İsrail'in Gazze'ye yönelik ve çoğunluğu kadın ve çocuk olmak üzere 35 binden fazla sivilin ölümüne yol açan acımasız askeri saldırısı, savaşın başladığı geçtiğimiz Ekim ayından bu yana insani yardımın reddedilmesiyle birlikte yürütülüyor. 

Tel Aviv'in, Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) yardıma derhal erişim talep eden son kararını tamamen hiçe sayması ve Washington'ın Gazze'de ateşkesi savunan BM Güvenlik Konseyi kararlarını veto etmesi, halihazırda ortalığı kasıp kavuran kıtlık vakalarıyla birlikte, hem İsrail hem de ABD önemli bir küresel ateş altında kaldı. 

Bu geri tepme, Filistin dayanışma hareketine tartışmasız yeni bir soluk getiren, büyüyen bir öğrenci hareketi olan büyük ABD üniversitelerinin kampüslerinde özellikle güçlü. Gazze soykırımının ABD'nin küresel imajına potansiyel zararına ilişkin endişeler geç de olsa Beyaz Saray'a ulaştı ve ABD Başkanı Joe Biden ancak şimdi – Kasım seçimleri öncesinde – İsrail'e büyük saldırı mühimmatlarının transferini kısıtlama tehdidinde bulundu.

Gazze İçin Deniz Koridoru 

İlginçtir ki, son günlere kadar İsrail'in Gazze saldırısına verdiği güçlü desteğe rağmen, Biden 7 Mart'taki Birliğin Durumu konuşmasında alışılmadık bir duruş sergiledi: Bu gece, ABD ordusuna Akdeniz'deki Gazze kıyılarında geçici bir iskele kurmak için acil bir misyona liderlik etmesi talimatını veriyorum. 

Bu iskele, yiyecek, su, ilaç ve geçici barınaklarla dolu büyük gemilerin gelişini kolaylaştıracak. Her gün yüzlerce ton ABD silahının İsrail'e havadan taşındığı bir dönemde, bu alışılmadık girişim, Gazze'de geçici bir iskelenin kurulmasının – 'insani' kaygı kisvesi altında – yalnızca uluslararası eleştirileri hafifletmeyi mi amaçladığı yoksa Washington'un bölgedeki daha geniş jeopolitik hedeflerine de hizmet edip etmediği konusunda birçok soruyu gündeme getiriyor.

Eğer ABD gerçekten de Gazze'ye acil olarak yardım ulaştırma konusunda endişeliyse, bunu Gazze Şeridi'nin İsrail'le olan çok sayıdaki kara sınır kapısı ve Mısır'ın Refah ile olan kara sınır kapıları üzerinden yapabilirdi. 

Öyleyse neden uluslararası deniz hukukunu ihlal etme potansiyeli olan bir deniz iskelesi inşa etmek için kara yardımını aylarca erteleyelim? "İnsani yardım" Gazze'nin deniz kıyısını yasadışı bir şekilde işgal etmek için bir hile mi? 

Washington'un anlatısına göre, deniz koridoru, Kıbrıs'tan Gazze'ye insani yardımın yeni bir iskele üzerinden ulaştırılmasını kolaylaştırmayı amaçlıyor. Koridorun Gazze'ye giden 90 kamyonla başlaması ve ardından 150 kamyona çıkarılması planlanıyor. Ancak bu hacim hala günlük ihtiyaç duyulan yüzlerce kamyonun çok altında.

Deniz koridoru ile ilgili çeşitli engeller ve endişeler var. Operasyonlar, İsrail'in Kıbrıs'taki teftişlerini içerecek ve bu da gecikmelere ve komplikasyonlara yol açabilecek. Denetimler ve güvenlik konusundaki hassasiyet, özellikle de "çift kullanımlı" mallar (hem sivil hem de askeri amaçlar için kullanılabilir) olarak kabul edilen ürünlerle ilgili yardımın sorunsuz bir şekilde işlenmesini engelleyebilir. 

