"Dünya başka bir Hiroşima göremez. Dünya 100 bin kişinin ölümünü izliyorsa, bu dünyanın geri kalanıyla bir savaşın içinde olduğunuz anlamına gelir."

Suudi Arabistan Veliaht Prensi ve fiili hükümdarı Muhammed bin Selman, Eylül 2023'te Fox News ile ilk kez İngilizce röportaj yaptı ve bunları söyledi.

Ancak Gazze Şeridi, yalnızca "başka bir Hiroşima" olarak tanımlanabilecek bir ortamda, Suudi Kraliyeti’nin dünya barışı için kaçınılması gerektiğini açıkça belirttiği bir soykırım saldırısının hedefi haline geldi.

Normalleşme hala Suudilerin masasında

Bir aydan fazla bir süredir İsrail'in saldırganlığı, yoğun nüfuslu yerleşim bölgesinde 40 binden fazla insanın ölümüne ve yaralanmasına neden oldu. ABD destekli işgal ordusu, 7 Ekim'den bu yana Gazze Şeridi'ne iki nükleer bombaya eşdeğer 30 bin tondan fazla patlayıcı attı. 

Euro-Med Monitor tarafından 2 Kasım'da yayınlanan bir basın açıklamasında, Cenevre merkezli STK şunları söyledi: "Bu, Gazze'ye atılan patlayıcıların yıkıcı gücünün Hiroşima'ya atılan bombanınkinden daha fazla olduğu anlamına geliyor."

Buna rağmen Bin Selman, Riyad'ın İsrail'in en sağcı hükümetiyle giderek yakınlaşan ilişkilerine ilişkin tartışmalı açıklamasından geri adım atmadı: "Her geçen gün daha da yaklaşıyoruz." Bu son olarak Suudi Arabistan Yatırım Bakanı Halid bin Abdülaziz el-Falih tarafından da teyit edildi ve "Bu konu (normalleşme) masadaydı ve hala masada" dedi. 

Bununla birlikte, Bin Selman’ın röportajının Filistin direnişinin 7 Ekim'deki Aksa Tufanı operasyonundan sadece iki hafta önce yayınlandığını belirtmek önemlidir. Veliaht Prens'in açıklamasının İsrail'e yönelik olmaması da ilginçtir; açıklama İran'ın nükleer bomba elde etmesinin tehlikeleri hakkındaki bir soruya yanıt olarak geldi.

Açıkça ortaya çıkan şu ki, sadece Suudi Arabistan değil, aynı zamanda Tel Aviv ile barış anlaşmaları imzalamış olan diğer beş Arap ülkesi de (Mısır, Ürdün, BAE, Bahreyn ve Fas), İsrail'in Gazze'de devam eden katliamlarına karşı artan kamuoyu baskısı karşısında bile bu anlaşmaları yeniden gözden geçirme belirtisi göstermedi. Hem de raporların, Bahreyn'deki bazı milletvekillerinin, askıya alınan ekonomik bağlar ve Tel Aviv büyükelçisinin geri çağrılması nedeniyle Manama'nın normalleşme anlaşmasının tersine çevrilmesi çağrısında bulunduğunu öne sürmesine rağmen.

İşgal devletiyle "barış anlaşmaları" peşinde koşan Arap ülkeleri, bu anlaşmaları uzun zamandır halklarına güvenlik, refah ve bölgesel istikrara giden yollar olarak pazarladılar. Bin Selman, Fox News'e verdiği demeçte, Biden yönetiminin aracılık ettiği potansiyel bir Suudi-İsrail anlaşmasının, potansiyel olarak 1991'de Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana en büyüğü olan tarihi bir dönüm noktası olacağını söylediğinde bu faydaları lanse etti.

Direniş Riyad'ın hamlelerini geciktiriyor

İsrail saldırganlığının resmi koruyucusu olan ABD Başkanı Joe Biden, Hamas liderliğindeki operasyonun Suudi Arabistan ile normalleşme müzakerelerini bozma girişimi olduğuna inanıyor. Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Hamas saldırısının arkasındaki nedenlerden birinin, muhtemelen kilit direniş destekçisi İran'a atıfta bulunarak, Suudi Arabistan ve İsrail'i "bununla ilgilenmeyen diğer ülkelerle birlikte" yakınlaştırma çabalarını engellemek olduğunu belirterek değerlendirmesinde daha da doğrudan davrandı. 

Ne Bin Selman’dan ne de dışişleri bakanlığından Suudi tutumuna dair resmi bir açıklama gelmemiş olsa da, "bilgili kaynaklar" ve "Suudi hükümetinden bir kaynak" tarafından dikkatlice sızdırılan raporlar 13 Ekim'de Reuters ve ertesi gün AFP tarafından yayınlandı ve Suudi Arabistan'ın normalleşme görüşmelerini dondurmaya veya askıya almaya karar verdiğini ve bunu ABD'li yetkililere ilettiğini öne sürdü.

