Ordu komutanı General Kiyumers Haydari liderliğindeki üst düzey İran askeri heyetinin, Rusya'daki ‘Ordu 2023’ askeri fuarı sırasında Moskova'yı ziyaret etmesinden bir ay sonra, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu Çarşamba günü Tahran'ı ziyaret etti ve iki ülkenin askeri etkileşimlerinde artan bir eğilimin hızlandığına işaret etti.

Şoygu ve heyetinin Tahran'a yaptığı ziyaret on yıl içinde yapılan ilk ziyarettir ve bu nedenle gündem ve sonuçlar açısından önem arz etmektedir. Gelecekte iki ülke arasındaki askeri işbirliğine etkileri ne olacaktır? 

Genel olarak konuşursak, İranlı ve Rus yetkililerin ziyareti askeri ilişkilerini geliştirmede önemli bir adım olarak gördükleri görülüyor.

Rusya Savunma Bakanlığı, ziyaretin Tahran'la daha derin askeri bağlara katkıda bulunacağını ve işbirliklerinin geliştirilmesinde önemli bir aşamaya başlayacağını söyledi. 

Rusya'nın Viyana'daki uluslararası örgütler temsilcisi Mihail Ulyanov, eski adıyla Twitter'da, Şoygu'nun İran Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı General Muhammed Bakıri tarafından sıcak karşılandığını gösteren bir video yayınladı: Videonun başlığı, "İran bizim komşumuz ve ortağımızdır. Askeri yetkililer arasında da dahil olmak üzere diyalog gereklidir” şeklindeydi. 

Görüşmede, Rus yetkililerin görüşleri doğrultusunda General Bakıri, iki ülke liderlerinin ilişkileri daha da büyüme ve gelişme yoluna koyma kararını açıkladı ve Rusya Federasyonu ile zaman içinde oluşturulan ortaklıktaki yeni boyutlardan duyduğu memnuniyeti dile getirdi.

İki ülke arasında zaman içinde yeni askeri ilişkilerin kurulmasına yaptığı vurgu, büyük ölçüde, Tahran ve Moskova'nın jeopolitik çıkarlarını karşılayan yazılı olmayan bir ittifaka geçmesine izin veren son on yıldaki bölgesel ve uluslararası gelişmelerle ilişkilendirilebilir. Bu ittifakın bir boyutu da Suriye hükümetine karşı düzenlenen Arap-Batı komplolarına karşı konulmasıydı.

Tahran-Moskova askeri işbirliğinde dönüm noktası olan Suriye krizi

İran ve Rusya, 2011 yılında Suriye krizinin patlak vermesinin ardından yeni ve benzeri görülmemiş bir stratejik ittifak kurdu. Batı'nın desteğiyle bölgenin güvenlik coğrafyasında kanserli bir tümör gibi büyüyen Suriye'de tekfirci terörizmin yayılmasına karşı mücadelede iki ülke arasındaki başarılı işbirliğine ek olarak, iki ülke, Batı Asya'daki güç hesabını değiştirmek için Suriye kriziyle başlayan bir domino etkisi başlatmak üzere Amerikan liderliğindeki bir Batı komplosunu önledi.

İttifakın bir parçası olarak, İran, Rusya, Suriye ve Irak, ilk kez, o sırada Irak ve Suriye topraklarının üçte birini ele geçirmiş olan IŞİD terörist halifeliğine karşı ayrı operasyonlarını koordine etmek için 2015 yılında Bağdat'ta bir ortak istihbarat komuta merkezi kurdu.

Bu askeri ve istihbarat işbirliği sonraki yıllarda büyüdü ve 2016'da İran, Rus stratejik bombardıman uçaklarının Suriye'deki IŞİD'i daha kısa mesafeden vurmak için kuzeybatıdaki Hemedan vilayetindeki hava üssüne inmesine izin verdi. 

