Amerika Birleşik Devletleri, Soğuk Savaş'ın karanlığından sözde tek kutuplu zamanın hoş parıltısına geçtikten sonra, çeşitli bilim adamları, uzmanlar ve dünya liderleri çok kutuplu bir dünyaya geri dönüşü öngörmeye, özlem duymaya veya aktif olarak aramaya başladı. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Rus ve Çinli liderler, Hindistan veya Brezilya gibi yükselen güçlerin liderleri gibi, daha çok kutuplu bir düzen arzusunu uzun zamandır dile getiriyorlar. Daha da ilginci, ABD'nin önemli müttefikleri de var. Eski Almanya Başbakanı Gerhard Schröder, ABD'nin tek taraflılığının "inkâr edilemez tehlikesi" konusunda uyarıda bulunmuş ve eski Fransa Dışişleri Bakanı Hubert Védrine bir keresinde şöyle demişti: "Fransa'nın tüm dış politikası... yarının dünyasını sadece bir kutuptan değil, birkaç kutuptan oluşan bir dünya haline getirmeyi amaçlıyor." Mevcut Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un Avrupa'nın birliğine ve stratejik özerkliğine verdiği destek de benzer bir dürtüyü ortaya koyuyor.

Sürpriz!.. ABD liderleri aynı fikirde değil. Vazgeçilmez güç olmaktan kaynaklanan geniş fırsatları ve tatmin edici statüyü tercih ediyorlar ve tartışmasız bir öncelik pozisyonunu terk etmekten nefret ediyorlar. 1991'de George H. W. Bush yönetimi, dünyanın herhangi bir yerinde akran rakiplerin ortaya çıkmasını önlemek için aktif çabalar çağrısında bulunan bir savunma rehberlik belgesi hazırladı. Sonraki yıllarda Cumhuriyetçiler ve Demokratlar tarafından yayınlanan çeşitli Ulusal Güvenlik Stratejisi belgelerinin hepsi, büyük güç rekabetinin geri dönüşünü kabul etseler bile, ABD'nin önceliğini sürdürme ihtiyacını ortaya koymuştur. Önde gelen akademisyenler de konuya dahil oldu -bazıları ABD'nin önceliğinin "özgürlüğün geleceği için gerekli" olduğunu ve ABD ve dünya için iyi olduğunu savundu. Bu görüşe kendim de katkıda bulundum, 2005 yılında "ABD büyük stratejisinin temel amacı, öncelik konumunu mümkün olduğunca uzun süre korumak olmalıdır" diye yazdım. (Bununla birlikte, bu hedefe nasıl ulaşılacağına dair tavsiyem göz ardı edildi.)

Biden yönetimi, birkaç büyük gücün dünyasına geri döndüğümüzü kabul etse de, ABD'nin akran rakiplerle karşılaşmadığı kısa dönem için nostaljik görünüyor. Bu nedenle, "ABD liderliğini" güçlü bir şekilde yeniden ileri sürmesi, Rusya'yı gelecekte sorun yaratamayacak kadar zayıf bırakacak bir askeri yenilgiye uğratma arzusu ve Pekin'in kritik teknolojik girdilere erişimini kısıtlayarak Çin'in yükselişini boğma çabaları, ABD yarı iletken endüstrisini sübvanse ediyor.

Bu çabalar başarılı olsa bile (ve yapacaklarının garantisi yoktur), tek kutupluluğu geri kazanmak muhtemelen imkansızdır.

1) iki kutuplu bir dünya (iki kutup olarak ABD ve Çin ile) veya

2) ABD'nin eşitsiz ama yine de önemli bir dizi büyük güç (Çin, Rusya, Hindistan, muhtemelen Brezilya ve muhtemelen yeniden silahlanmış bir Japonya ve Almanya) arasında ilk sırada olduğu çok kutupluluğun dengesiz bir versiyonuna gireceğiz.

Bu nasıl bir dünya olurdu? Uluslararası ilişkiler teorisyenleri bu konuda bölünmüş durumdalar. Hans Morgenthau gibi klasik realistler, çok kutuplu sistemlerin savaşa daha az eğilimli olduğuna, çünkü devletlerin tehlikeli saldırganları içermek ve savaşı caydırmak için yeniden hizalanabileceğine inanıyorlardı. Onlar için, hizalanmanın esnekliği bir erdemdi. Kenneth Waltz veya John Mearsheimer gibi yapısal gerçekçiler bunun tam tersini savundu. Bipolar sistemlerin aslında daha kararlı olduğuna inanıyorlardı, çünkü yanlış hesaplama tehlikesi azalmıştı; iki ana güç, diğerinin statükoyu değiştirmeye yönelik her türlü ciddi girişime otomatik olarak karşı çıkacağını biliyordu. Dahası, iki ana güç müttefik desteğine bağımlı değildi ve gerektiğinde müşterilerini hizada tutabiliyordu. Yapısal gerçekçiler için, çok kutuplu bir düzenin doğasında bulunan esneklik daha büyük bir belirsizlik yaratır ve revizyonist bir gücün, diğerleri onu durdurmak için birleşmeden önce statükoyu değiştirebileceğini düşünmesini daha olası kılar.

