Son zamanlarda, Müslüman Kardeşler'e bağlı bir Lübnan partisi olan Cemaat el-İslamiyye siyasi ve askeri sahnede kayda değer bir canlanma kaydetti. Bu geri dönüş, 1982'de kurulan silahlı kanadı Fecr Güçleri'nin Lübnan'ın İsrail'le olan güney sınırındaki son çatışmalara aktif katılımıyla damgasını vurdu.

Çatışmalar, 10-24 Mart tarihleri arasında Lübnan'ın güneyindeki el-Habbariye köyünde İsrail güçleri tarafından vurulan 10 grup üyesinin kaybına yol açtı.

1964'ten beri Lübnan'da kök salmış olan Cemaat-i İslami, Lübnan Sünni toplumu içinde önemli bir etkiye sahip. Beyrut, Bekaa, Sayda, Trablus ve el-Erkub dahil olmak üzere çeşitli bölgeleri kapsayan bir destekçi ağı bulunuyor. 

El-Cezire Araştırmaları Merkezi'nde araştırmacı olan Şefik Çuceyr, grubun Saad Hariri'nin "Gelecek Hareketi'nden sonra ikinci sırada yer aldığı" göz önüne alındığında, Lübnan'da önemli bir etkiye sahip olduğunu savunuyor. Ancak grup, nisbi bir parlamento temsilinden yoksundur. Çuceyr bunu, "Mevcut parlamentoda, örneğin, sadece bir temsilcisi var; İmad el-Hut" diye açıklıyor.

'Hizbullah'la işbirliği'

İslami Grup'un direniş operasyonlarının yeniden canlanması, Lübnan Sünni toplumundaki pek çok kişide, özellikle de Müslüman Kardeşler'e şüpheyle bakan ABD müttefiki Arap devletleriyle aynı çizgide olanlar ve bu topluluğun laik kesimleri arasında rahatsızlık yarattı.

Bu yüzden Cemaat el-İslamiye Genel Sekreteri Şeyh Muhammed Takkuş, 29 Mart'ta AP'ye verdiği demeçte, Hizbullah'la askeri işbirliğinin güney sınırında İsrail'e karşı mücadelede hayati önem taşıdığını söylediğinde, Sünni Lübnan ayağa kalktı ve dikkat çekti.

"(Cemaat el-İslamiye’nin İsrail güçlerine yönelik saldırılarının) bir kısmı, Hizbullah'la koordineli olarak Hamas ile koordinasyon içindeydi" diyen Takkuş, grubun Hizbullah'la doğrudan işbirliğinin "yükselişte olduğunu ve bunun sahaya yansıdığını" da sözlerine ekledi. 

Hizbullah, özellikle ülkenin Sünni siyasi partileri için uzun süredir Lübnan'ın en kritik mali patronları olarak hizmet veren birçok Fars Körfezi Arap ülkesinde "terör örgütü" olarak tanımlanıyor.

Şubat 2024'te Müstakbel Hareketi'nin lideri Saad Hariri, "Lübnan'daki Sünnilerin aşırılığa meylettiğini hissedersem müdahale ederim" demişti. Ancak pek çok kişi bunu, 2022'de siyasetten çekilen eski başbakanın, Cemaat-I İslami de dahil olmak üzere diğer Sünni hareketlerin ülkenin Sünni halkından çok fazla destek almaya başlaması durumunda Lübnan siyasetindeki öncü rolüne geri dönmesi için Fars Körfezi ülkelerinden gelen yeşil ışık olarak algıladı.

Sünniler Direniş'i destekliyor 

Bölgesel ve uluslararası olarak, Cemaat-I İslami, 1928'de Mısır'da Şeyh Hasan el-Benna tarafından kurulan Müslüman Kardeşler'in küresel örgütünün bir parçası olarak kabul edilir. Bu örgütün örtüsü altında Kuveyt, Suriye, Sudan, Katar, Malezya ve diğer ülkeler gibi İslam dünyasına yayılmış çeşitli partiler ve hareketler var. 