Ancak Suriye'de uluslararası istikrarsızlaştırıcı bir cepheye karşı kazanılan zafer, Rusya-İran askeri ve siyasi yakınlığının hızlı temposunu durdurmadı. Aslında, Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra ilk kez Putin liderliğindeki Rusya, Batı Asya ve Kuzey Afrika'daki tarihsel etkisini yeniden kazanmakla ilgilenmeye başladı ve bu, Batı'ya karşı rekabette güçlü ve etkili bir müttefik olarak Tahran'la yakın bir ilişki sürdürmeyi gerektiriyordu.

2000-2006 yılları arasında Rusya'dan savunma sistemleri ve SU-25 uçakları da dahil olmak üzere sadece iki büyük alım yapan Tahran, Batı'nın yaptırımları nedeniyle S-300 hava savunma sisteminin İran'a teslimatını 2017 yılına kadar erteledi. Ancak Suriye krizinden sonra denklemler tamamen değişti ve 2010-2023 yılları arasında Rusya ve İran, çoğunlukla terörizme, korsanlığa karşı ve arama kurtarma misyonları için eğitim vermek üzere 9 ortak askeri tatbikat gerçekleştirdi. 

Ayrıca, 2019'dan bu yana, İran, Rusya ve Çin, Hint Okyanusu'nda veya Umman Körfezi yakınlarında yıllık deniz tatbikatları için bir program başlattı ve Doğu güçlerinin Batı Asya bölgesindeki İslam Cumhuriyeti ile büyüyen bir askeri ittifakına ve ekonomik ortaklığın devamında önemli jeopolitik durumlarda Tahran ile stratejik bir işbirliğine işaret etti.

Stratejik ilişkilerde askeri işbirliği

Suriye'nin tepesindeki bölgesel krizler, güvenlik ve askeri işbirliğine dayanan tarihsel Rusya-İran ilişkilerinde yeni bir çağ başlatmış olsa da, Ukrayna krizi ve Moskova'ya yönelik büyük Batı yaptırımları, Kremlin liderlerinin ekonomik baskıları hafifletmek ve uluslararası izolasyondan kaçmak için müttefiklerle ilişkilerin geliştirilmesine yönelik görüşlerini değiştirdi. Bu arada kendisi de Batı yaptırımları altında olan ve bu nedenle Rusya ile işbirliğinden korkmayan, aynı zamanda Rusya ile Fars Körfezi arasında köprü olan İran, Rusya'nın odağına girdi. 

Rusya Savunma Bakanı'nın ziyareti sırasında General Bakıri, uzun vadeli İran-Rusya işbirliği için bir anlaşma belgesinin hazırlandığı haberini verdi. Bakıri’ye göre, bu belge güçlü savunma ve askeri yönlere sahiptir ve Tahran ile Moskova arasında uzun vadeli işbirliğinin geliştirilmesi için uygun bir zemin sağlayabilir.

Her ne kadar Batı, medyadaki kargaşasıyla iki ülkenin daha geniş askeri işbirliğine girme eğilimini Ukrayna'daki gelişmelerle ilişkilendirmeye çalışsa da ve hatta İran karşıtı BM Güvenlik Konseyi silah yaptırımlarını bu bahaneyle uzatmak istese de, Batı'nın iddialarının aksine, 2020'de konvansiyonel silah ithalatına yönelik yaptırımların sona ermesi, sadece İran'ın Rus silahlarına duyduğu ihtiyacı yaratmakla kalmadı, aynı zamanda İran'ın savunmada kendi kendine yeterliliği, Tahran'ın insansız hava araçları, balistik füzeler ve hava savunması gibi modern silahlarından gelir elde etmeye çalıştığını gösterdi. 

Bununla birlikte, iki ülke arasındaki uzun vadeli işbirliği belgesinin kısmen İran silahlı kuvvetlerinin savaş uçakları ve saldırı helikopterleri gibi bazı gelişmiş Rus teknolojilerini ve silahlarını kullanma veya üretime katılma iradesinden kaynaklandığı görülmektedir.

Kudüs Haber Ajansı - KHA