Cumartesi günü Addis Ababa'daki Afrika Birliği zirvesi sırasında, nadir görülen bir diplomatik olay yaşandı ve dünya haberleri ve sosyal medya platformları alev aldı. İsrail elçisi zirveden ihraç edildi. Raporlar, İsrailli diplomatların akredite olduklarını ve toplantıya katılma yetkisine sahip olduklarını iddia ettiklerini, ancak geçerli belgelere sahip olmadıkları ortaya çıktığında, güvenlik tarafından aşağılayıcı bir şekilde sınır dışı edildiklerini gösteriyor.

Afrika Birliği'nin gözlemci statüsünün kazanılamaması olayı, İsrailli liderlerin iki Arap-Afrika ülkesi Sudan ve Fas'la ilişkilerin normalleşmesi sayesinde, Gine ve Çad ile ilişkilerin yeniden başlaması ve 54 Afrika ülkesinden 46'sıyla diplomatik ilişkilere sahip olmanın, bu Afrika bloğunda gözlemci üye olmak için yeşil ışığı kolayca almalarına yardımcı olacağı konusunda iyimser oldukları bir zamanda yaşandı. İsrail Dışişleri Bakanlığı, ilk kez 22 Temmuz 2020'de Etiyopya Büyükelçisi Aleligne Admasu'ya gözlemci üye statüsünde İsrail'in elçisi olarak kimlik belgesi verildiğini belirtti. İsrail'in sevinci, Cezayir, Komor Adaları, Cibuti, Libya, Moritanya ve Tunus da dahil olmak üzere bir dizi üye devletin gözlemcilik verilmesine karşı çıkmasıyla son buldu.

Hiç şüphe yok ki, Tel Aviv'in önümüzdeki birkaç gün içinde aşağılayıcı bir şekilde sınır dışı edilmesi, İsrail'in sosyal medya platformlarında ve haber kuruluşlarında Netanyahu karşıtı eleştirilerde merkezi bir sahne alacaktır. Ayrıca, bölgesel sosyal medya kullanıcıları ve haber platformları tarafından İsrail'in Katar Dünya Kupası sırasında Arap kamuoyunun desteğini alamamasının bir devamı niteliğinde İsrail'in diplomatik fiyaskosu olarak etiketlenecektir. Aslında, Netanyahu kabinesinin sert ve canice politikalarına yönelik eleştirilerle dolu uluslararası atmosferi değiştirmek için İsrail'in oyunbazlığının, Tel Aviv'in siyasi prestijinde utanç verici bir başarısızlıkla sonuçlandığı söylenebilir.

Şimdi soru şu: Afrika ülkeleri, İsrail ile diplomatik ilişkileri sürdürmelerine ve Amerikan baskısı altında olmalarına ve bazı Arap rejimlerinin Filistin davasına ihanet etmelerine rağmen, neden Afrika Birliği'nde büyük ölçüde törensel ve korkuluk tarzı İsrail gözlemciliğine karşı çıkıyorlar?

İsrail rejimi ile Afrika ülkeleri arasındaki ilişkiler son yıllarda yeni bir döneme tanıklık etti ve bu gelişme Netanyahu liderliğinde gerçekleşti. 2016 yılında Netanyahu, Uganda, Kenya, Ruanda ve Etiyopya da dahil olmak üzere birçok Afrika ülkesini ziyaret eden ilk İsrail Başbakanı oldu. Ayrıca 2017 yılında Nairobi başkanının yemin törenine katıldı.

