İsrail'in Gazze Şeridi'nde Hamas'a karşı kara harekâtını başlatmasından bu yana geçen 10 hafta içinde, birlikleri Hamas'ın yaklaşık yirmi yıldır inşa ettiği geniş bir ağın parçası olan bir dizi yeraltı tünelini tespit etti ve yolunu haritalandırdı.

Hamas savaşçılarının kendilerini ve esirlerini gizlemek, operasyonlar planlamak, silah depolamak ve İsrail askerlerini pusuya düşürmek için kullandıkları ağ, grubun askeri altyapısının çok önemli bir parçası; İsrail'in de savaştaki en büyük kırılganlığı olduğu kanıtlandı. Hamas'ın askeri kabiliyetlerini zayıflatmak ve grubun 7 Ekim'de gerçekleştirdiği ve yaklaşık bin 200 kişinin ölümüne neden olan saldırılara benzer saldırıları önlemek için bu silahın yok edilmesi şart. Yine de süreç son derece yavaş ve hantal oldu.

Yeni yıl başlarken, askeri planlamacılar ve bu harekattan ders çıkarmak isteyen analistler için şimdi büyük bir soru beliriyor: İsrail tünel ağını yok etmeye ne kadar yakın? Ve birliklerinin bu tehdide galip gelmesi daha ne kadar sürecek?

Tünel savaşı her zaman en ölümcül ve en karmaşık savaş biçimlerinden biri olmuştur. I. Dünya Savaşı sırasında, binlerce İngiliz askeri, Alman yeraltı mevzilerini yok etmeye çalışırken öldü. Yıllar sonra ABD, Vietnam, Afganistan ve Irak'ta derinlere kök salmış düşmanları yenmek için mücadele etti.

Bu yeraltı tehditleriyle karşı karşıya kalan ordular, tipik olarak B-52'ler, alev makineleri, termobarik silahlar, sığınak bombaları ve diğer havadan hassas güdümlü füzeler dahil olmak üzere en güçlü silahlarını konuşlandırdılar. Çoğu zaman, bu önlemler mağaralardan, tünellerden ve diğer yapay veya insan yapımı yeraltı yapılarından faaliyet gösteren bir düşmanı ortadan kaldırmakta yetersiz kalmıştır.

İsrail bunu zor yoldan öğrendi. 2014 yılında Hamas'ın Gazze Şeridi ile İsrail arasında kazdığı sınır ötesi tünellerin keşfi, özellikle sivil nüfusa yaklaştıklarında oluşturdukları önemli güvenlik riskini gözler önüne serdi.

İsrail'in o yıl Hamas'a karşı yürüttüğü askeri operasyon, 21. yüzyılda tünellerin askeri operasyonların odak noktası haline geldiği ilk savaştı ve bu gelişme daha sonra Suriye iç savaşını şekillendirecekti. İsrail'i, tünellerin askerleri ve sivilleri kaçırmak, İsrail topraklarına sızmak ve acımasız saldırılar gerçekleştirmek için kullanılabileceğinin farkında olmasını sağladı. Ancak İsrail'in tünellere odaklanması, eğer o zamanlar ortak bir tünel varsa, büyük ölçüde sınır ötesi tünellere ayrılmıştı ve Hamas'ın Gazze Şeridi'nde giderek büyüyen yeraltı askeri yığınağına daha az odaklanmıştı.

2014 savaşından sonra İsrail daha stratejik bir yaklaşıma geçti ve çabalarını artırdı. Tünel savaşında uzmanlaşmış seçkin birimler oluşturdu, askerleri eğitmek için kendi tünel yapılarını inşa etti, mobil birimlerle tünel tespitini geliştirdi ve araştırma ve geliştirmeyi hedefledi, hazırlığı artırmak için benzersiz taktik çözümler buldu ve ortaklar ve müttefiklerle işbirliğini artırdı.

Sonuç olarak, İsrail Savunma Kuvvetleri, tünellerin tespiti, haritalanması, etkisiz hale getirilmesi ve imha edilmesinde en gelişmiş askeri yeteneklere sahip olarak mevcut savaşa girdi. Ancak bu durum ne Hamas'ı kazı yapmaktan caydırdı, ne de yeraltı ortamında savaşmanın zorluğunu azalttı. İsrail Savunma Kuvvetleri’nin en uzmanlaşmış birimleri bile bubi tuzaklı tünel girişleri nedeniyle kayıplar verdi.

