Nijer genelinde büyüyen kriz ve kendi cumhurbaşkanlığı muhafızları tarafından Cumhurbaşkanı Muhammed Bazoum'a karşı yapılan askeri darbe, Fransa ve ABD'nin Batı Afrika ülkesinde önceki avantajlarına sahip olmayabileceği için Batı açısından durumu tersine çeviriyor gibi görünüyor.

Bazoum'un PNDS partisine göre, cumhurbaşkanını başkent Niamey'deki cumhurbaşkanlığı sarayında ev hapsine almanın yanı sıra, petrol ve madencilik bakanları, içişleri bakanı ve ulaştırma bakanı da tutuklandı.

Nijerya Muhafız Şefi General Abdurrahman Tchiani, kendisini Afrika ülkesinin lideri olarak ilan etti ve askeri cunta kendisini Anavatanın Korunması Ulusal Konseyi olarak adlandırdı.

Bu gelişmelerin ardından, çoğu Rus bayrağı taşıyan binlerce Nijeryalı, darbeyi desteklemek için Pazar günü sokaklara döküldü. Nijer'in eskiden Batı lehine hareket eden siyasi yönelimi, şimdi cunta sayesinde Rusya'ya yöneliyor.

Nijer'deki darbe Batı için endişeleri artırıyor

Bazoum'un iktidardan çekilmesi, ABD ve Avrupa'da, özellikle Fransa'da, Nijer Fransa'nın uranyum ihtiyacının yüzde 15'ini sağladığı için Fransız enerji nükleer santrallerine uranyum ithalatı konusunda endişelere yol açtı.

Nijer ayrıca AB'nin toplam uranyum ithalatının beşte birini karşılıyor ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu Tedarik Ajansı'na (EURATOM) göre, Nijer 2021'de AB'nin en büyük uranyum tedarikçisiydi.

Enerji uzmanlarına göre, Nijer'deki darbe uzun vadede Avrupa için ciddi bir zorluk oluşturabilir, çünkü kıta AB için bir başka en büyük uranyum tedarikçisi olarak Rusya'ya bağımlılığı aşamalı olarak ortadan kaldırdığını iddia ediyor.

Buna göre, Nijer'deki gerilimler Rusya için masayı değiştirebilir; çünkü birincisi Batı'nın sadık bir müttefiki olan Bazoum'un iktidarda olmaması ve ikincisi, Paris'teki Jacques Delors Enstitüsü'nde enerji uzmanı olan Phuc-Vinh Nguyen'e göre, AB'yi nükleer sektörde Rusya'ya karşı yaptırımlar benimsemekten caydırabilir.

"Bunun AB düzeyinde sonuçları olabilir. Uranyum - ve genel olarak nükleer enerji - hala yaptırımlara tabi değildir. Nijer'deki durum daha da kötüye giderse, bu kısa vadede Rus uranyumuna yönelik yaptırımların kabul edilmesini kesinlikle zorlaştıracaktır." dedi.

Nijer'in uranyumu: Batı için nimet, Nijerliler için felaket

Batılı ülkelerin Nijer'deki nükleer faaliyetleri, yoksul ülkenin halkı üzerinde kötüleşen sağlık etkilerine neden oldu.

Örneğin, 2021 yılında, Fransız nükleer şirketi Orano tarafından işletilen Cominak madenlerinin kapatılması, Fransa merkezli Radyoaktivite Bağımsız Araştırma ve Bilgi Komisyonu'na (CRIIRAD) göre, yerel halkı madenin sahasında 20 milyon ton radyoaktif çamurla yaşamaya bıraktı.

CRIIRAD'ın bulgularına göre, radyoaktivite seviyesi kilo başına 450 bin Bekerel idi ve uluslararası olarak önerilen radyasyon seviyelerinin çok üzerindeydi. Bu tehlikeli derecede yüksek radyasyon seviyelerine maruz kalmak doğum kusurlarına, kansere ve bir dizi başka bozukluğa neden olur.

"Atıklar, radon olarak bilinen radyoaktif bir gaz üretiyor. Çölün güçlü rüzgarı, daha sonra çevredeki nüfus tarafından solunan radyoaktif bir toz yayıyor, "diyor CRIIRAD'ın bilim adamı Bruno Chareyron.

"Atıklar yüz binlerce yıl boyunca radyoaktif olacak," diyor RFI tarafından belirtildiği gibi Chareyron. "Orano'nun güvenli bir yerde mühürlemesi gerekirdi, ama bu yapılmadı."

Nükleer faaliyetler - Fransızlar için 47 yıllık uranyum üretimi boyunca - toprağı ve yeraltı sularını da kirletti. Bölgede yaşayan 100 bin kişinin o suyu içmeye devam etmekten başka çaresi yok.

RFI tarafından belirtildiği gibi, yerel çevre koruma STK'sı Aghir in'Man'ın kurucusu El Mustafa El Hacen, "Mirasımız kalıcı bir kirliliktir" dedi. "Arlit'in etrafında ne vahşi yaşam ne de canlı bitki kaldı."

Uranyum madenciliğinin yoksullukla mücadeleye yardımcı olması gerekiyordu, "ama olan şey, sorunlarımızın sadece daha da kötüleştiği" diye ekledi.

Nijer, dünyanın en fakir ülkelerinden biri ve aynı zamanda dünyanın beşinci büyük uranyum üreticisidir.

Nijer Cuntası: Devrik hükümet Fransız saldırısına izin verdi

Nijer'in darbecileri, devrik cumhurbaşkanı Bazoum'u cumhurbaşkanlığı sarayından kurtarmak için Fransız kuvvetlerinin olası bir saldırısı konusunda uyardılar.