Kamuoyu önünde İsrail bu örtülü tehditten etkilenmemiş görünüyordu. Suudi Arabistan ise ilk başta gerginliğin azaltılması ve sivillerin korunması çağrısının ardından, sivillerin hedef alınmasını kınadığını vurgulamaya devam ediyor. Suudiler, bölgesel müttefiklerinden İsrailli "sivillerin" öldürülmesini kınamasını talep eden Washington'ı yatıştırmak için dikkatli ifadeler kullanıyorlar.  

Suudi Arabistan henüz İsrail'le bir normalleşme anlaşması yapmadığı için, bu teorik olarak onu Tel Aviv'le herhangi bir diplomatik yükümlülükten kurtarıyor. Ancak olan şey, Riyad'ın Gazze'de ateşkes için baskı yapmak için önemli siyasi ve petrol etkisini kullanma konusundaki açık tereddüdü. Suudiler, 11 Kasım'da Riyad'da yapılması planlanan "acil" bir Arap zirvesini duyurmak için 30 Ekim'e kadar oyalandılar.

Suudi Arabistan'ın Eylül ayında İsrail Turizm Bakanı Haim Katz ve İsrail İletişim Bakanı Şlomo Karhi'yi ağırladığı, hatta Kerhi'nin Aksa Tufanı'nın patlak vermesinden birkaç gün önce Riyad'da Yahudi sabah namazı kıldığını ve Sukot'u kutladığını yayınladığı göz önüne alındığında, bu eylemsizlik İsrail'le normalleşme yolunun sandığımızdan daha fazla ilerlediğini gösteriyor olabilir.

Arapların İsrail'le 'sıcak' ve 'soğuk' barışı

Arapların normalleşmesine öncülük eden BAE, İsrail'e verdiği desteği çok daha yüksek sesle dile getirdi. Birleşik Arap Emirlikleri'nin uluslararası işbirliğinden sorumlu devlet bakanı Rim el-Haşimi, New York'taki BM Güvenlik Konseyi'nde, Hamas'ın başlattığı "barbarca ve saldırıları" kınadığı sert bir konuşma yaptı. 

Haşimi, "rehinelerin" derhal ve koşulsuz olarak serbest bırakılması ve devam eden kan dökülmesine son verilmesi çağrısında bulunurken, "İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik toplu cezalandırma politikasını" da eleştirdi.

BAE, komşusu Bahreyn'in yanı sıra Eylül 2020'de İbrahim Anlaşmaları'nın imzalanmasından bu yana İsrail ile iki barış anlaşması imzaladı. Abu Dabi'deki İsrail büyükelçiliğinin statüsü değişmedi ve BAE Dışişleri Bakanlığı, özellikle Gazze'nin genişleyen bombardımanı göz önüne alındığında, beklenen en asgari diplomatik kınama biçimi olan İsrail büyükelçisini göstermelik olarak bir çağırma zahmetine bile girmedi. 

Mısır, 1978'de Amerikalıların aracılık ettiği bir barış olan İsrail ile ilişkileri açıkça normalleştiren ilk Arap ülkesi olma özelliğini taşıyor. Takip eden yıllarda, Washington, Tel Aviv ile normalleşmeyi ilerletmede durmaksızın küresel liderliği ele geçirdi ve 1994'te Ürdün'le ve ardından 1993'te Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile Vadi Arabe Anlaşması'nın imzalanmasını başardı.

Bununla birlikte, İsrail ile Fas, BAE, Sudan ve Bahreyn arasındaki 2020 Trump yönetimi destekli İbrahim Anlaşmalarından bu yana, ne Filistin'in yakın komşusu olan ne de çatışmaya doğrudan dahil olan Arap devletleri için normalleşmenin arkasındaki motivasyon hakkında sorular devam ediyor. Bazı Arap rejimleri arasında, bu tavizi Filistinlilerin hakları taleplerine bağlamadan İsrail'le barış anlaşmalarını resmileştirme eğilimi, aleyhte konuşanlar için özellikle can sıkıcıdır.

Yeni bir Nekbe'ye karşı çıkmak

İsrail'le çatışan başlıca taraf olan Filistinlilerle barış görüşmeleri, boğucu Gazze kuşatması ve Batı Şeria'daki yerleşimlerin kademeli olarak genişletilmesi de dahil olmak üzere çeşitli faktörler nedeniyle Nisan 2014'ten bu yana durma noktasına geldi ve "iki devletli çözüm"ü tüm pratik amaçlar için ölü hale getirdi.  

Filistinlilerin nüfusun küçük bir çoğunluğunu oluşturduğu Ürdün'de, halkın Gazze'ye yönelik öfkesi aşikar. Amman'daki yetkililer başlangıçta Kahire'deki mevkidaşlarıyla koordineli bir şekilde İsrail'in Filistinlileri Batı Şeria'dan Ürdün'e ve Gazze'den Mısır'a göç ettirme önerilerini şiddetle reddetti.