Bu birimler aynı zamanda yeni nesil Hamas tünellerini de ortaya çıkardı. Grubun 2000'li yılların başındaki ilkel yapıları ahşap kalaslarla güçlendirildi. Mevcut ağlar, Kuzey Kore'nin büyük sızma tünellerine benzeyen daha derin ve daha sertleşmiştir. Hamas, onları kazmak için gelişmiş sivil sondaj teknolojilerini kullandı ve yeraltı yeteneklerini bir sonraki seviyeye taşıdı.

Hamas'ın tünellere artan bağımlılığı ve özenli inşaat çalışmaları meyvesini verdi. Tünel savaşı tarihinde hiçbir zaman bir savunucu bu kadar kapalı alanlarda aylar geçirememiştir. Kazının kendisi, Hamas'ın tünelleri yenilikçi bir şekilde kullanması ve grubun bu kadar uzun süre yeraltında hayatta kalması emsalsizdi.

İsrail askerleri için bu tehlikeli arazide ilerlemek sistematik bir yaklaşım gerektiriyordu. İsrail Savunma Kuvvetleri'nin hava harekatı ve erken kara operasyonu, yüzeyin kontrolünü ele geçirmeyi ve şehir savaşının savaşçılar ve siviller için oluşturduğu riskleri azaltmayı amaçladı. Keskin nişancı saldırılarını ve pusuları sınırlamak için binalar yıkıldı ve sivil kayıpları azaltmak için kuzey Gazze büyük ölçüde boşaltıldı. Birlikler, tünel açıklıklarını ortaya çıkarmak için zırhlı buldozerlerle zemini temizlemeye başladı.

Tünel çukurları olarak bilinen bu açıklıklar, esasen yerdeki ölümcül deliklerdir. Boyut ve şekil olarak değişebilirler ve genellikle kamufle edilirler ve bubi tuzağıdırlar. Tünel şaftlarına inerler - yeraltı yapısının yerin derinliklerine nüfuz etmek ve daha geniş tünel ağına erişmek için kullanılan kısmı.

Taramaları sırasında İsrail askerleri yüzlerce tünel çukuru ortaya çıkardı ve bu da ilerlemeyi yavaş ve karmaşık hale getirdi. Bu çukurlar, Hamas savaşçılarının yerden fırlamasına, İsrail güçlerine otomatik silahlar veya roketatarlar atmasına ve saniyeler içinde ortadan kaybolmasına olanak sağladı. İsrail Savunma Kuvvetleri, bu açıklıkların çoğunu geçici bir önlem olarak mühürledi veya yok etti, böylece kuvvetler ilerlemeye devam edebildi ve araziyi güvence altına alabildi.

Bir sonraki adım, tünel ağını haritalamak ve hakkında daha fazla bilgi edinmekti. Askerler, istihbarat toplamak ve rehineleri aramak için tünellere güvenli bir şekilde girene kadar yüzeyde kaldı ve bunların yaklaşık 240'ı Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e düzenlediği saldırıda ele geçirildi.

Birlikler ilk olarak tünellere video kameralarla donatılmış robotlar ve insansız hava araçları ve patlayıcıların veya insanların varlığını tespit edebilecek köpekler gönderdi. Bu ve diğer önlemler, ağın ölçeğini ve kapsamını ortaya çıkarmaya yardımcı oldu ve imha aşamasına geçmeden önce askerlerin tünellere girmesine izin verdi. Bu adımlardan herhangi birini atlamak İsrail Ordusu askerleri, İsrailli rehineler ve Filistinli siviller için ölümcül olurdu.

Birlikler, şehir savaşı, tünel savaşı ve arama kurtarma operasyonlarını birleştiren karmaşık bir askeri ortamda faaliyet gösterdiğinden, zaman, bu çalışmalardaki en değerli kaynaktır. Tünellerin geri kalanını bulmak, bubi tuzaklarının etrafından dolaşmak ve sürpriz saldırılardan kaçınmak, yavaş ve metodik bir yaklaşım gerektirir. Gazze'de, önceki yeraltı savaşlarında olduğu gibi, tüneller güçleri tedirgin etti, önemli kayıplara neden oldu, savaşın sonunu geciktirdi ve zaferi daha az kesin hale getirdi.