Belki de en önemlisi, 1987'de Filistin'de Şeyh Ahmed Yasin tarafından kurulan Hamas hareketidir. Hamas gibi Müslüman Kardeşler'in de Türkiye, Katar ve İran gibi ülkelerle yakın bağları var.

Lübnanlı bir araştırmacı olan Kasım Kessir, Cemaat-i İslami’deki kaynaklara atıfta bulunarak, örgütü ile Lübnan'daki Katar ve Türk varlığı arasında herhangi bir ilişki olduğunu reddetti. Bir kaynağın Kessir'e söylediği gibi:

Grubun Katar'la olduğu kadar Türkiye ve partisi ve yardım kuruluşlarıyla da olumlu ilişkileri olduğu ve bu iki ülkede Müslüman Kardeşler liderlerinin aktif bir varlığı olduğu doğrudur. Ancak grubun Lübnan'daki siyasi programlarının Katar ve Türkiye'nin rolleriyle hiçbir ilgisi yok.

Grubun eski Genel Sekreteri Azzam el-Eyyubi'ye göre, "Lübnan'daki Sünni Müslümanlar, Lübnan'da kaybolan dengeyi yeniden kurmanın bir yolunu arayarak, iç denge uğruna kendilerini destekleyebilecek herhangi bir güce bakıyorlar."

Suudi Arabistan, BAE ve Mısır gibi kilit bölgesel oyuncuların Cemaat-I İslami’ye karşı tutumunun, Müslüman Kardeşler'e yönelik daha geniş olumsuz görüşleriyle karmaşık bir şekilde bağlantılı olduğunu ve her üç ülkenin de örgütü terörist bir varlık olarak nitelendirdiğini söylemeye gerek yok. 

Bununla birlikte, Cemaat-i İslami’nin ideolojisi, Sünni ve Şii topluluklar arasındaki uyumu teşvik etmeyi amaçlayan mezhepsel bölünmeler yerine birliği vurgular. 

Bu, Lübnan'daki Şii toplumuyla, özellikle Hizbullah'la ve daha geniş bölgedeki İran'la iyi ilişkiler kurma hevesini açıklayabilir.

Bu bağlamda, Lübnan'daki İran kültür danışmanı Kamil Bakır, Takkuş’a yaptığı ziyarette Tahran'ın "adaleti sağlamak ve Filistin'i özgürleştirmek için" tüm kurtuluş ve direniş hareketlerinin yanında olduğunu vurguladı. İran'ın Beyrut Büyükelçisi Mücteba Emani de daha önce İran ile grup arasındaki ilişkilere övgüde bulunmuştu.

Diğerleri, Cemaat el-İslamiye ile Lübnan direnişi arasındaki herhangi bir önemli bağı küçümsüyor. Carnegie Center'da araştırmacı olan Muhannad el-Hac Ali, grubun Hizbullah'la bağlantılı olmadığına inanıyor.

Bu bağlantı yavaş yavaş tartışılmaz hale geliyor. Cemaat el-İslamiye siyasi yetkilisi Ali Ebu Yasin'in belirttiği gibi: "Güney Lübnan'da faaliyet gösteren tüm güçler birbirleriyle koordinasyon halindedir."

Suriye Konusundaki Tutum

Ancak İslami Grup ile Hizbullah arasındaki ilişki, özellikle on yıldır süren Suriye çatışması ile ilgili olarak karmaşıklıksız değil. Bu gerilim, Hamas ile Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad arasındaki 2011'den bu yana gergin ilişkilerden kaynaklanıyor ve bu da Cemaat-I İslami ile Hizbullah arasındaki ilişkileri etkiledi. 

Ancak Takkuş'un 2022'de grubun Genel Sekreteri olarak seçilmesi, Suriye konusundaki farklılıkları uzlaştırmada devam eden zorluklara rağmen ilişkilerin iyileştiği bir döneme işaret etti. O sırada "Biz ve Hizbullah birbirimize benziyoruz" dediği aktarıldı.

