The Cradle tarafından incelenen bir sızıntı, Washington'un İslam Cumhuriyeti'ni istikrarsızlaştırmaya yönelik uzun süredir devam eden kampanyasının derinliklerini ortaya koyuyor. 

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Yakın Doğu Bölgesel Demokrasi Fonu (NERD) yıllardır, Tahran yönetimini devirmeyi amaçlayan gizli operasyonlara yüz milyonlarca dolar akıtıyor ama başarılı olamıyor. Bu paranın nereye gittiğine ve kimin yararlandığına dair ayrıntılar genellikle gizlenir. Bununla birlikte, bu sızıntı, NERD'nin en son rejim değişikliği planına nadir bir bakış sağlıyor.

İran muhalefetine örtülü finansman

Söz konusu belge, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın özel müteahhitlerden ve National Endowment for Democracy (NED) ve USAID gibi istihbaratla bağlantılı kuruluşlara gizli bir davetiyedir.

Ağustos 2023'te gizlice dağıtılan rapor, "demokratik katılım için uygulanabilir yolları artırmak amacıyla" "İran sivil toplumunu, sivil savunucularını ve tüm İran halkını gelecek yılki seçim döneminde ve sonrasında medeni ve siyasi haklarını kullanmalarında desteklemek" için öneriler sundu.

NORD, başvuru sahiplerini, "sivil toplumun seçim döneminde İran halkı için önemli konular etrafında örgütlenme çabalarını güçlendirecek ve seçilmiş ve seçilmemiş liderleri vatandaşların taleplerine karşı sorumlu tutacak" "faaliyetler önermeye" çağırdı. 

Dışişleri Bakanlığı ayrıca vatandaşları, "İran’daki seçim süreçlerinin kusurları" ile ilgili iddialar konusunda bilgilendirmek istedi. Öneriler, "kadınların sivil topluma, savunuculuğa, hukukun üstünlüğüne ve iyi yönetişim çabalarına katılımını artıran strateji ve faaliyetlerin geliştirilmesine özel önem verilmesi" hususundaydı.

Belge tepeden bakan, ört-bas üslubuyla dolu bir belgedir. NORD, "katılımcı yönetişimi, ekonomik reformu ve eğitimde ilerlemeyi" savunduğunu ve "içeride istikrarlı ve dışsal olarak uluslar topluluğunun barışçıl ve üretken bir üyesi olan daha duyarlı ve sorumlu bir İran hükümeti" yetiştirmeyi amaçladığını iddia ediyor. Başka bir deyişle, Batı Asya'daki emperyal çıkarlara meydan okumak yerine onlara hizmet eden bir başka uyumlu Batı’ya bağımlı devlet.

NORD, bu büyük planlarda "hükümetler, sivil toplum kuruluşları, toplum liderleri, gençlik ve kadın aktivistler ve özel sektör grupları" ile koordineli çalışan başarılı başvuru sahiplerini öngörmüştür. 

Dışişleri Bakanlığı'nın finansmanı, İran'da "sansürsüz medya çeşitliliğini artıracak" ve "güvenli iletişim altyapısı, araçları ve tekniklerinin kullanımı yoluyla dijital medyaya erişimi" genişletecek. Bunun, "sivil toplumun vatandaşların çıkarlarını örgütleme ve savunma yeteneğini" geliştireceği tahmin ediliyordu.

'İnsan denekler'

NORD, İran'ın 2024 seçim dönemini ve kampanya dönemini sivil topluma sızmak için "fırsat" olarak gördü. Plan, "seçime katılım"dan "seçime katılmamaya"ya kadar değişen seçim stratejileriyle uğraşan, başka bir deyişle ya seçmenleri harekete geçiren ya da katılımı azaltan bir "sivil aktörler" ağı öngörüyordu. 

Bu arada, yönetimin her düzeyinde kadın, genç ve etnik azınlık liderlerine "teknik destek ve eğitim" sunulacaktı - ancak "şu anda hizmet veren" hiçbir İran hükümet yetkilisi yardım için uygun değildi.

İranlı rejim değişikliği ajanlarından oluşan bu ağın bir kez kurulduğunda, hükümetin eylemleri ile kamu iradesi arasındaki iddia edilen eşitsizliği vurgulamak için İslam Cumhuriyeti'nin resmi yapılarının dışında "sahte ulusal referandumlar" ve diğer "gayri resmi" siyasi eylemler düzenleyeceği umuluyordu. 

