"Bir çağ sona eriyor, yeni bir dönem başlıyor ve şimdi aldığımız kararlar önümüzdeki on yıllar boyunca geleceği şekillendirecek."

Bu sözlerle ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Amerikan döneminin "dönüm noktasını", bir dünya düzeninden diğerine geçişi tanımladı. 

"Bu önemli zamanda, Amerika'nın küresel liderliği bir yük değil. Özgürlüğümüzü, demokrasimizi ve güvenliğimizi korumak bir zorunluluktur" dedi Blinken, Eylül ayında Johns Hopkins İleri Uluslararası Çalışmalar Okulu'na (SAIS) hitaben yaptığı konuşmada.

Geçen yılki Ulusal Güvenlik Stratejisi de dahil olmak üzere resmi ABD belgeleri, beklemenin, Washignton’ın göze alamayacağı bir lüks olduğuna dair inancının altını çiziyor; küresel liderliğini sürdürmek için "kararlı bir şekilde hareket edeceğini" söylüyor. Bu nedenle, ABD'nin Ukrayna ve Gazze'deki çatışmalara katılımı ve Güneydoğu Asya'daki militarizasyon, uluslararası dinamiklerin bu merceğinden görülmelidir.

Genel olarak, Afrika ve Asya'daki gerilimler, Batı'nın yeni çok kutuplu düzende baskın bir konum ve belirleyici bir rol sürdürme yönündeki çılgın girişimleriyle bağlantılıdır.

Doğu Avrupa'dan Batı Asya'ya

Ukrayna'da savaşın patlak vermesinden bu yana ABD, Kiev'e verdiği desteği stratejik olarak "kurallara dayalı düzenin" savunulmasına bağladı.

Başkan Joe Biden, çatışmayı "demokrasi ile otokrasi arasında, özgürlük ile baskı arasında, kurallara dayalı bir düzen ile kaba kuvvetle yönetilen bir düzen arasındaki bir savaş" olarak nitelendirdi.

Pek çok Atlantikçi lider, Ukrayna'ya verilen sarsılmaz desteğin Rusya'yı Batı'nın hakim olduğu bir dünya düzenine meydan okumaktan caydırmayı amaçladığı düşüncesini yineliyor.

Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, 2023'ün başlarında yayınlanan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Washington'un belirleyici bir güç olduğu bir dünya düzenine meydan okuduğunu öne sürdüğü The Global Zeitenwende ("çığır açan bir tektonik değişim") başlıklı Foreign Affairs makalesinde bu perspektifi dile getirdi.

Scholz, kurallara dayalı bir dünya düzenine inananların, hatta demokratik kurumları benimsemeyen, ancak küresel yönetişim için ABD liderliğindeki ilkeleri onaylayan ülkelerle işbirliği yapanların kolektif eyleme ihtiyacı olduğunu vurguluyor. Batı'nın kurallara dayalı paradigmasının, uluslararası hukukun ve BM Şartı'nın güç ve avantaj lehine uzun süredir bir kenara atıldığı bir paradigma olduğu belirtilmelidir.

Bugün, Ukrayna savaşında bu düello vizyonları ortaya çıkıyor: küresel üstünlüğünü korumaya çalışan Batı ile bu hakimiyeti bozmaya çalışan Rusya arasında bir çatışma. Moskova'nın savaş gerekçesi, batı askeri ittifakının Genel Sekreteri Jens Stoltenberg'in de teyit ettiği gibi, NATO'nun Rusya sınırlarına genişlemesini engellemektir.

Benzer şekilde, Gazze'deki savaş, İsrail'in Batı Asya'daki Batı çıkarlarını temsil ettiği ve işgal devletine verilecek herhangi bir zararın doğası gereği bölgedeki ABD etkisine bir darbe olarak görüldüğü bu uluslararası mercekten görülmelidir. 

Blinken'a göre, Washington bu kritik dönüm noktasında dururken, İsrail'e vurulacak bir darbenin maliyetinin çok yüksek olduğu düşünülüyor ve bu da ABD'nin Gazze'nin harap olmuş kasaba ve şehirlerindeki küresel etkisini kararlı bir şekilde savunduğunun altını çiziyor.

Yeni-sömürgeci manevralar

Bununla birlikte, ABD destekli bu iki savaş arasında önemli nüanslar var: Ukrayna, Washington tarafından çıkarlarına ulaşmak için kullanılan bir araç olarak görülürken, İsrail kendi başına bir Amerikan çıkarı olarak görülüyor. Biden'ın bir zamanlar, eğer var olmasaydı ABD'nin bir İsrail kurması gerekeceğini iddia etmesi, bölgedeki batı çıkarlarını koruyan yeni sömürgeci bir ileri karakol statüsünü gösteriyor. 

Bu aynı zamanda, Filistin direnişinin 7 Ekim'de askeri personeli hedef almak ve esir almak için işgal altındaki toprakları ihlal etmesinin ardından ABD'nin ilgisinin Doğu Avrupa'dan Batı Asya'ya kayda değer bir şekilde kaymasını da açıklıyor. Amerikan dikkatinin kasıtlı olarak bir savaş bölgesinden diğerine kaydırılması, Washington Post'un 'Ukrayna'daki Savaş' sekmesini ana sayfasından hızla kaldırmasıyla örneklenmiş oldu.

The Cradle'ın daha önce belirttiği gibi, "İsrail'in Gazze Şeridi'nde devam eden savaşı, ABD'nin Batı Asya'daki nüfuzunu ve çıkarlarını korumak için yürütülen ABD destekli bir savaş olarak anlaşılabilir." Bununla birlikte, Washington'un müttefikleri için manevra alanı önemli ölçüde daralıyor. Batı Asya ülkelerinin Ukrayna savaşı sırasında keşfettiği çeşitli stratejik seçeneklerin aksine, Gazze böyle bir serbestlik sunmuyor. Bu, temelde, ABD'nin konumunu savunmak için kolektif seferberlik talep eden Washington'un savaşıdır.

