75 yılı aşkın bir süredir çözülemeyen Filistin devleti meselesinin, İsrail'in Gazze Şeridi'ne 30 binden fazla sivili öldüren, on binlercesini yaralayan ve bölgenin altyapısının önemli bir bölümünü tahrip eden toptan kaplama bombardımanından sonra yeniden ortaya çıkması ne yazık ki ironik değil mi? 

Kaliforniya Üniversitesi (UCLA) tarihçisi James Gelvin durumu açıkça ifade ediyor: 

"7 Ekim olayları olmasaydı iki devletli çözüm ciddi bir şekilde tartışılmazdı. Nitekim Filistin meselesinin yeniden uluslararası siyasetin ve Batı Asya siyasetinin ön saflarına oturtulması, Hamas'ın operasyonunu başlatmasının nedenlerinden biriydi."

Gelvin'in The Cradle'a açıkladığı gibi, Hamas Aksa Tufanı operasyonundan bu yana birçok zafer kazandı: "Filistin meselesi uluslararası gündeme geri döndü, İsrail'le eşit bir ortak olarak esirlerinin serbest bırakılması için müzakere ediyor" ve "Hamas, Filistin hedeflerini gerçekleştirmede rakibi olan El Fetih’ten daha etkili olduğunu" gösterdi.  

Yeni 'Biden Doktrini'

İsrail'in eşi benzeri görülmemiş, acımasız askeri tepkisi gerçekten de Filistinliler için güvenli bir bölge kurmanın aciliyetini göstermiş olsa da, bir Filistin devletinin kurulması için gerekli çerçeveyi ortaya koyan 1993 Oslo Anlaşması'nın Batılı devlet destekçilerinin, bu sorumluluğu büyük bir titizlikle es geçtiklerini ve ihmal ettiklerini görmezden gelmek mümkün değil. 

Washington'ın başını çektiği bu Batılı güçlerin, Gazze'deki katliamın ortasında, Filistin devletinin tartışılmasını, buna karşı çıkmasıyla ünlü İsrail başbakanı Benjamin Netanyahu ile teşvik etmeye karar vermiş olmaları, daha da büyük bir ikiyüzlülüğü ortaya koyuyor. 

Peki, bu tartışma neden şimdi mümkün? 7 Ekim'den önce, hatta Netanyahu'nun başbakanlığa dönüşünden önce neden görmezden gelindi?

Muazzam kamuoyu baskısının ve uluslararası baskının ardından, ABD Başkanı Joe Biden, en azından retorik olarak, Filistin devleti meselesini yeniden açtı. New York Times'a göre, Beyaz Saray'ın yeni doktrini, "kurumlarının İsrail'i asla tehdit etmeyeceğine dair güçlü Filistin tarafından sağlanacak garanti karşılığında, ABD'nin Batı Şeria ve Gazze Şeridi'nde askerden arındırılmış bir Filistin devleti türünü tanımasını içerecek." 

Ayrıca ABD Başkanı'nın planı, Suudi-İsrail normalleşmesini ve İran ile bölgesel müttefiklerine karşı sert bir askeri duruşu öngörüyor. Bununla birlikte, birçok analist, mevcut saha gerçeklerini yansıtmayan bir planın uygulanabilirliği hakkında sorular sordu.

Netanyahu bir Filistin devleti kavramını reddetse de, 'Biden doktrini' ve onun askerden arındırılmış bir Filistin devletinin sınırlı egemenlik versiyonunu sunması, Filistinliler için aşağılayıcı olmaktan başka bir şey değildir.

Mount Royal Üniversitesi Sosyoloji Profesörü Dr. Muhanned Ayyaş, ABD'nin bu konudaki yaklaşımında köklü bir değişiklik olmadığını gözlemliyor. Kısacası, Biden yönetimi bunun bir 'Filistin devleti' ile alakalı olarak ne anlama geldiğini açıklamayı reddediyor. Biden yönetiminin bu girişimi esas olarak İsrail'in hoşuna gidecek iki devletli bir çözüm biçimini ilerletmek gibi görünüyor. 