UAD, geçici tedbir kararında Gazze'ye insani yardımın engellenmemesi gerektiğini vurguladı. Dolayısıyla İsrail'in ablukası normal şartlarda geçersiz hale gelmiştir.

Deniz operasyonlarında, abluka uygulanıyorsa, hiçbir gemi bölgeye girememelidir. Şimdi, ABD bir insani koridor oluşturduğuna göre, bu ablukayı bir şekilde geçersiz kılıyor ve Tel Aviv'in de abluka yokmuş gibi davranmasına yardımcı oluyor. Sonuç olarak, ABD, Uluslararası Adalet Divanı'nın geçici tedbir kararında kaydedilen ve uygulanmaması gereken abluka kararını fiilen geçersiz kılıyor – İsrail'in büyük uluslararası hukuk ihlallerine destek sağlamak için yasal bir boşluk.

İnsani yardım mı, jeopolitik strateji mi? 

Koridoru çevreleyen önemli bir siyasi gerilim var ve bunun kara yollarını yavaşlatabileceğine veya bir kuşatma stratejisiyle ilişkilendirilebileceğine dair pek çok şüphe var. Askeri oluşumların ve uluslararası politikanın katılımı, yardım konusunu siyasallaştırarak karmaşıklığa ve gecikmelere neden olur. 

İnsani yardım koridorunun etkinliği konusunda şüphe uyandıran bir diğer husus da, katliam sırasında işgal ordusu tarafından dayatılan ve Route 749 olarak da bilinen Netzarim Koridoru'na dayanmasıdır. Bu doğu-batı geçidi, Gazze Şeridi'nin kuzey ve güney bölgelerini birbirinden ayırır ve İsrail ordusu tarafından öncelikle askeri erişim için inşa edilen müstahkem bir yoldur.

Güzergâhın stratejik konumu ve askeri önemi, Gazze'ye yardımın girişini ve dağıtımını zorlaştırıyor. Deniz koridoru üzerinden gelen yardımlar için, mallar iskelede indirildikten sonra, ihtiyaç sahibi nüfusa ulaşmak için Gazze'nin üzerinden taşınması gerekiyor. 

Netzarim Koridoru'nun kontrol noktaları bu teslimatlar için darboğaz haline gelebilir. Bu kontrol noktalarının, malların deniz koridorundan kıtlığın çok ağır vurduğu Gazze'nin kuzey bölgelerine sorunsuz bir şekilde taşınmasına izin verip vermeyeceği belirsiz.

Kontrolün sıkılaşması

Eleştirmenler, koridorun siyasi manevralar için bir sis perdesi görevi görebileceğini ve sadece Gazze için değil, Filistin dosyası üzerindeki "stratejik avantajını kaybetmek" üzere olan Mısır için de büyük bir tehdit oluşturabileceğini savunuyorlar. 

Şüphe şu ki, proje görünüşte yardım dağıtımını "kolaylaştırırken", aynı zamanda insani yardım kisvesi altında Gazze'nin tamamı üzerinde daha fazla kontrole izin verebilir. Bu kontrol potansiyel olarak İsrail'in askeri operasyonlarını düzene sokabilir ve Gazze'deki stratejik konumlarını güçlendirebilir ve nihayetinde çatışmanın daha geniş jeopolitik dinamiklerini etkileyebilir. 

Dahası, iskelenin konumlandırılması, Filistinlilerin enerji kaynaklarını çalmada İsrail ve ABD'nin çıkarlarıyla uyumlu olarak, Gazze'nin yakındaki açık deniz gaz sahalarını stratejik olarak koruyabilir.

Yardım giriş noktalarının, kıtlığın en şiddetli olduğu Gazze'nin kuzey bölgelerinden uzakta, İsrail ordusu tarafından kontrol edilen bölgelere konumlandırılması, İsrail'in Gazze Şeridi'nden tamamen çıkmasını talep eden ateşkes müzakerelerine rağmen Gazze'de fiziksel olarak kalmaya yönelik askeri hedefleriyle stratejik bir uyum olduğunu gösteriyor. 