Eğer gelecekteki dünya düzeni orantısız çok kutupluluktan ibaretse ve bu tür emirler savaşa daha yatkınsa, endişelenmek için bir neden vardır. Ancak çok kutupluluk, sonuçları tanıması ve dış politikasını uygun şekilde ayarlaması koşuluyla ABD için o kadar da kötü olmayabilir.

Yeni başlayanlar için, tek kutupluluğun Amerika Birleşik Devletleri için ve özellikle de son yıllarda ABD'nin dikkatini çeken talihsiz ülkeler için o kadar da iyi olmadığını kabul edelim. Tek kutuplu dönem, 11 Eylül terörist saldırılarını, Irak ve Afganistan'daki iki pahalı ve nihayetinde başarısız ABD savaşını, başarısız devletlere yol açan bazı kötü niyetli rejim değişikliklerini, ABD iç politikasını çarpıcı bir şekilde değiştiren bir mali krizi ve yükselişi kısmen ABD'nin kendi eylemleriyle kolaylaştırılan giderek hırslı bir Çin'in ortaya çıkmasını içeriyordu. Ancak ABD, eylemleri Washington'un Soğuk Savaş zaferini çarçur eden ve tek kutupluluğun sonunu hızlandıran stratejik dahileri hala dinlediği göz önüne alındığında, bu deneyimden fazla bir şey öğrenmedi. Tek kutuplu bir gücün eylemleri üzerindeki tek kısıtlama kendini kısıtlamadır ve kendini kısıtlama, ABD gibi haçlı bir ulusun çok iyi yaptığı bir şey değildir.

Çok kutupluluğun geri dönüşü, Avrasya'nın farklı güçlere sahip birkaç büyük gücü içerdiği bir dünyayı yeniden yaratacaktır. Bu devletlerin, özellikle yakın çevrede olduklarında, birbirlerine ihtiyatlı bir şekilde bakmaları muhtemeldir. Bu durum, ABD'ye, tıpkı II. Dünya Savaşı'nda Stalinist Rusya ile ittifak kurduğunda ve Soğuk Savaş sırasında Maoist Çin ile çitleri onardığında yaptığı gibi, hizalanmalarını gerektiği gibi ayarlama konusunda önemli bir esneklik sağlamaktadır. Uygun müttefikleri seçme yeteneği, ABD'nin geçmişteki dış politika başarılarının gizli bileşenidir: Batı Yarımküre'deki tek büyük güç olarak konumu, ona başka hiçbir büyük gücün sahip olmadığı "özgür güvenlik" sağladı ve ABD'yi ciddi bir sorun ortaya çıktığında özellikle arzu edilen bir müttefik haline getirdi. 1980'lerde yazdığım gibi: "Avrupa ve Asya'nın orta güçleri için ABD mükemmel bir müttefiktir. Toplam gücü, sesinin duyulmasını ve eylemlerinin hissedilmesini sağlar ... [ama] [müttefikleri için] önemli bir tehdit oluşturmamak için yeterince uzaktadır."

Çok kutuplu bir dünyada, diğer büyük güçler yavaş yavaş kendi güvenlikleri için daha fazla sorumluluk üstlenecek ve böylece ABD'nin küresel yüklerini azaltacaktır. Hindistan, ekonomisi büyüdükçe askeri gücünü artırıyor ve pasifist Japonya, 2027 yılına kadar savunma harcamalarını iki katına çıkarma sözü verdi. Elbette bu tamamen iyi bir haber değil, çünkü bölgesel silahlanma yarışlarının kendi riskleri var ve bu devletlerin bazıları sonunda tehlikeli veya kışkırtıcı şekillerde hareket edebilir. Ancak yukarıdaki ilk noktamın aksine, Amerika Birleşik Devletleri son yıllarda Orta Doğu'da, Avrupa'da ve hatta Asya'da düzeni sağlamak için bu kadar büyük bir iş çıkarmış değil. Yerel güçlerin daha kötüsünü yapacağından yüzde 100 emin miyiz, yoksa bunu yapmalarının Amerikalılar için önemli olacağından emin miyiz?