Ayyaş, egemenlik, Yahudi yerleşimleri, Doğu Kudüs'ün statüsü, Gazze Şeridi, Filistinlilerin geri dönüş hakkı vb. dahil olmak üzere Filistin devletiyle ilgili kilit konuların cevapsız bırakıldığına dikkat çekiyor. 

İsrail, Ürdün'ün batısındaki tüm topraklar üzerinde tam güvenlik kontrolünü elinde tutmakta ısrar ettiğinden, yani Filistin (özerk) yönetimi altına girmesi muhtemel tüm topraklar için, birçok uzman İsrail'in bu topraklara istediği zaman, Filistinlilerin rızası olmadan askeri olarak girme hakkına sahip olacağından ve Filistinlilerin kendi askeri gücünü toplamasının yasaklanacağından korkuyor. 

'Devlet'in bu versiyonu, BM Şartı uyarınca tam egemenlik kullanma ve toprak bütünlüklerini savunma hakkına sahip olan diğer BM üye devletlerininkiyle uzaktan yakından aynı değildir. Biden'ın sınırlı egemenliğe sahip bir Filistin devleti 'çözümü', İsrail'in Filistin'deki sürekli işgalinin yasallaştırılmasından başka bir şey değildir.

İçi boşaltılmış bir Filistin

Filistin devletinin yeniden canlanmasına ilişkin tartışma aynı zamanda büyük bir batılı halkla ilişkiler ikilemi ile de karmaşık bir şekilde bağlantılı. Atlantikçilerin İsrail'in çoğunlukla kadın ve çocuk nüfusa yönelik yasadışı, orantısız askeri saldırısına koşulsuz desteği, Batı Asya ve ötesindeki imajlarını ve manevra kapasitelerini derinden etkiledi.

Bu, özellikle Washington'ın Irak, Suriye ve Yemen'de, sahada büyük ve doğrudan direnişle karşı karşıya olan bölgedeki dış politika hedefleri için geçerlidir.

Bu nedenle, iki devletli bir çözümün yeniden canlandırılması, "bu rejimlerin (hem Arap hem de Batılı hükümetlerin) güvenilirliğinin veya meşruiyetinin bir kısmını kurtarmak için umutsuz bir eylemdir" diyor Washington DC'deki Amerikan Üniversitesi'nde Profesör ve Abdülaziz Said Barış ve Çatışma Çözümü Kürsüsü Başkanı Dr. Muhammed Ebu-Nimr. 

ABD, onlarca yıldır hemen hemen her konuda İsrail'in taleplerine boyun eğdi. Son yıllarda, Gelvin'in tanımladığı gibi, ABD, esas olarak, Filistin meselesini masadan kaldıran "İbrahim Anlaşmaları" aracılığıyla "İsrail ile ilişkileri normalleştirmek için çeşitli Arap hükümetlerine (BAE, Bahreyn, Fas, Sudan) rüşvet vermeye" odaklandı. 

Bu arada Arap devletleri, Filistin meselelerine sözde hizmet etmeye devam ederek ve perde arkasında her türlü fırsatı kaçırarak bölgesel beklentileri yönetti. Arap devletinin çok az müttefiki kaldığından, Filistinlilerin 7 Ekim'e kadar kozlarını kullanamayacakları bir kart kalmamıştı.

Şimdi, İsrail o günkü kazanımları boşa çıkarmak için elinden geleni yapıyor. Ayyaş şöyle diyor:

"Netanyahu, Filistin devletinin kurulmasıyla ilgili tüm iddialardan vazgeçmek ve bu anı nehirden denize kadar tam bir İsrail Yahudi egemenliği kurmak için kullanmak isterken, Biden yönetimi bölgedeki Arap rejimleriyle yakın bağlarını sürdürmek için Filistin halkının özlemlerini önemsiyormuş gibi görünen daha sessiz bir yaklaşımı tercih ediyor."