İsrail'in Afrika ile ilişkileri güçlendirme yönündeki baskısı birkaç nedenden kaynaklanıyor. En acil olanı, Tel Aviv'in tarihsel bölgesel izolasyondan çıkmak için müttefikler kurmasını gerektiren Çevre doktrinidir. Başbakan David Ben-Gurion döneminde İsrail'in politikasına yön veren bu doktrine göre İsrail, Arap ülkeleriyle yaşadığı çatışma nedeniyle Türkiye ve Afrika devletleri gibi çevre ülkelerle bağlar kurmak zorundadır. İsrailliler ayrıca, Afrika Birliği de dahil olmak üzere iç bloklarda diplomatik ve yasal olarak uluslararası baskıların hafifletilmesine de değer veriyor. Örneğin, 2018 yılında, Afrika Birliği üye ülkelerine ait 54 BM Genel Kurulu sandalyesinden sadece yedi Afrika ülkesi (Yeşil Burun Adaları, Eritre, Lesoto, Liberya, Malavi, Ruanda ve Güney Sudan), Hamas'ın işgal altındaki topraklara yönelik saldırılarını kınayan ABD tarafından hazırlanan kararı desteklerken, Tel Aviv son yıllarda BM kararları tarafından defalarca kınandı.

Ayrıca ekonomik faydalar, toprak kiralama, ihracat pazarı, özellikle askeri silahlar, Filistinli grupların veya Filistin destekçilerinin, özellikle de Afrika'daki Hamas'ın etkisine karşı koymak ve Afrikalı Yahudileri çekmek, İsrail'in Afrika'ya olan titiz ilgisinin diğer nedenleridir.

Bununla birlikte, Afrika ülkeleri İsrail etkisinin ve İsrail’in, Afrika kıtasının işlerine karışmasına pek sıcak bakmıyorlar. Bir yandan, İsrail'in mesleki ve saldırgan doğası, Afrika'daki Batı sömürgeciliğinin, toprağın asıl sahiplerine karşı sistematik suçların ve ayrımcılığın kıtanın tarihini şekillendirdiği çok da uzak olmayan günlerini hatırlatıyor. Örneğin, 1975'te 19 Afrika devleti, "Siyonizm'in bir ırkçılık ve ırk ayrımcılığı biçimi olduğunu belirleyen" 3379 sayılı BM kararı lehine oy kullandı. Ayrıca ABD'de ülkelerin oy verme yaklaşımlarıyla ilgili yapılan bir anket, 2019 yılında Afrika devletlerinin Filistin örneğinde vakaların yüzde 90'ında İsrail'e karşı olduğunu gösterdi. Dahası, Güney Afrika ve Namibya, BM'yi İsrail'i bir "apartheid rejimi" olarak tanımaya çağırdı ve birçok Afrikalı düşünür ve aktivist, İsrail rejimi tarafından Filistin'in işgaline son verilmesini isteyen Küresel Güney Yanıtı dilekçesini imzaladı.

Afrika ile ilgili bu büyük zorluğun farkında olan İsrailli liderler, belirsiz Holokost hesabını vurgulayarak İsrail ile Afrika arasında paralellikler kurmaya çalışıyorlar. Örneğin, 2016'da Netanyahu, Ruanda soykırım anıtını ziyareti sırasında, "halkım soykırımın acısını da biliyor... Bu, halklarımızdan hiçbirinin sahip olmayı tercih etmeyeceği eşsiz bir bağdır" demişti.

İsraillilerin bu siyasi şovlarına rağmen, Afrika Birliği, Tel Aviv’e olan soğuk davranışının aksine, 2013 yılında Filistin'i gözlemci devlet olarak kabul etti ve İsrail-Filistin çatışmasında Afrika ibresinin Filistin'e doğru döndüğünü gösterdi.

Öte yandan, Afrika devletleri, Tel Aviv'in bu tür politikalara ilişkin kayıtları olduğu için İsrail'in Afrika'daki belirleyici politikalarından endişe duyuyorlar. Örneğin, İsrail her zaman Afrika'ya silah sevkiyatının şüphelilerinden biri olmuştur. Sahra çölünde, İsrailliler Fas'ın bölge üzerindeki egemenliğini destekledi. Bu nedenle, İsrail elçisinin Afrika Birliği zirvesinde aşağılanması, Tel Aviv'in normalleşmeyi bazı Afrika devletleriyle süsleme çabalarına rağmen, Afrika'nın İsrail'in istikrarsızlaştırıcı ve karmaşık rolü konusundaki endişelerini hala koruduğunu açıklıyor.

Kudüs Haber Ajansı - KHA