Gazze savaşının Washington'un Batı Asya'daki jeopolitik gündemi üzerindeki etkisi her geçen hafta daha da keskinleşiyor. Bölgedeki Direniş Ekseni’nin karşı taarruzları, Beyaz Saray'ın bir başka projesine gölge düşürüyor. Doğu ile Batı arasında çok önemli bir bağlantı olarak ABD tarafından tasarlanmış bir rota olan Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru'nun (IMEC) uygulanabilirliği şüpheli.

Güvenlik ve bölgesel entegrasyon

Araştırmalar, güvenlik ve bölgesel entegrasyon arasında doğrudan bir ilişki olduğunu göstermiştir ve bu da bir ülkedeki güvensizliğin bölgesel projeleri baltalayabileceğini göstermektedir. Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) 7 Mayıs'ta yayınladığı yeni bir rapor, ülkelerin ticaret ortaklarını ekonomik istikrar ve güvenlik endişelerine göre yeniden değerlendirdiğini gösteriyor.

Çalışma, doğrudan yabancı yatırımların giderek daha fazla jeopolitik riskler tarafından yönlendirildiğini ortaya koyuyor. Ayrıca, Ukrayna savaşının politika yapıcıların odağını, krizler sırasında operasyonları sürdürmek için çok önemli olan ekonomik dayanıklılığı artırmaya kaydırdığını belirtiyor. Bu değişim, Çin'in iddialı, multi-trilyon dolarlık Kuşak ve Yok Girişimi'ne (BRI) karşı koymak için Batı tarafından tasarlanan ticaret koridorları gibi ekonomik entegrasyon projelerine olan ilgiyi azaltabilir.

Raporda ayrıca, 8 Ekim 2023 ile 5 Mart 2024 tarihleri arasında işgal devletine karşı bin 194 saldırı gerçekleştiren Lübnan Hizbullahı başta olmak üzere Direniş Ekseni'nin çok sayıda saldırısının ardından İsrail'le ilişkili artan jeopolitik risk tartışılıyor.

Bu, Irak direniş gruplarının, Yemen'in Ensarallah güçlerinin saldırılarına ve İran'ın 14 Nisan'da Sadık Vaad Operasyonu'nda doğrudan misilleme saldırılarına ek olarak gerçekleşti. Bu gelişmeler, İsrail'in en güneydeki limanında olmak üzere liman ve nakliye operasyonlarını önemli ölçüde kesintiye uğrattı.

Aralık ayında, Eilat Limanı'nın genel müdürü Reuters'e verdiği demeçte, Yemen kuvvetlerinin Kızıldeniz'deki İsrail bağlantılı gemilere saldırmaya başlamasından bu yana limanın faaliyetinin yüzde 85 oranında düştüğünü söyledi.

Gazze savaşının başlangıcında, Gazze Şeridi'ne en yakın olan Askalan limanı ve petrol rafinerisi kapatıldı. Akdeniz kıyısında Gazze'nin yaklaşık 40 kilometre (25 mil) kuzeyinde bulunan Aşdod Limanı, çalışmaya devam ederken kısmen hasar gördü. İkinci tesisin icra müdür vekili Eli Bar-Yosef'e göre, 7 Ekim'den sonraki ilk iki hafta içinde İsrail, Aşdod'a giden yaklaşık 11 bin konteyneri diğer kuzey limanlarına yönlendirmek zorunda kaldı. Hayfa limanı bile Irak direnişinin saldırılarına karşı savunmasız hale getirildi ve bu da limana Asya ile Avrupa arasında bir bağlantı noktası olarak güvenen şirketlerin güvenini sarstı.

27 Nisan'da direniş eksenine yeni bir oluşum katıldı. Bahreyn el-Eşter Tugayları, büyük IMEC projesiyle de bağlantılı olan İsrailli şirket Trucknet'e ait bir Eilat tesisini hedef aldığını duyurdu. Bu, ABD destekli rotanın uygulanabilirliği hakkında daha fazla şüphe uyandırıyor.

IMEC'in belirsiz geleceği

Geçen Eylül ayındaki G20 zirvesi sırasında ABD Başkanı Joe Biden, Hindistan, Suudi Arabistan ve BAE'nin yanı sıra İsrail, Fransa, Almanya, İtalya ve ABD'nin katılımını içerecek IMEC girişimini duyurdu. 

