İsrail'in bölgenin ulaşım merkezi olma arzusu darbe aldı. Gazze'deki soykırımı durdurmak için İsrail'e karşı uygulanan deniz ve kara ablukası işe yarıyor, çünkü İsrail'in Körfez ülkelerini İsrail ve Avrupa'ya bağlayan olası bir "kara köprüsü" için ana planlarından biri geri dönülmez bir gerileme yaşadı.

ABD Başkanı Biden tarafından ilk kez geçen yılın Eylül ayında G20 toplantıları sırasında gündeme getirilen İsrail merkezli Hindistan Orta Doğu Avrupa Ekonomik Koridorları projesi (IMEC) varoluşsal bir tehditle karşı karşıya. IMEC, Asya ve Avrupa'yı Hindistan, BAE, Suudi Arabistan, Ürdün, İsrail ve Yunanistan'dan geçen bir demiryolları ve liman sistemi aracılığıyla birbirine bağlamayı hedefliyor.

IMEC projesine en son darbe geçen hafta BAE'nin Türkiye, Irak ve Katar ile IMEC'in rakibi olan ve yerel, bölgesel ve uluslararası ticareti artırmak üzere Irak üzerinden Asya ve Avrupa arasında nakliye için alternatif demiryolu ve karayolu yolları sunan Kalkınma Yolu Projesi'ni finanse etmek için bir Mutabakat Zaptı imzaladığında geldi. Bu gelişme, özellikle Gazze'deki soykırımın ışığında, İsrail'in, IMEC'in geleceğini güvence altına alma kabiliyetine olan uluslararası güvenin azaldığına işaret ediyor.

Dahası, Kızıldeniz'deki ve Akdeniz'deki deniz ablukaları ve Ürdün'deki kara ablukası, İsrail'in verimli ve güvenilir bir ulaşım merkezi olarak yaşayabilirliği konusunda şüpheler uyandırdı. Filistin'deki soykırımın İsrail'e maliyeti, İsrail'in gelecekteki ekonomik beklentilerini baltalayan stratejik sonuçlar doğuruyor.

Geliştirme Yolu ve IMEC

Mayıs 2023'te Irak, Irak'ı bölgede önemli bir ulaşım merkezine dönüştürmek amacıyla Irak'ın petrol zengini güneyindeki Grand Faw Limanı'nı demiryolları ve karayolları aracılığıyla Türkiye'ye bağlamak için Kalkınma Yolu Projesi'ni başlattı. Proje, Asya ve Avrupa arasındaki seyahat süresini kısaltmayı ve onu Süveyş Kanalı'na rakip olarak konumlandırmayı hedefliyor. Irak hükümeti, malların ve yolcuların sanayi merkezlerine verimli bir şekilde taşınması için yüksek hızlı trenler kullanmayı planlarken, projenin bir diğer kısmı petrol ve gaz boru hatlarının inşasını içeriyor.

Grand Faw Limanı şu anda yarı yolda ve finansman sağlandıktan sonra tüm projenin beş yıl içinde tamamlanması bekleniyor.

Mayıs 2023'teki duyurudan üç ay sonra İsrail, İbrahim Anlaşmaları'nın bir parçası olarak stratejik Körfez ortağı BAE ile işbirliği içinde yeni bir bölgesel ulaşım merkezi olarak tasavvur ederek IMEC'i bu projeye rakip olarak önerdi.

Proje, İsrail ile Suudi Arabistan da dahil olmak üzere Arap Körfezi'ndeki bazı ülkeler arasındaki ilişkilerin normalleşmesinin ardından "Yeni Ortadoğu"nun temel taşı olarak sunuldu.

Netanyahu'nun Filistin'in fiilen silindiği bu "Yeni Ortadoğu" haritasını göstermesinden birkaç ay sonra, 7 Ekim ve ardından gelen İsrail soykırımı her şeyi kargaşaya sürükledi. Yemen'in Ensarullah'ı, Gazze soykırımına yanıt olarak Kızıldeniz'deki İsrail gemilerine deniz ablukası uygularken, Ürdün'deki protestolar Körfez'den İsrail'e kara taşımacılığını engellemeye çalıştı. Irak İslami Direnişi de Akdeniz'de sınırlı bir abluka başlattı.

Bu ablukalar, uluslararası aktörler arasında, özellikle İsrail'in haydut bir devlet olarak artan uluslararası algısı göz önüne alındığında, uluslararası aktörler arasında IMEC projesinin gelecekteki uygulanabilirliği konusunda şüphe uyandırdı - Amerikan diplomatik, mali ve askeri desteğini almaya devam etse bile. Sadece bu güven eksikliği bile ülkeleri ve yatırımcıları Kalkınma Yolu'nu IMEC'e alternatif olarak düşünmeye sevk etmiştir. Stratejik bir yeniden düzenlemeyi temsil etmese de, bu yeni gelişme en azından çeşitli devlet aktörleri açısından bir tür riskten korunmadır.