Profesör Ebu-Nimr'e göre iki devletli çözüm, bu nedenle, Batı'nın çökmekte olan imajını yeniden canlandırmak için bir "incir yaprağından" başka bir şey değildir ve ciddi bir ABD girişimi olarak görülmemelidir. Önerilen plan, "herhangi bir ciddi egemenlik biçiminden yoksun bir iskelet ya da boş bir kabuk"tur.

George Washington Üniversitesi'nde Ortadoğu hukuku ve siyaseti üzerine çalışan Amerikalı bir akademisyen olan Nathan Brown da büyük ölçüde aynı fikirde: 

"Bu, devlet olma yolunda atılmış bir adım değil, sadece Oslo Anlaşması'nın bazı hükümlerini yeniden canlandırmaktır. Bu hükümler, on dokuzuncu yüzyılda bir devlet değil, en fazla 'manda/himaye' olarak adlandırılacak bir rejim üretebilirdi."

Kartlarda bir Filistin devleti yok 

ABD ve AB, Oslo anlaşmasını yeniden canlandırmak ve hükümlerini hızlandırmak için İsrail üzerinde muazzam bir baskı uygulayabilecek olsalar da bunu yapmıyorlar. 

Bugün, Tel Aviv'in batılı müttefikleri için, İsrail'in dünya çapındaki imajının tamamen çöküşü ve Filistinlilerin korunmasına yönelik kitlesel halk talebi göz önüne alındığında, bu eli oynamaları için eşsiz bir fırsat var. 

Bunun yerine Biden yönetimi, İsrail'in istediği her şeyi yerine getirecek büyük bir bölgesel anlaşmaya aracılık ederek, güdük bir Filistin devleti vaadini sallamak suretiyle iki devletli fikri diriltebileceğini düşünüyor. 

Beyaz Saray, Suudi Arabistan ile ilişkileri normalleştirmenin ödülünün, Netanyahu hükümeti için Filistin devleti ve işgal altındaki Filistin topraklarından çekilme sorunlarını telafi edeceğine inanıyor. 

Gelvin, pek çok düzeyde işe yaramayacağını söyleyerek planı reddediyor. Öncelikle, "Netanyahu bir Filistin devletine ve işgal altındaki topraklardan çekilmeye karar verirse, hükümeti çökecek ve hapse girecek." 

Avrupa Birliği'nden de muhteşem bir şey beklemeyin. AB Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, İsrail'in onayı olmadan bir Filistin devletinin dışarıdan dayatılması gerekebileceğini söylese de, gerçekçi olmak gerekirse, Avrupa dış politikasının kapsamı ve erişimi çok az veya hiç yok. Gelvin'e göre, "AB'nin İsrail'e karşı Kosta Rika'dan daha fazla kaldıracı yok."

Ebu-Nimr muhtemelen bu oyunun oynandığını daha önce görmüş olan bölgesel gözlemcilerin çoğunluğu adına konuşuyor: bu yukarıdan aşağıya batı devleti formülleri, Filistin'in siyasi temsiliyle – bu durumda Hamas ve diğer Filistin direniş örgütleriyle – gerçek bir ilişki olmadan işe yaramaz. 

Oslo Anlaşması'nın bir Filistin devleti sözü vermesinden otuz bir yıl sonra İsrail, Gazze'de etnik temizlik yapıyor ve Batı Şeria ile Doğu Kudüs'ü yutuyor. Aksa Tufanı Operasyonu'nun başlamasından yaklaşık beş ay sonra, kaldıraçların bir kısmı Filistin direnişinin eline geçti ve kazanımlarını, diplomatların özel olarak 'noksan devlet' olarak adlandırdığı, egemen olmayan bir devletle takas etmeleri pek olası değil.

Kudüs Haber Ajansı - KHA