Çoğu Arap ülkesi Suriye hükümetiyle ilişkileri yeniden kurmak için harekete geçmiş olsa da – on iki yıl sonra Devlet Başkanı Beşar Esed'in devrilmemesinin bölgesel ve uluslararası alanda kabullenilmesi doğrultusunda – Katar liderliğindeki bazı Arap devletleri, Şam ile yakınlaşmaya karşı çıkıyorlar.

Doha'nın Şam ile ilişkileri normalleştirmeyi reddetmesi, özellikle Suudi liderliğindeki Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) devletlerinin Suriye ile ilişkileri savaş öncesi seviyelerine geri getirme eğilimiyle çeliştiği için birçok soruyu gündeme getiriyor.

Aynı zamanda, Katar'ın tek bölgesel stratejik müttefiki olan Türkiye'nin, Şam ile farklılıklarını çözme, Suriye ile on yıllardır süren düşmanlığını terk etme, iki komşu arasındaki çok çeşitli sorunları çözmek için Rusya'nın arabuluculuğunda bir çaba gösterme girişimleriyle de çelişiyor. Bu konuların en göze çarpanları, Türk birliklerinin kuzey Suriye topraklarından çıkarılması, sınırın her iki tarafındaki Suriyeli mültecilerin ve yerinden edilmiş sivillerin krizi ve Türkiye'nin yumuşak karnına bir tehdit olarak gördüğü doğu ve kuzey Suriye'nin geniş kesimlerinde bir "özyönetim" projesine öncülük eden ABD destekli ayrılıkçı Kürtlerin artan güçleridir.

Bugün Katar, ABD ve AB'nin Şam hükümetine açılmayı reddetme konusundaki redci tutumuna aktif olarak ayak uyduran neredeyse tek Arap bölgesel devleti gibi görünüyor.

Katar'ın Suriye'ye ihaneti

Başkan Esed'in 2000 yılında iktidara gelmesiyle Suriye-Katar ilişkileri, İsrail'in Temmuz 2006'da Lübnan'a ve ardından 2008'de Gazze Şeridi'ne yürüttüğü savaşla doruğa ulaşan önemli bir iyileşmeye tanık oldu.

Katar'ın tutumu hem Lübnan hem de Filistin direnişini sıkı bir şekilde destekliyor gibi görünüyordu ve Doha, İsrail saldırıları tarafından tahrip edilen bölgelerin savaş sonrası yeniden inşasının büyük bir finansörü haline geldi. Bu, Katar ile Filistin direnişinin en önde gelen hizbi olan Hamas arasındaki ilişkilerin gelişmesiyle aynı zamana denk geldi.

2000-2011 yılları arasında Doha ile Şam arasındaki ilişkiler geleneksel siyasi arenanın dışında güçlendi. Esed ve eski Katar Emiri Hamad bin Halife Al Sani kişisel bir ilişki kurdu ve Katar Emiri Şam'a çok sayıda ziyarette bulundu.

2011'de Suriye'de huzursuzluğun patlak vermesiyle birlikte, Katar'ın açık ve beklenmedik bir değişiminin işaretleri, Doha'nın en önde gelen medya kuruluşu olan el-Cezire ve Suriye'deki olaylara ilişkin önyargılı, çoğu zaman kışkırtıcı yayınları aracılığıyla başladı. Sırasıyla, Katar, Hamas ve Türkiye'nin siyasi tutumları değişmeye başladı; Doha ve Ankara, Şam'ın Müslüman Kardeşler'in yasaklı Suriye kolu (terör örgütü olarak tanımlanan) konusundaki tutumunu değiştirmesi ve onu yönetime dahil etmesi için baskı yaptı.

Şam, Katar ve Türkiye'nin taleplerini tamamen reddettiğinde, Suriye'deki huzursuzluk sivil itaatsizlikten ülke çapında hızla yayılmaya başlayan silahlı saldırıya dönüştü. Financial Times'a göre, Türkiye sınırlarını dünyanın dört bir yanından gelen yabancı savaşçılara açtı ve Fars Körfezi'ndeki Arap devletleri başlangıçta Katar tarafından yönetilen milyarlarca dolarlık fon sağladı.