ABD'nin Mısır sınırının kontrolünü ele geçirme ve Gazze'nin Mısır'dan kalıcı bir abluka altına alınmasına etkin bir şekilde yardım etme potansiyeli konusunda da endişeler dile getirildi, bu da Gazzelileri İsrail dışındaki herhangi bir mala erişimden sonsuza kadar kesebilir.  

Özünde, deniz koridoru Gazze'nin acil insani ihtiyaçlarının küçük bir kısmını hafifletebilirken, daha geniş etkileri karmaşık bir jeopolitik stratejiler ağına işaret ediyor.

İnsani yardım için yüzer bir iskele kurmak yerine, doğrudan İsrail'in Aşdod Limanı'na, oradan da BM gözetiminde Gazze'ye yardım göndermek en pratik çözümlerden biri. Ancak İsrail'in askeri stratejisine uygun olarak yardımların İsrail askeri kontrolündeki Netzarim Koridoru üzerinden Gazze'nin güneyindeki toplanma bölgelerine gönderilmesi ve Filistinlilerin bu yardım noktalarına yönlendirilmesi Refah'a yönelik saldırıyı kolaylaştırmıştır.

Tarihsel ve stratejik önem 

Washington'un jeopolitik hesaplarını anlamak için Biden'ın 20 Ekim 2023'te Kongre'ye yaptığı ve İsrail'in güvenliği için yardım talep ettiği açıklamalarını incelemekte fayda var. 

"Bu öngörülü bir yatırımdır. Bu yatırım, gelecek nesiller için Amerikan güvenliğine fayda sağlayacak", "İsrail'i her zamankinden daha güçlü hale getireceğiz" ve "Orta Doğu'da iyi bir gelecek inşa edeceğiz." 

Asya ve Afrika arasındaki kavşakta ve Hint Okyanusu ile Akdeniz'in sınırında yer alan Filistin, tarihin bilinen en eski büyük güçlerinden beri bir çekişme kaynağı olmuştur. 

Tarihsel olarak, Afrika'daki güçler veya Mısır'ı kontrol edenler için Filistin, askeri strateji için stratejik Süveyş noktasını güvence altına almanın anahtarı olmuştur. Benzer şekilde, Asya'daki veya kıtadan çıkan güçler için Filistin'i kontrol etmek Süveyş'e erişim için çok önemliydi.

Bugün ABD, Yemen'in Kızıldeniz ve çevresindeki deniz operasyonları nedeniyle Bab el-Mendeb geçişine erişim kaybı ile karşı karşıya. Böyle bir kayıp, Kızıldeniz'deki stratejik bölgedeki ve Batı Asya'daki güç dengesini muhtemelen değiştirecektir.

Tarihsel ve güncel rekabetler göz önüne alındığında, Biden'ın da belirttiği gibi, Washington için önemli bir faydanın Süveyş Kanalı'nı Tel Aviv üzerinden kontrol etmek olduğu açıktır. İsrail'in Gazze Şeridi üzerindeki hakimiyetinin ve ABD'nin insani yardım kisvesi altında Gazze'nin açık sularını kontrol etmesinin, ABD'nin Süveyş Kanalı'nın çıkışlarının yanı sıra İran ve Rusya'dan Lübnan ve Suriye üzerinden Doğu Akdeniz'e giden yollar üzerindeki kontrolünü kolaylaştırması akla yatkındır. 

İsrail'in Gazze'deki hedeflerinin Washington'ın stratejik hedefleriyle uyumlu hale getirilmesi, ABD'nin İsrail'e verdiği desteğin devam etmesini açıklıyor – etnik temizliğe ve toprak gaspına olanak sağlamasına yönelik yoğunlaşan küresel öfkeye rağmen.

Kudüs Haber Ajansı - KHA