Önemli bir iç ateş altında, Amman daha sonra Tel Aviv'deki büyükelçisini geri çağırmak ve krallığı terk eden İsrail büyükelçisini geri kabul etmeyi reddetmek gibi önemli bir adım attı. Ürdün artan bir tehlike duygusuyla karşı karşıya: İsrail'in Gazze saldırısı, İsrail ordusunun ve yerleşimcilerin Batı Şeria'daki Filistinlilere yönelik saldırılarında keskin bir artışla aynı zamana denk geliyor ve bu da Amman'ın İsrail'in Batı Şeria'yı etik olarak temizlemeyi ve ilhak etmeyi amaçladığına dair uzun süredir devam eden korkularını körüklüyor. 

Ürdün Başbakanı Hasavne, Filistinlileri Batı Şeria veya Gazze'den çıkarmaya yönelik herhangi bir girişimin savaş ilanı olarak görüleceğini açıkça belirtecek kadar ileri gitti.

Diğer Arap devletlerinin aksine, 2020'de İsrail ile önceden var olan ilişkileri "yeniden başlatan" Fas Krallığı, Gazze bombalamalarını kınayan ve Batı'nın eylemsizliğini eleştiren açıklamalar yaptı, ancak bunun dışında hiçbir somut adım atmadı. Bu, Kral VI. Muhammed'in 1975'te İslam Konferansı Örgütü tarafından kurulan ve merkezi Rabat'ta bulunan "Kudüs Komitesi"nin başkanı rolüne rağmen gerçekleşti.

Soykırımı normalleştirirken direnişle karşı karşıya gelme

"Acil" Arap zirvesi bugün Riyad'da toplanırken, Suudi Arabistan gibi ülkelerin, diğer Arap devletleri ve İsrail'deki soykırımcı hükümetle ilişki kuranlarla birlikte, Gazze'ye karşı bir aydır süren savaş sırasında siyasi ve kamusal başarısızlıklarını ele almaya çalışıp çalışmayacakları henüz belli değil.

Bu durum, Bin Selman’ın bir zamanlar korktuğu "öteki Hiroşima"nın -ironik bir şekilde İran'dan- İsrail Miras Bakanı Amichai Eliyahu'nun nükleer saldırı olasılığını öne sürmesiyle Gazze'de İsrail tarafından tehdit edildiği rahatsız edici bir gerçekliğe yol açtı. 

Bu aşamada açık olan şey, Tel Avivl ile normalleşen Arap devletlerinin bu anlaşmaları tersine çevirme eğilimi göstermediğidir. Ne de olsa paktları, İsrail'le hiçbir zaman var olmayan bir savaş durumunu sona erdiren barış anlaşmaları değildi; diplomasi, askeri işbirliği, güvenlik, finans ve ticaretin çeşitli yönlerini kapsayan ittifak anlaşmalarıdır.

7 Ekim olaylarının ardından normalleşen Arap rejimleri, Direniş Ekseni'ndeki bölgesel rakiplerine karşı galip gelmek için İsrail ittifakına güveniyor gibi görünüyor. Gazze'deki olayları, tıpkı ABD ve İsrailliler gibi, İsrail'e ve dolayısıyla kendi bölgesel çıkarlarına yönelik bir tehdit olarak algılıyorlar. 

Amaçları, bu tehdidi Gazze'deki direnişi ortadan kaldırmak için bir fırsata dönüştürmektir - tıpkı 2011 Arap ayaklanmalarını Direniş Ekseni düşmanlarını felce uğratmak için yönlendirdikleri gibi. Tel Aviv üzerine oynadıkları bahis başarılı olursa, çetrefilli Filistin meselesini bir kenara bırakabilir ve merkezinde İsrail'in olduğu yeni bir bölgesel düzenin önünü açabilirler.

Bu vizyon, normalleşmeyi destekleyen Bin Selman ve diğer yetkililer tarafından dile getirildi ve geçen Eylül ayında Yeni Delhi'deki G20 zirvesinde, İsrail'in bir merkez olduğu Fars Körfezi ülkeleri üzerinden Hindistan ve Avrupa arasındaki ulaşım ve iletişimi geliştirmeye yönelik bir projenin duyurulduğu tartışmalarla sonuçlandı.

ABD-İsrail ittifakı, Arap normalleşme devletleriyle birlikte, Gazze yanarken bu bölgesel yeniden düzenlemeyi aktif olarak sürdürüyor. Bununla birlikte, İsrail'in Gazze'deki direnişi ve potansiyel olarak Batı Asya'daki tüm Direniş Ekseni'ni yenilgiye uğratmada önemli zorluklarla karşı karşıya kalması ilerlemelerini engelliyor.

Kudüs Haber Ajansı - KHA