Nijer'in darbecilerinden Albay Amadou Abdramane, devrik hükümetin Dışişleri Bakanlığı'nın, Fransa'nın çıkarları ve Batı Afrika ülkesinde üranyum üretimi askeri yönetim altında tehlikede olabileceğinden, Fransa'ya cumhurbaşkanlığı sarayına saldırı düzenleme yetkisi verdiğini iddia etti.

Darbeciler, ulusal televizyonda, "Fransa, Nijer'e askeri müdahalede bulunmanın yollarını ve araçlarını ararken, bazı Nijerlilerin suç ortaklığıyla, gerekli siyasi ve askeri izni almak için Nijerya ulusal muhafızlarının genelkurmay başkanı ile bir toplantı yaptı" dedi.

Fransa Dışişleri Bakanlığı'nın iddiayı reddetmesine rağmen, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Fransız vatandaşlarının veya çıkarlarının saldırıya uğraması durumunda "derhal ve tavizsiz" eylem sözü verdi.

Bu arada, Çarşamba günü, Mali ve Burkina Faso'nun askeri hükümetleri, yaptıkları ortak açıklamada, "Nijer'e yönelik herhangi bir askeri müdahalenin, Burkina Faso'ya ve Mali'ye karşı bir savaş ilanı olarak değerlendirileceğini" söyledi.

Ayrı bir gelişmede, İtalya Dışişleri Bakanı Antonio Tajani, Batı'nın Nijer'e herhangi bir askeri müdahalesine karşı uyarıda bulundu ve bunu "yeni bir sömürgeleştirme" olarak nitelendirdi.

Tajani, "Bence demokrasinin restore edilmesi için baskı yapmalıyız, ancak Batı'nın herhangi bir askeri girişimi dışlanmalı, çünkü bu yeni bir sömürgeleştirme olarak görülecektir" dedi.

Batı darbeyi kınadı, Afrika Nijer'deki askeri hükümeti destekledi

Bazoum iktidardan düşerken ve çıkarları tehlikede olan ABD ve Avrupa ülkeleri, Nijer'deki askeri darbeyi şiddetle kınarken, Mali ve Burkinafaso gibi Afrika ülkeleri Nijer ordusuna desteklerini ifade ettiler.

Nijer'deki eski sömürgeci güç Fransa, Cumartesi günü yaptığı açıklamada, ülkeye yapılan tüm kalkınma yardımlarını kestiğini açıkladı ve Bazoum'un göreve geri dönmesi çağrısında bulundu.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken da Nijer'in devrik Cumhurbaşkanı Bazoum'a "sarsılmaz desteğini" dile getirdi.

Dahası, Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), Nijer'e karşı seyahat ve ekonomik yaptırımları tokatladı ve darbecilerin bir hafta içinde iktidarı geri vermesi durumunda güç kullanacağı konusunda uyardı.

Defterin diğer tarafında, iki Afrika ülkesi Mali ve Burkina Faso, ECOWAS'ın ekonomik yaptırımlarını "yasadışı, gayrimeşru ve insanlık dışı" olarak kınayarak Nijerli yetkililerle dayanışmalarını dile getirdiler ve bunları uygulamayı reddettiler.

Onlar, ayrıca, Batılı güçlerin Batı Afrika ülkesinin içişlerine askeri olarak müdahale etmesi durumunda, ECOWAS üyeliklerini geri çekme ve Nijer'in askeri hükümetini desteklemek için ayaklanma tehdidinde bulundular.

ABD güçlerini korurken Batı, Nijer’deki vatandaşlarını ülkeden çıkardı

Birkaç Avrupa ülkesi tarafından vatandaşlarının tahliye edilmesine rağmen, ABD Afrika ülkesindeki güçlerini koruduğunu açıkladı.

ABD'nin Nijer'de yaklaşık bin askeri gücü var ve burada sözde "terörle mücadele" sırasında bir insansız hava aracı üssü inşa etmek için 100 milyon dolar harcadı.

Şimdiye kadar, Biden yönetimi eski başkanın tutuklanmasını bir darbe eylemi olarak adlandırmayı reddetti, çünkü aksi takdirde vatandaşlarını Batı Afrika ülkesinden tahliye etmek zorunda kalacaktı.

Pentagon'un baş sözcüsü General Pat Ryder, Salı günü, diğer Avrupa ülkelerinin güçlerini tahliye etmesine rağmen, yoksul ülkedeki varlıklarını haklı çıkararak, Nijer'deki Amerikan birliklerine veya vatandaşlarına yönelik herhangi bir güvenlik tehdidi olmadığını iddia etti.

Fransa Savunma Bakanı Sebastien Lecornu Perşembe günü yaptığı açıklamada, hükümetinin Nijer'den tahliye operasyonlarını tamamladığını ve toplam 1.079 kişinin Afrika ülkesinden uçtuğunu açıkladı.

Paris'e yapılan ilk uçuşlar, Portekiz, Belçika, Almanya ve Avusturya'dan diğer Avrupa vatandaşlarını da taşıdı.

Bir İtalyan askeri uçağı da Çarşamba günü erken saatlerde onlarca vatandaşını Roma'ya taşıdı, İspanya da vatandaşlarını Afrika ülkesinden tahliye etme planlarını açıkladı.

Nijer, 1960'ta bağımsızlığını kazandığından beri çalkantılı bir siyasi tarihe sahipti. Askeri cuntanın geçen haftaki darbesinden önce dört darbe ve çok sayıda başka girişim oldu.

Kudüs Haber Ajansı - KHA