İsrail'in Hamas'ın tünel ağının tamamını tespit edemeyeceği veya haritalayamayacağı şimdiden anlaşıldı. Benim görüşüme göre, İsrail'in ikna edici bir şekilde zafer ilan etmesi için, Hamas'ın bilinen yeraltı altyapısının en az üçte ikisini yok etmesi gerekiyor.

Oraya ulaşmak için İsrail'in tünellere büyük miktarlarda deniz suyu pompalamaya karar verdiği bildiriliyor. Tünel savaşı geleneksel olarak askeri yenilikler doğurmuştur ve bu savaş da bir istisna değildir. Stratejik düzeyde, deniz suyu taşkınları, İsrail Ordusu’nun, düşmanın on yıllardır yılmadan sömürdüğü bir arazide askeri avantaj elde etme girişimidir. Operasyonel düzeyde, sel, bugüne kadar neredeyse tamamen sığınak bombalarından oluşan tünel karşıtı cephaneliğin genişlemesini temsil edebilir. Bu bombaların yere nüfuz etme kapasitesi sınırlıdır ve her türlü arazide kullanılamaz.

Bu, orduların bir savaş sırasında düşman tünellerini sular altında bıraktığı ilk sefer olmayacaktı. Ancak bunu geleneksel yöntemde, tünel çukurları aracılığıyla yapmak yalnızca sınırlı bir etkiye sahiptir. Yapıyı tahrip etmeyi başarmak için, suyun doğrudan denizden tünellerin yatay bölümlerine yüksek hacim ve basınçta enjekte edilmesi gerekir - bu da çimentoya uygulanan kuvveti arttırır. Sadece bu üç unsuru (yüksek hacim, yüksek basınç ve doğrudan yatay enjeksiyon) içeren bir yaklaşım, tünel yapısının tamamen tahrip olmasına neden olabilir.

Deniz suyunun tünellere yatay olarak pompalanmasının, kasıtlı olarak olmasa da, yeraltı suyu kaynaklarını kirletebileceğine dair bazı korkular var. Gazze'deki Filistinlilerin erişebildiği tek su kaynağı olan kıyı akiferinin kirli olduğu ve aşırı çekim nedeniyle tüketime uygun olmadığı zaten biliniyor. Akiferde geri dönüşü olmayan hasara neden olma olasılığı, hava bombardımanı da dahil olmak üzere diğer tünel imha yöntemlerinin yer üstündeki sivil yaşama verdiği potansiyel zararla karşılaştırılmalıdır.

Deniz suyu yöntemi her durumda kullanılamayabilir. Tünellerin bazıları kıyı şeridinden çok uzaktayken, diğerleri kasıtlı olarak ana kümelerden ayrılmıştır. Rehinelerin tutulduğu düşünülen tünellerde İsrail bu yöntemi kullanmaktan tamamen kaçınabilir. Yine de bu yaklaşım, en azından teoride, İsrail'in tünel altyapısının önemli bir bölümünü yok etme hedefine ulaşmasını mümkün kılıyor.

İsrail yeraltı ağını yok etmek için harekete geçerken, birlikler ateş altında kalıyor ve her gün ek tüneller keşfediliyor. Bu işin tamamlanması birkaç ay daha sürebilir. Dayanıklılık, zaman ve azim gerektiren bir tünel savaşında, savaşı erken bitirmek yenilgi anlamına gelebilir. Böyle bir sonuçtan kaçınmak için İsrail'in kendi takvimini belirleme yeteneği çok önemlidir.

Daphné Richemond-Barak, İsrail'deki Reichman Üniversitesi'nde Lauder Hükümet, Diplomasi ve Strateji Okulu'nda Yardımcı Doçenttir. "Yeraltı Savaşı" nın yazarı ve Uluslararası Yeraltı Savaşı Çalışma Grubu'nun kurucusudur

Kudüs Haber Ajansı - KHA