Suriye'deki savaş genişledikçe, Suriyeli savaşçıları eğitmek için ABD liderliğinde bir ittifak kuruldu ve Ürdün'de "MOC" (Askeri Operasyonlar Komutanlığı) ve Türkiye'de "MOM" (Müşterek Operasyon Merkezi) olmak üzere iki komuta merkezi kuruldu.

Bin Casim'e göre, Suriye hükümetini devirme görevi, 2 trilyon dolarlık bir bütçe talep eden eski istihbarat şefi Bender Bin Sultan liderliğindeki Riyad'a devredildi. IŞİD ve Nusra Cephesi liderliğindeki terör örgütlerinin giderek daha fazla ortaya çıkmasıyla birlikte, Suriyeli yetkililer büyük toprak parçaları üzerindeki kontrolünü kaybetti ve Şam'a kısmi bir abluka uygulandı.

Suriye savaşı, Rus askeri güçlerinin Şam'ın talebi üzerine müdahale etmesinin ardından 2015 yılında yeni bir aşamaya girdi. Bir aydan kısa bir süre sonra, ABD, IŞİD'le mücadele bahanesiyle Suriye'ye askeri müdahalede bulunmak üzere bir "uluslararası koalisyon" başlattı. Bu, savaş haritasının hatlarını değiştirdi. Rusya, İran ve Hizbullah da dahil olmak üzere yabancı müttefik güçlerin yardımıyla, Suriye hükümeti ülkenin çoğunun kontrolünü yeniden ele geçirdi ve ABD ve Kürt ayrılıkçı kontrolü dışındaki bölgeleri silahsızlandırmak için Rusya, Türkiye ve İran ile "Astana sürecini" kurdu.

Katar'ın Suriye'deki devam eden rolü

Katar'ın Suriye savaşındaki rolündeki görünüşte düşüşe rağmen, Doha, Esed'i devirme çabalarının başarısız olduğunu kabul eden çoğu Körfez ülkesinin ayak izlerini takip etmedi. Şam'a yönelik saldırıda büyük bir rol oynayan Suudiler bile, son yıllarda Suriye'ye karşı söylemlerini azalttılar ve şimdi Esad ve hükümetiyle uzlaşmak için harekete geçtiler.

Bunun yerine, Katar'ın Suriye'deki düşmanca tutumu hız kesmeden devam etti. El Kaide bağlantılı Nusra Cephesi (İdlib'i ve Halep kırsalındaki bölgeleri kontrol eden) dahil olmak üzere çeşitli Suriyeli muhalif gruplarla ilişkilerini sürdürüyor ve Doha'daki Suriye büyükelçiliğini Suriye'nin düşmanları için bir operasyon odasına dönüştürdü.

Suriyeli muhalif kaynaklar The Cradle'a, Doha'nın Levant Cephesi, Türkiye ile birlikte finanse ettiği Ulusal Ordu ve Heyet Tahrir eş-Şam da dahil olmak üzere Suriye'nin kuzeyindeki tüm silahlı gruplarla ilişkilerini sürdürdüğünü söyledi.

Bu ilişkiler, Suriye savaşına milyarlarca dolar pompalamış olan Doha'ya, kuzey ve kuzeybatı Suriye'de arzu edilen bir miktar nüfuzu garanti ediyor. Katarlılar oradaki cihatçı gruplara ağır bir şekilde bahis oynadılar; bu milislerin kendi kendini finanse etme ve savaş alanındaki verimlilikleri nedeniyle bakımı daha ucuzdur. Dahası, cihatçı gruplar nihayetinde Katar'ın, özellikle de Suriye'deki eski El Kaide kolu olan Heyet Tahrir eş-Şam'ın çıkarlarına daha sadık olduklarını kanıtladılar.