Ebu Yasin, The Cradle'a, bölgenin Direniş Ekseni ile gelişen ilişkilerinin herhangi bir koşula bağlı olmadığını bildiriyor:

“Hiçbir ülkeyle ilişkimiz yok ve kimsenin kolu değiliz. Kendi hedefleri, vizyonları ve performansı olan bağımsız bir Lübnan hareketiyiz. Bu gerçek kimseden gizlenmiyor ve Suriye krizi konusundaki tutumumuz değişmedi.”

Bunun yerine, Cemaat el-İslamiye'nin direniş cephesine dönüşü, işgal devletinin Gazze'ye yönelik acımasız askeri saldırısından sonra İsrail'le yüzleşmenin örgütsel bir öncelik haline geldiği organik bir dönüştür. O, bu hedefi, "Hamas hareketiyle tam koordinasyon yoluyla, tüm militan güçleri destekleyerek ve Lübnan arenasının İsrail işgaline karşı bir çatışma alanı olarak kalmasını sağlayarak" gerçekleştiriyor.

Bu, Cemaat el-İslamiye'nin son zamanlarda Lübnan'ın güneyindeki çatışmalara katılımını kesinlikle açıklıyor. Bazı üyeleri (bazı tahminlere göre toplam sayıları 500 olabilir) Gazze'yi desteklemek için sınırdaki askeri operasyonlara katıldı.

'Hamas'ın uzantısı'

Bir Cemaat el-İslamiye lideri, Fecr Güçleri'nin "Hamas'la ortak operasyonlar" yürüttüğünü itiraf etti. Örgütün Siyasi Büro Başkan Yardımcısı Bessam Hamud, "Biz ve Hamas, Siyonist düşmana karşı koymada aynı madalyonun iki yüzüyüz" dedi.

Cemaat-i İslami’nin Lübnan Parlamentosu’ndaki tek milletvekili olan İmad el-Hut, Fecr Güçleri'nin büyüklüğünün "saldırganlığa yanıt vermeleri için gerekli olana göre belirlendiğini ve kendi yetenekleriyle finanse edildiğini" söyledi. Hut'a göre, "saldırganlık olduğu sürece, grup İsrail'e füze atmaya devam edecek."

Ebu Yasin, grubun askeri kanadını detaylandırıyor, sahadaki son performanslarını "iyi, hatta mükemmel" olarak nitelendiriyor ve savaşa dönüşlerini şöyle açıklıyor:

Gazze'yi desteklemek Lübnan'ın savunulmasıdır; çünkü eğer düşman Gazze'yi kazanırsa, ki kazanamaz, ertesi gün Lübnan'a saldıracaktır. Gerekli olan şey başarıldı: Düşmanı güneye püskürtmek ve iç cephesine baskı yapmak. Amaç düşmanın saldırganlığını durdurmaktı.

İsminin açıklanmaması koşuluyla konuşan bir kaynak, The Cradle'a, "Cematt-I İslami’nin biraz gelişmiş askeri yeteneklere sahip olmasına rağmen, kesinlikle Hizbullah'ın elindeki askeri teknoloji seviyesine ulaşmadığını" söyledi. 

Fecr Güçleri’nin savaşta etkili olan Kornet füzelerine sahip olduğu açıktır, ancak Hizbullah'ın elinde büyük miktarda olmasına rağmen, bu füzelerin kaynağından emin olmak mümkün değildir.

Dış baskılar ve iç uyumsuzluk 

Lübnan'ın El-Ahbar gazetesinin yakın tarihli bir raporu, ABD ve Arap devleti müttefiklerinin Cemaat el-İslamiye'nin direniş cephesine geçmesi konusunda ne kadar endişeli olduğunu ve bunun ülkedeki Sünni-Şii ilişkilerini nasıl geliştirebileceğini gösteriyor.