İbrahim Anlaşmaları 2.0 mı?

İbrahim Anlaşmaları'nın her iki tarafı olan Türkiye ve BAE'nin yanı sıra, Anlaşmaların bir parçası olmayan ancak ABD ile stratejik bağları olan Irak ve Katar şimdi Kalkınma Yolu Projesi'nde işbirliği yapıyor. İsrail'in bölgesel bağlantı planlarından dışlanması, ABD liderliğindeki İbrahim Anlaşmalarını baltalıyor gibi görünse de, bu son hamle Anlaşmaların ölüm çanını çalmıyor. Kalkınma Yolu'nun kabul edilmesi, İsrail'in Filistin'de devam eden soykırımı nedeniyle uluslararası alanda tecrit edileceği bir senaryo beklentisiyle ABD ve Anlaşmalara taraf olan diğer ülkeler tarafından bir riskten korunma stratejisi olarak görülebilir. Dahası, artık bazı ülkelerin İsrail'e ekonomik yaptırımlar uygulama olasılığı artıyor. Kısa bir süre önce Türkiye, Gazze'de ateşkes sağlanana kadar İsrail ile ticareti durduracağını açıkladı ve İsrail'in soykırım yolunda ilerlemeye devam etmesi halinde daha fazla yaptırım uygulanması bekleniyor.

Aynı zamanda, Türkiye ve BAE, her iki ülkenin de geçen yıl kurduğu stratejik bir ticaret ortaklığını içeren İbrahim Anlaşmaları başlığı altında birbirleriyle ilişkilerini güçlendiriyor. Katar ve BAE, yıllarca süren diplomatik gerilimlerin ardından da bağları onarıyor ve bu projedeki işbirlikleri, ABD güvenlik şemsiyesi altındaki ilişkilerini sağlamlaştırabilir. İsrail'e yönelik doğrudan saldırılarıyla Kalkınma Yolu ülkeleri arasında benzersiz olan Irak, ekonomik çıkarlar tarafından motive ediliyor gibi görünüyor.

Yirmi yıllık çatışmanın ardından Irak, kendisini stratejik bir ABD müttefiki olarak konumlandırıyor ve potansiyel olarak kendisini "İbrahim Anlaşmaları 2.0" çerçevesi aracılığıyla dolaylı olarak İsrail'e bağlarken, ülkeyle doğrudan bağlantılardan kaçınıyor. Suudi Arabistan daha önce projeye katılmakla ilgilendiğini ifade etmişti ve BAE ile olan mevcut ticari bağlantıları, onu sadece dernek yoluyla zımni bir ortak haline getiriyor.

İran ve Kuveyt, ticaretlerini baltalayan ve dışlayan bu projenin ana muhalifleri olarak ortaya çıkıyor. İran destekli militanlar, projeye karşı çıktıklarını ifade ederek, Irak'ın Kürdistan bölgesindeki Khor Mor gaz sahasına ölümcül bir insansız hava aracı saldırısı düzenledi. Saldırı, böyle bir projenin güvenlik riskleri açısından kırılganlığını ve bunun mümkün olması için daha geniş güvenlik düzenlemelerine ulaşma ihtiyacını vurguluyor.

Lübnan, Kalkınma Yolu'na katılmamakla birlikte, devam eden deniz ablukasının bir sonucu olarak Hayfa Limanı'nın fizibilitesi nedeniyle Beyrut Limanı'nın IMEC'in bir parçası olmasını öneriyor.

Bu gelişme, bölgesel aktörlerin İsrail'in artık önemli bir oyuncu olmadığı İsrail sonrası bir Ortadoğu'ya hazırlandığını teyit ediyor. Sonuç olarak, İbrahim Anlaşmaları'na bir alternatif tasavvur ediliyor ve ABD'nin İsrail'in doğrudan müdahalesi olmadan bölgesel bir güvenlik ve ekonomik düzenleme inşa etmesine izin veriyor. İsrail'den uzaklaşan bu bölgesel dönüş, Yahudi Devleti için yadsınamaz bir stratejik kaybı temsil ediyor.

İsrail, Filistin'de soykırımını sürdürürken, taktiksel kazanımlar karşılığında stratejik kayıplara uğruyor. Direniş çabaları İsrail'in dikkatini stratejik olarak dağıttı ve bölgenin geleceğinde önemli bir rol oynayabilecek bir yoldan sapmasına neden oldu. Şimdi İbrahim Anlaşmaları'na taraf olan Arap ülkeleri ekonomik ittifakları yeniden düzenliyor.

Kudüs Haber Ajansı - KHA