Ayrıca, ABD liderliğindeki çok uluslu görev gücünün, Kızıldeniz'deki Refah Muhafızı Operasyonu'nun, son kuruluşundan bu yana, bazı üyelerin çekilmesi ve diğerlerinin isimsiz kalmayı seçmesiyle büyük aksiliklerle karşı karşıya kalması da manidardır.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, gizliliği şu şekilde garip bir şekilde uyarmak zorunda kaldı: "Kızıldeniz'deki operasyona katılmayı ve operasyonun bir parçası olmayı kabul eden bazı ülkeler var, ancak bunun ne kadar kamuya açık olmasını istediklerine karar vermeleri gerekiyor. Ve bunu onlara bırakacağım ki bir şekilde tarif edebilsinler, çünkü herkes halka açık olmak istemiyor."

Örneğin, NATO üyesi Türkiye'nin rolü İsrail için bir enerji nakil istasyonuna dönüşürken, BAE, Suudi Arabistan ve Ürdün, Yemen'in Kızıldeniz'den geçmesini engellediği işgal devletine giden mallar için bir geçiş köprüsü görevi görüyor.

Yardım kamyonlarının Refah sınır kapısından geçmesine izin vermekle sınırlı olan Mısır bile, ABD'nin onayı olmadan Filistinlilere yardım sağlayamadı. 

Çatışma nasıl yayılır

Uluslararası ilişkilerde, güç ve barışın yayılması arasındaki ilişkiyi ele alan iki ana teori vardır. Birincisi, bir ülke baskın küresel güç olduğunda uluslararası düzenin istikrarlı kalacağını öne süren hegemonik istikrar teorisidir. Bu teorinin savunucuları, tek bir hegemonun varlığının dünyadaki tüm güçleri caydırdığına ve gerginliği yaymalarını engellediğine inanıyor.

Bununla birlikte, Amerika Birleşik Devletleri'nin kırk yıldır çatışmalarla dolu bir küresel düzene hakim olduğu gerçeği göz önüne alındığında, hegemonun varlığının küresel istikrara yol açmadığı söylenebilir. Aksine, baskın olan, dünya çapında gerginliğin yayılmasının ana kaynağı ve katalizörüydü. ABD'nin sürekli olarak rakiplerini ve meydan okuyanları nasıl kışkırttığını ve çekişme yarattığını anlamak için dünyadaki ABD üslerinin dağılımına ve Washington tarafından imzalanan askeri anlaşmaların çoğalmasına bakmak yeterlidir.

İkincisi, devletlerin herhangi bir ülkenin diğer tüm ulusları kontrol etmek için yeterli askeri güç elde etmesini engelleyerek kendilerini korumaya çalıştıkları güç dengesi teorisidir. Amerika Birleşik Devletleri gibi bir güç baskın olursa, teori daha zayıf ülkelerin bir savunma ittifakında birleşeceğini öngörüyor.

Bu teoriye göre, rakip devletler veya ittifaklar arasındaki güç dengesi, herkes için gerginliğin maliyetini yükseltir ve dünyada istikrarı sağlar. Bu nedenle, bugün barışı sağlamak, Washington'un rakipleri arasındaki güç seviyesinde, gerilimlerin dünya çapında yayılmasını sınırlamak için gereken caydırıcılığı sağlayacak bir güç gerektiriyor. Washington'un rakiplerinin yeteneklerini artırmak artık tüm barışçıl halklar ve uluslar için temel bir gerekliliktir. Ve güç dengesi teorisine göre, İsrail'e karşı birleşmek bugün Batı Asya ve çevresini istikrara kavuşturmanın en başarılı yoludur.

Tek kutupluluk sonrası gerçekler

Gazze'deki savaş tartışmasız bir şekilde bir Amerikan savaşı olduğundan, Batı Asya'da Filistin ve Direniş Ekseni'nin yanında yer alanları İsrail ve Siyonist proje ile aynı safta yer alanlardan ayıran dikey bir bölünme ortaya çıkıyor.

Washington'un müttefikleri, ABD savaşı doğrudan yönetirken tarafsız kalamazlar. Bu, Suudi Arabistan, Ürdün, BAE, Mısır, Türkiye ve Filistin'in çıkarları pahasına ABD ile ittifak yapmayı seçen diğer Batı Asya ülkelerinin pozisyonlarını netleştiriyor.

Washington'ın politikalarını gözlemlemek, ABD'nin nüfuz arayışının yol açtığı küresel gerilimleri ortaya koymaktadır. ABD, Doğu Avrupa'dan Batı Asya'ya ve Güneydoğu Asya'ya kadar, Avrasya güçleri Rusya ve Çin'e ve İran ve Kuzey Kore gibi diğer etkili ülkelere karşı koymaya çalışıyor. Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana, Washington'un tek kutuplu anı, genellikle barışın damgasını vurduğu on yıllar içinde hayal edilebilecek daha fazla savaş ve yıkımla sonuçlandı.

Daha istikrarlı bir dünya düzeni, ABD'yi zayıflatarak ve yeni yükselen güçleri kuvvetlendirerek küresel bir güç dengesinin sağlanmasını gerektirir. Bu nedenle, Batı Asya'da barış ve istikrar, Washington'un hegemonik gündemine çok karmaşık bir şekilde bağlı bir sömürge projesi olan İsrail'in zayıflamasına bağlıdır.

Kudüs Haber Ajansı - KHA