Batılı istihbarat servisleri, grubun kadroları ve direniş hareketine yakın liderleri hakkında bilgi toplamak için Lübnan'da ağları olan müttefik Arap ajanslarından yardım isterken, Müslüman Kardeşler örgütünün Lübnan kanadındaki liderleri Hamas veya Hizbullah ile herhangi bir ilişkiyi reddetmeye teşvik etmeye çalışıyor.

Haberi yorumlayan Ebu Yasin, örgütünün "tam teşekküllü bir kurum olduğunu ve çalışmalarının kurumsal olduğunu savunuyor ... Bu nedenle, eğer varsa, gruba karşı pusuda bekleyenler için çok zordur, Kimse kararlarını etkileyemez."

Ancak El-Ahbar, bugün olağanüstü bir özel açıklamada, yabancı Arap aktörlerin tam da bunu yapmaya kararlı olduğunu açıkladı.

Gazete, Beyrut'taki Mısır ve Suudi büyükelçiliklerinin sponsorluğunda, Cemaat-I İslami’nin büyümesini "seferberlik" ile durdurma çabasına işaret ediyor. Lübnan'ın Sünni arenasında hem Arap hem de Batılı partiler – Dar el-Fetva, Nasırcı hareketlerin kalıntıları, Müslüman Kardeşler karşıtı İslami çerçeveler ve çeşitli dernekler – Cemaat el-İslamiye'nin Hamas'la dayanışmasını kontrol altına almayı ve Cemaat-I İslami’yi en önde gelen müttefiki olarak izole etmeyi amaçlayan bir kampanya başlatmak için aktif durumdalar.

Habere göre, Beyrut'ta bir dizi söylenti dolaşmaya başladı. Bu söylentiler genel olarak Cemaat-i İslami liderliğinde Hamas destekli bir darbe ve Hamas'ın yurtdışındaki lideri Halid Meşal'in, grubun bir direniş fraksiyonu olarak yeteneklerini geliştirmesi için yıllık fon sağlaması hakkındaydı. Özellikle Mısırlılar, grubun Genel Sekreteri Şeyh Muhammed Takkuş'u suçluyor ve onu, Katar'ın da yardımıyla, Sünni arenada referans alacağı bölgedeki Müslüman Kardeşler olacak bir gerçeklik yaratmak için Hamas'ın tasarladığı bir manevraya öncülük etmekle suçluyor.

Gerçekten de, bilgili bir kaynağın The Cradle'a söylediği gibi, Şeyh Takkuş'un genel sekreter olarak seçilmesinden bu yana Cemaat el-İslamiye içinde net değişiklikler oldu:

Bu çatlak, Takkuş'un Hizbullah'a ve dolayısıyla İran'a açıklık çağrısı yapan bir çizgiyi benimsemesinin bir sonucu olarak başladı; özellikle de Hizbullah'a ve Suriye'ye karşı çıkan kanat, Hamas yanlısı Takkuş'un gelişinden önce grup içinde daha büyük olduğu için. 

Lübnanlı gazeteci Samir Zireyk, bazı üyelerin örgüt içindeki güvenlik liderliğini Hamas ve Hizbullah'ın dış gündemlerine grubun kendi hedeflerinden daha öncelikli olarak algıladığını ortaya koyarak anlaşmazlığı açıklıyor. 

Ancak büyük bir Lübnanlı Sünni parti olarak, Cemaat-i İslami’nin hem Sünni hem de Şii direnişini yeniden kucaklama kararı, bölünmüş bir tarihe ve mevcut bir mezhepsel bölünmeye sahip bir ülkede memnuniyetle karşılanan bir gelişmedir. Cemaat el-İslamiye'nin bu bölünmeyi aşması sadece Filistin ile dayanışma haklı davasına değil, aynı zamanda Lübnan devletinin ulusal çıkarlarına da hizmet ediyor.

Kudüs Haber Ajansı - KHA