Çok kutupluluğun dezavantajları olsa bile bunu önlemeye çalışmak pahalı ve muhtemelen boşuna olacaktır. Rusya eninde sonunda Ukrayna'da kesin bir yenilgiye uğrayabilir (bu hiçbir şekilde kesin olmasa da), ancak geniş boyutu, nükleer cephaneliği ve bol doğal kaynakları, mevcut savaş nasıl sonuçlanırsa sonuçlansın, onu büyük güç saflarında tutacaktır. İhracat kontrolleri ve iç zorluklar Çin'in yükselişini yavaşlatabilir ve göreceli gücü önümüzdeki on yılda zirveye çıkabilir, ancak önemli bir oyuncu olmaya devam edecek ve askeri yetenekleri gelişmeye devam edecektir. Japonya hala dünyanın en büyük üçüncü ekonomisidir; büyük bir yeniden silahlanma programına başlıyor; ve eğer zorunda olduğunu hissederse hızlı bir şekilde nükleer bir cephanelik elde edebilir. Hindistan'ın yörüngesini tahmin etmek daha zor, ancak önümüzdeki yıllarda neredeyse kesinlikle geçmişte olduğundan daha fazla ağırlık taşıyacak ve ABD'nin bunu önleme yeteneği veya isteği yok. Bu nedenle, zamanı geri almak için beyhude bir çaba sarf etmek yerine, Amerikalılar çok kutuplu bir geleceğe hazırlanmaya başlamalıdır.

İdeal olarak, dengesiz birçok kutupluluk dünyası, ABD'yi sert güç ve baskıya içgüdüsel bağımlılığından uzaklaşmaya ve gerçek diplomasiye daha fazla ağırlık vermeye teşvik edecektir. Tek kutuplu dönemde, ABD'li yetkililer talepler ve ültimatomlar yayınlayarak ve daha sonra baskıyı artırarak, yaptırımlar ve güç tehditleriyle başlayarak ve daha sonra daha yumuşak baskı önlemleri işe yaramazsa şok, huşu ve rejim değişikliğine dönerek sorunlarla başa çıkmaya alıştılar. Hayal kırıklığı yaratan sonuçlar, ne yazık ki son derece net. Buna karşılık, çok kutuplu bir dünyada, en güçlü güçler bile diğerlerinin ne istediğine daha fazla dikkat etmeli ve bazılarını karşılıklı yarar sağlayan pazarlıklar yapmaya ikna etmek için daha fazla çalışmalıdır. Al ya da bırak diplomasisi yerini daha ince yaklaşımlara ve çok daha fazla al-ver yaklaşımına bırakmalıdır; öncelikle postalanan yumruğa güvenmek, başkalarının kendilerini uzaklaştırmasına neden olacaktır. En kötü durumda, muhalefette sıraya girmeye başlayacaklar.

Hata yapmayın: Amerika Birleşik Devletleri ve belki de tüm dünya için, çok kutuplu bir geleceğin önemli dezavantajları yok değildir. Rekabet halindeki büyük güçlerin dünyasında daha zayıf devletler birbirleriyle oynayabilir, bu da ABD'nin bazı küçük devletler üzerindeki etkisinin azalmasının muhtemel olduğu anlamına gelir. Avrasya'daki büyük güçler arasındaki rekabet, tıpkı 1945'ten önce olduğu gibi, yanlış hesaplamayı ve savaşı teşvik edebilir. Daha fazla devlet, teknolojik gelişmelerin bazı insanları bu silahların kullanılabilir olabileceğine ikna edebileceği bir çağda nükleer silah aramaya karar verebilir. Bu gelişmelerin hiçbiri hoş karşılanmamalıdır.

Ancak ABD'nin ortaya çıkan çok kutuplu düzende eşitsizler arasında ilk sırada yer aldığını varsayarsak, liderleri aşırı endişelenmemelidir. Washington, diğer büyük güçleri birbirlerine düşürmek için ideal bir durumda olacak ve Avrasya'daki ortaklarının kendi güvenliklerinin yükünü daha fazla taşımasına izin verebilir. ABD'li liderler gerçekçi eğilimlerini uzun zamandır idealist bir retorik bulutunun arkasına gizlemiş olsalar da, güç dengesi politikalarında oldukça iyiydiler. Çok kutupluluk geri gelecekse, haleflerinin, bunun nasıl yapıldığını hatırlamaları yeterlidir.

Kudüs Haber Ajansı - KHA