İranlılara, yerel halkın "karşılanmamış ihtiyaçları ve öncelikleri" hakkında "manifestolar" hazırlamada da yardımcı olunacak. ABD ve AB'nin uyguladığı felç edici yaptırımların Tahran'daki halkın hoşnutsuzluğuna nasıl önemli ölçüde katkıda bulunduğuna atıfta bulunulmadı. Bunun yerine şunları söyledi:

"Farklı aktörleri ortak çıkarlar etrafında örgütlenmeye teşvik etmek için faaliyetler partizan olmamalı ve geniş bir grup yelpazesinin katılımına açık olmalıdır... Önerilen tüm faaliyetler, İran'daki vatandaşlar ve sivil toplum grupları üzerinde bir etki yarattığını açıkça göstermelidir. Destek ülke içinde, İranlı katılımcılarla üçüncü ülke faaliyetleri yoluyla veya sanal olarak çevrimiçi kanallar aracılığıyla sağlanabilir, ancak başvuru sahibi İran'daki sivil toplum aktörleriyle doğrudan bir bağlantı ve bu kişilerle güvenli ve etkili bir şekilde ilişki kurma becerisini göstermelidir."

İlginçtir ki, "İran'da tek tek siyasi partilere veya belirli bir siyasi gündemi ilerletme girişimlerine", ABD merkezli faaliyetlere, akademik araştırmalara, sosyal refah programlarına, ticari girişimlere, kültürel festivallere ve hatta "resepsiyonlar, sosyal faaliyetler, törenler, alkollü içecekler [ve] rehberli turlar" gibi "eğlence maliyetleri" de dahil olmak üzere belirli harcamalar açıkça yasaklandı.

En çarpıcı olanı, ambargo "tıbbi ve psikolojik araştırmalara veya insan deneklerin kullanıldığı klinik çalışmalara" kadar genişledi. Bu, geçmişte NERD tarafından finanse edilen projeler hakkında rahatsız edici soruları gündeme getiriyor: İranlı veya diğer yabancı vatandaşlar üzerinde insan deneyleri içeren teklifler var mı? Alkolü bir istikrarsızlaştırma aracı olarak kullanma çabaları daha önce de gündeme geldi mi?

'Yükselen protestolar'

Bu rejim değişikliği çabaları için NERD finansmanını nihai olarak hangi grupların güvence altına aldığı bilinmemektedir. Ana akım medya, bu tür bilgilerin görünüşte "aktivistlerin İran'dan karşı karşıya olduğu risk" nedeniyle gizli tutulduğunu iddia ediyor. Bununla birlikte, Washington'un gizliliğinin, güvenlik kaygılarıyla daha az ilgisi olabilir. Asıl neden, bu örtülü operasyonların şüpheli doğasını gizleme arzusu olabilir.

Tahran, uzun zaman önce, ABD devlet kurumlarının ve istihbarat cephelerinin topraklarındaki müdahaleci, yıkıcı faaliyetlerini yasakladı. Bununla birlikte, Washington, Batı merkezli çok sayıda İranlı "sürgün" ve diaspora grubunu ve bağlantılı STK'ları, sivil toplum gruplarını ve yurtdışındaki propaganda platformlarını desteklemeye devam etti. 

ABD'li yetkililer bu çabaları açıkça kabul etmiş olsa da, sponsorlu grupların ve bireylerin kimlikleri de dahil olmak üzere ayrıntılar sistematik olarak gizleniyor.

Örneğin, o zamandan beri silinen kamu kayıtları, NED'in tek başına 2016 ile 2021 yılları arasında İran'daki 51 ayrı karşı-devrimci çabaya en az 4,6 milyon dolar yatırım yaptığını gösteriyor. Bu, işçi sendikalarını finanse etmeyi, "bağımsız gazeteciliği güçlendirmeyi", "avukatları, hukuk öğrencilerini ve din adamlarını" "demokratik" reformlar için ajitasyon yapmaya teşvik etmek için yasal bir yayın oluşturmayı ve iş dünyasında, siyasette ve toplumda "İranlı kadınları güçlendirmek" ile ilgili çok sayıda girişimi içeriyordu. 