Benzer şekilde, Türkiye sınırına yakın yüzlerce kampta bir milyondan fazla Suriyelinin bulunması, bu bölgede yerinden edilenler için kasabaların inşasını finanse eden Doha'ya, zamanı geldiğinde Şam'da kullanılmak üzere ek kaldıraç sağlıyor.

Bu, Katar'ın Şam ile ilişkileri yeniden kurmayı ve Suriye'nin Arap Birliği'ne geri dönüşünü onaylamayı reddetmeye devam etmesinin nedenlerini kısmen açıklıyor. Doha, gelecekteki herhangi bir Suriye çözümünde söz sahibi olmayı ve Esed hükümetinden bir bedel talep etmeyi tasarlıyor. Ancak Katar'ın Suriye konusundaki uzlaşmazlığını etkileyen başka faktörler de var:

Birincisi, Katar şu anda Batı Asya'daki en büyük ABD Merkez Komutanlığı (CENTCOM) askeri üssüne ev sahipliği yapıyor ve Washington, Şam ile her türlü yakınlaşma girişimini açıkça reddediyor.

İkincisi, Esed'in Türk askeri güçlerinin işgal altındaki Suriye topraklarından toptan çekilmesini bekleyen Türkiye ile ilişkileri normalleştirmeyi reddetmesidir. Suriye-Türkiye arasındaki farklılıklar çözülmediği sürece Doha, Şam'la ilişkilerini geliştirmek için harekete geçmeyecektir.

Üçüncüsü, Suriye'nin Katar ile ilişkileri normalleştirmeyi reddetmesi, Katar'ın çatışmayı kışkırtma, genişletme ve militarize etmedeki rolü için önemli bir bedel ödememesidir. Katar, Suriye sınırlarından uzak, küçük, zengin bir emirliktir. Muhalif milislerin diğer bölgesel destekçilerinin aksine – Suudi Arabistan, Türkiye ve BAE gibi – Katar'ın Şam için Suriye'nin yeniden inşasına katkıda bulunabileceği büyük zenginlik dışında çok az değeri var.

Bununla birlikte, Suriye-Katar arasındaki bu derin iç içe geçmiş farklılıklar, Suriye'nin 2011'de askıya alındığı Arap Birliği saflarına geri dönmesini engellemiyor. Katar, Suriye'nin geri dönüşünü tek başına veto etmeyi göze alamayacağı gibi, örgüt de bu kritik Araplar arası meselede sadece Doha'nın inatçı reddine dayanarak bekletilmeye tahammül edemez.

7 Mayıs'ta Arap dışişleri bakanları, özellikle Suriye'nin Arap Birliği'ne iadesini görüşmek üzere Kahire'de bir araya gelecek. Arap diplomatik kaynaklar, The Cradle'a, Arap Birliği Konseyi'nin bu olağanüstü siyasi düzeyde toplanmasının, Suriye'nin geri dönüşünü onaylamak için bir anlaşma olduğu anlamına geldiğini bildirdi. Konseyin iki öneriyi tartışmasının muhtemel olduğunu söylüyorlar: Birincisi, Suudi Arabistan tarafından sunulan, Katar'ın oylamada çekimser kalmasını gerektirecek  olan öneri; ikincisi, Suriye'nin gelecek yıl tam üyeliğini yeniden kazanması koşuluyla, başlangıçta Lig'e bir "gözlemci" olarak geri dönmesine dair öneri.

Suriye'nin geri dönüşünü görünüşte reddeden Kuveyt ve Fas'a gelince, diplomatik kaynaklar, Suudi Arabistan'ın onları önerisine karşı çıkmamaya ikna etmeyi başardığını ve bunun Doha'nın "Arap Birliği üye devletlerinin oybirliğiyle üzerinde anlaştıkları duruma karşı çıkmamasını" kolaylaştıracağını ortaya koyuyor.

Kudüs Haber Ajansı - KHA