüğüne inanıyorlar. Başka bir eski savunma yetkilisi bana, İsrail'in caydırıcılığını "hiç görülmemiş bir ölçüde" kaybettiğini söyledi. Yine de İsrail'in siyasi liderliği, halkına ülkelerinin kazandığını söylemeye devam ediyor.

Nisan ayındaki İran saldırısı, İsraillilerin Ortadoğu'nun "ruhunda" köklü bir değişiklik olduğu algısını derinleştirdi. İsrail'in düşmanlarının, artık ülkeyi yok etmenin aslında gerçekçi bir hedef olduğunu düşünebileceğine inanıyorlar. Bu endişe abartılı olabilir: İsrail bölgedeki en gelişmiş askeri yeteneklere sahip ve İran'a karşı mücadelesinde ABD ve diğer Batılı güçlerin güçlü desteğine sahip olmaya devam ediyor. Ancak aklı başında İsrailli analistler şimdi, ülkenin 1948'deki bağımsızlığından bu yana hissettiklerinden farklı olarak tanımladıkları varoluşsal bir tehdit duygusunu ifade ediyorlar. Ancak eski bir üst düzey yetkili, 1948'den farklı olarak İsraillilerin, kurucu başbakanları David Ben-Gurion'un derslerine kulak asmadığını belirtti. Ben-Gurion, zayıflığı telafi etmenin en iyi yollarının sosyal uyumu güçlendirmek, diplomatik ilişkileri derinleştirmek ve barışı sürdürmek olduğunu tavsiye etmişti. İsrail tüm cephelerde ters yönde hareket ediyor.

ZORLU YOLA DOĞRU

Ziyaretim sırasında eski bir hükümet yetkilisi bana "ayaklarımızın altındaki zemin kayıyor" dedi. Bazı yönlerden bu doğrudur; bazı yönlerden ise bu bir algıdır; İsraillilerin 7 Ekim'den önce sahip oldukları aşırı özgüvenli imajın ters görüntüsüdür. Ancak artan kırılganlık algısı ve gerçekliği ve İsraillilerin ABD'nin desteğini sürekli koruyacaklarına dair güveni göz önüne alındığında daha geniş bir bölgesel savaş riskini artırsa bile, İsrail'in bölgede saldırgan bir duruş sergilemesi muhtemeldir. 7 Ekim travmasından sonra İsrail halkının riski kabullenmesi ve saldırgan eylemlere olan iştahı da daha yüksek olabilir. İsrailli bir analistin bana söylediği gibi, "artık her şey hayal edilebilir."

Ancak İsrail herhangi bir siyasi stratejiden yoksun olarak iflasa sürükleniyor. Caydırıcılığı yeniden tesis etmek için kaba askeri güce bel bağlamak ve siyasi veya stratejik bir oyun planı olmadan İran ve müttefikleriyle çatışmayı ikiye katlamak, İsrailli askeri planlamacıları bu kadar endişelendiren yeni ortaya çıkan bölgesel dinamikleri değiştirmeyecektir. "Direniş ekseni" üyelerini caydırmak pek olası değil, çünkü onlar da beklenmedik şekillerde ikiye katlanabilir ve İsrail'i bir kez daha şaşırtabilir.

Gazze'deki savaşın sona erdirilmesi, İsrail'in şu anda karşı karşıya olduğu ürkütücü tehditleri kesinlikle azaltmaya yardımcı olacaktır; ancak mevcut tırmanış turunun bir ateşkes anlaşmasını veya kalan İsrailli rehinelerin serbest bırakılmasını daha da yakınlaştırması pek olası görünmüyor. Ancak Gazze çatışmasının sona ermesi bile İsrail'in daha büyük stratejik ikilemini nihai olarak çözmeyecek. İsrail, Arap komşularıyla normalleşme anlaşmaları yaparak kendisini Orta Doğu'ya daha fazla entegre etmenin İran destekli aşırılık yanlısı grupları marjinalleştireceğine ve ülkeye yönelik düşmanlığı azaltacağına hala inanıyorsa, Filistinlilerle olan çatışmasının en temel varoluşsal tehdidi oluşturduğu gerçeğini kabullenmek zorundadır. Etkileyici taktiksel askeri operasyonlar zafer yanılsaması verebilir, ancak yalnızca Filistinlilerle kalıcı bir barış gerçek güvenliği sağlayabilir.

Kudüs Haber Ajansı - KHA