Belirli bir girişimi yerine getirmekle görevli kuruluşun adı sadece yedi vakada verildi - Washignton merkezli Abdurrahman Borumand Center.

Kalan 44 alıcının kimlikleri bilinmiyor. Silinen başka bir NED girişi, ajansın "insan hakları" savunuculuğuna odaklanan açıklanmayan projelere yaklaşık 1 milyon dolar harcadığını ortaya koyuyor –bu para 2022’de İran’da ortaya çıkan gösterilere harcandı. 

Tek bir katılımcı kuruluşun adı verilmedi. Örneğin, "insan hakları ihlallerini izlemek, belgelemek ve raporlamak" için anonim bir kuruluşa on binlerce ABD doları pompalandı. Örgütün ayrıca; "Habercilik, savunuculuk ve dijital güvenlik alanlarındaki kapasitelerini geliştirmek için [İran'daki] insan hakları aktivistleri ağıyla yakın bir şekilde çalıştığı da tahmin ediliyor.

Yabancı nüfuz ve İran protestolarının gaspı

Bu beklenmedik düşüşün İran'daki Eylül 2022'deki kitlesel huzursuzluğu herhangi bir şekilde etkileyip etkilemediği belli değil, ancak NED, erken bir aşamadan itibaren yerel olarak olayları son derece yakından takip ediyordu. Gösterilerin başlamasından bir hafta sonra, Vakıf, "yükselen protestoların kapsamı" ile ilgilenen herkesi, yukarıda bahsedilen tekrar hibe alıcısı Abdurrahman Borumand Center'ı takip etmeye teşvik etti. İran protestoları başlangıçta Batı medyasında geniş yer bulsa da, başladıkları gibi hızlı ve ani bir şekilde söndüler.

Acı bir ironi olarak, protestocuların enerjileri, ayaklanmanın Batılı aktörler tarafından sömürülmesi nedeniyle önemli ölçüde sönümlendi. Küskün aktivistler, davalarının yabancı unsurlar tarafından "gasp edildiğinden" açıkça şikayet ettiler. 

ABD merkezli bu kışkırtıcıların en önde geleni, Tahran karşıtı propaganda operasyonları için ABD devlet kurumlarından yüz binlerce dolar alan İranlı bir sürgün olan Mesih Alinejad'dır. Aldatıcı bir şekilde kendisini İslam Cumhuriyeti'ndeki protesto hareketine "önder" olarak ilan etmek, öyle görünüyor ki, yerel halkın sahada daha fazla eylemi gerçekleştirmesini caydırmak için yeterliydi.

Bu, Washington'ın rejim değişikliği fonlarının alıcılarını gizlemesinin temel nedenini ortaya koyuyor: İran'ın Batı müdahalesine direnme tarihi, vatandaşlarını yabancı etkiye karşı derinden şüpheye düşürüyor. ABD'nin örtülü desteği, muhalif hareketlerin meşruiyetini aşındırıyor ve milliyetçi tepkiyi körüklüyor.

İronik bir şekilde, Washington Post kısa süre önce ideolojik çizgiler boyunca birçok İranlının ABD Başkanı Donald Trump yönetiminin rejim değişikliği fonlarını dondurmasını anlamlı bir siyasi evrim için bir fırsat olarak gördüğünü bildirdi.

Eski ABD başkanı Joe Biden'ın görevdeki son yılında Beyaz Saray, sızdırılan ihalede belirtildiği gibi NERD'in operasyonları için ek 65 milyon dolar talep etti. Bununla birlikte, bu finansman şu anda belirsizlik içindeyken, İran'ın Batı destekli muhalefeti - büyük ölçüde yabancı sübvansiyonlara bağımlı - kendisini bir felç durumunda buluyor. 

Sonuç olarak, Washington ile Tahran arasındaki gerçek diplomatik angajmanın önündeki önemli bir engel ortadan kalkmış olabilir. Önümüzdeki aylar, bu değişimin diyalog için yeni yollar açıp açmadığını ya da Amerika'nın İran'da uzun süredir devam eden rejim değişikliği arayışında geçici bir duraklamaya işaret edip etmediğini ortaya çıkarabilir.

Kudüs Haber Ajansı - KHA