Beyaz Saray'dan yapılan açıklamaya göre, öngörülen ticaret koridorunda bir demiryolu hattı, temiz hidrojen boru hatları ve Hindistan'dan BAE, Suudi Arabistan, Ürdün ve İsrail üzerinden Yunanistan'daki Pire limanına uzanan ekonomik bölgeler yer alacak.

Koridor projesinin duyurulmasından bu yana, ABD'nin açıklamaları, IMEC'in, Batı Asya'da ekonomik entegrasyon ve ortaklığın teşvik edilmesindeki katkısına odaklandı.

Bununla birlikte, Gazze'deki savaş ve anlaşılması zor bir ateşkes anlaşması, IMEC'in uygulanabilirliği konusunda ciddi şüpheler uyandırdı. Projenin başarısı büyük ölçüde bölgesel barışa, özellikle de mevcut gerilimlerin yatırımcı güvenini azaltabileceği koridorun güzergahına bağlı. Direniş Ekseni'nin tüm İsrail limanlarını hedef alma kabiliyeti ve Yemen'in İsrail karşıtı operasyonları Akdeniz'e genişletme niyeti, kilit bir koridor merkezi olarak Tel Aviv'e güvenmeyi daha da zor hale getiriyor. 

Ayrıca koridorun başarısı, ABD yönetiminin yıllardır üzerinde çalıştığı taraflar arasında resmi ilişkileri gerektirmektedir. İsrail'in Gazze'ye yönelik acımasız askeri saldırısı, IMEC'in ve Batı Asya'daki diğer ABD destekli projelerin önemli bir paydaşı olan Suudi Arabistan ile normalleşme görüşmelerini durdurdu. 

İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, Riyad'ın Gazze'deki katliamı durdurmayı ve 1967 öncesi sınırlar içinde bir Filistin devleti kurmayı içeren normalleşme koşullarını uygulamayı reddetmeye devam ediyor.

Suudi Arabistan uzun süredir İsrail'in iki devletli çözümü onaylamasının kilit bir koşul olduğu konusunda ısrar etse de, İsrail'in kötüleşen davranışlarına rağmen talebini Tel Aviv'den "bir Filistin devletinin kurulmasına giden yolu belirlemeyi" kabul etmesini istemeye indirgedi. Bu, elbette, İsrail'in önümüzdeki otuz yıl boyunca derhal ihlal etmeye başladığı bir anlaşma olan 1993 Oslo Anlaşması'nda zaten yapıldı.

Filistin devletine yönelik küresel çağrıların yenilenmesiyle birlikte, bazı şüpheciler, Suudi Arabistan'ın bu gelişmeye bağlı olarak İsrail'le ilişkileri normalleştirmesinin ön koşulunun, Filistin davasını önemli ölçüde ilerletmekten ziyade öncelikle Arap kamuoyunu yatıştırmayı amaçlayabileceğini savunuyorlar. 

'Yeni bir aşamaya mı giriliyor’ yoksa oyun bitti mi? 

Financial Times'tan Gideon Rachman'a göre, ABD'de İsrail'in hala stratejik bir varlık olarak mı yaşamını devam ettirdiği yoksa stratejik bir yükümlülük haline mi geldiği konusunda büyüyen bir tartışma var – John Hoffman'ın iki ay önce Foreign Policy'de yayınlanan "İsrail ABD için stratejik bir sorumluluktur" başlıklı makalesi tarafından desteklenen bir perspektif.  

Biden'ın "oyunun kurallarını değiştiren bir yatırım" olarak ilan ettiği IMEC, Washington'un stratejik çıkarlarıyla, özellikle de Çin'in Kuşak Yol Girişimi'ne Hindistan da dahil olmak üzere Asya'daki önemli yatırımlarla karşı koyma konusundaki stratejik çıkarlarıyla uyumludur. 

Ancak Washington tarafından yoğun bir şekilde desteklenen Gazze savaşı, İsrail'in siyasi istikrarsızlığının ve askeri angajmanlarının ABD'nin Batı Asya'daki ve ötesindeki stratejik çıkarlarına yönelik oluşturduğu zorlukları gözler önüne serdi. ABD destekli jeopolitik projelerin doğrama tahtasında ilk sırada IMEC olabilir. Washington'un Tel Aviv yüzünden çözülecek bölgesel projelerinin sonuncusu olması da pek olası değil.

Kudüs Haber Ajansı - KHA