Irak özerk Kürdistan Bölgesi ile İran arasındaki Irak sınırında saatlerce dolaştıktan sonra tek bir sonuca varacaksınız: "Bu tek taraflı bir sınır."

Nisan 2003'ten bu yana, ABD'nin Irak'ı yasadışı işgalinden sonra, Batı Asya, bir dizi yabancı devlet ve varlık için geniş bir oyun alanına dönüştü. Bunlar arasında Kuzey Irak'ta konuşlanmış İranlı Kürt ayrılıkçı partileri ve örgütleri de var.

İran İslam Devrimi Muhafızları Ordusu, oluşturdukları ayrılıkçı tehdit nedeniyle sık sık bu silahlı milislerin bölgelerini hava saldırılarıyla hedef alıyor. Fakat neden bu gruplar Irak'ta bulunuyor ve Bağdat ve Erbil, İran topraklarını hedef alan milislere ev sahipliği yapmada doğrudan bir rol oynuyor mu?

Devrim Muhafızları'nın ayrılıkçı Kürt milislere karşı 13 gün üst üste hedefli insansız hava aracı ve füze saldırıları gerçekleştirdiği Eylül ayında olduğu gibi, İran'ın her zaman var olan askeri tepkilerini şekillendiren bu sorular cevaplanmadan varlığını sürdürüyor.

Operasyon 7 Ekim'de sona erdiğinde, Devrim Muhafızları hedeflerine ulaştığını açıkladı, ancak "İran'ın ulusal güvenliğine yönelik tehdit tekrar geri dönerse operasyonlarına devam edeceği" uyarısında bulundu.

İranlı Kürt ayrılıkçılar

Bu Kürt milislerin en önde geleni, ABD'nin Irak'ı işgalinden sonra İran'ın çıkarlarına karşı faaliyetleri aniden tırmanan Kürdistan Özgür Yaşam Partisi'dir (Partiya Jiyana Azad a Kurdistanê – PJAK).

PJAK, 2004'ten sonra ilk kez Abdullah Öcalan liderliğindeki Kürdistan İşçi Partisi'nin (PKK) kontrolündeki bölgelerde silahlı bir güç olarak ortaya çıktı. PKK esas olarak Irak'ın kuzeydoğusundaki Kandil Tepeleri'nde bulunuyor ve bu da İran topraklarının derinliklerine uzanan Zagros Dağı silsilesinde yer alıyor.

"Doğu Kürdistan Güçleri", İran karşıtı Kürt milislerin askeri koludur ve savaşçılarının çoğu Suriye, Irak, Türkiye, İran ve çeşitli Kürt bölgelerinden olmak üzere 800 ila 1.200 arasında olduğu tahmin edilmektedir.

Gazeteci Seymour Hersh, 2006 yılında The New Yorker'da yayınlanan bir dizi makalede, ABD ve İsrail'in Tahran'ın altını oymak için bu partiyi eğittiğini ve mali açıdan ve istihbaratla desteklediğini ortaya koydu.

Irak'ı işgalinden kısa bir süre sonra, ABD Başkanı George W. Bush yönetimi, PJAK'ı İsrail'in yardımıyla eğitmek ve donatmak için gizli bir program başlattı. Hersh, "Grup, İran'a baskı uygulamanın alternatif yollarını keşfetme çabasının bir parçası olarak, İran'a gizli sınır ötesi baskınlar yürütüyor" dedi.

Sosyal huzursuzluktan yararlanmak

Genç İranlı-Kürt kadın Mehsa Emini'nin 16 Eylül'de polis tarafından gözaltındayken öldürülmesinin ardından İran'ın çeşitli şehirlerinde tanık olunan son ve devam eden huzursuzluk, PJAK ve diğer Kürt ayrılıkçı partilere yıkıcı faaliyetlerini hızlandırma fırsatı sağladı.

The Cradle’ın Irak muhabiri, İran sınırına yakın Koysancak kasabasında, Devrim Muhafızları tarafından hedef alınan bölgelere ulaşabildi ve kasabanın vadilerinden birinde, bir dağ silsilesi ile çevrili en büyük PJAK kamplarından birine yaklaştı.

Gazetecilerin bu yerlere ulaşması neredeyse imkansız, bu yüzden yerel köylülerle birlikte ve ziyaretimizi ayarlayan bir Kürt koordinatörle kılık değiştirerek seyahat etmek zorunda kaldık. Milis savaşçıları genellikle kampı çevreleyen köylerde alışveriş yapıyor.

Bununla birlikte, "amaçları alışveriş yapmak değil, Erbil'deki iktidardaki Kürdistan Demokrat Partisi'nin göz yumduğu güvenlik ve istihbarat operasyonlarını yürütmek" diye onaylıyor sınırın her iki tarafında tütün ve yakıt kaçakçısı olarak ek iş yapan bir çoban.

Buradaki savaşçıların sayısının binin biraz üzerinde olduğunu tahmin ediyor, Dağlar, günlük tatbikatlar ve sonbaharda canlı ateş askeri tatbikatı da dahil olmak üzere askeri faaliyetlerini yürütmek için rahat ve güvenli bir alan sağlıyor.

'Tehlikeli hayalperestler'

Kaynağımız PJAK savaşçılarını "hayalperestler" olarak adlandırıyor, çünkü askeri cephanelikleri 1950'lere dayanıyor ve hafif silahlar, patlayıcı cihazlar, havan topları ve araç karşıtı mayınlar içeriyor. "Amerikalılar bu insanlara modern silahlar vermeyecek," diye ekliyor, 1980'lerde İran-Irak savaşında savaşan ve engebeli sınır arazisini geçme deneyimi olan kaçakçı.

Bununla birlikte, bu insanların "tehlikeli" olduğu ve "Doğu Kürdistan Güçleri"nin şimdi güvenlik çalışmalarına ve İran içindeki "operasyonların yönetimine" geçtiği konusunda uyarıyor. Çalışmaları, Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP) Peşmerge'sinden özel kuvvetler ve "koalisyon" güçleri (çoğunlukla ABD birlikleri) ile işbirliği içinde yürütülüyor.

Bu işbirliği yeni değil ve 2016, 2017, 2019, 2020 ve en son 2022'deki karışıklıklar da dahil olmak üzere İran'ın en azından 2009'dan beri tanık olduğu her büyük iç çatışma olayına eşlik etti.

Son iki yılda, PJAK'ın faaliyeti tamamen askeri olmaktan çıktı ve "savaşçılarının konuklara eşlik ettiğini görüyoruz. Kendilerini gizledikleri doğrudur, ancak biz saf değiliz" diyen Iraklı kaynak, Kürdistan Bölgesi'nin "bu oyundan her zamanki gibi bir kazanç elde etmeyeceğini" de sözlerine ekledi.

Iraklı Kürtlerin PJAK ile bağlantıları

Resmi olarak, Kürdistan bölgesindeki iki ana siyasi parti olan KDP ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB), PJAK ile herhangi bir bağlantıyı reddediyor. Ancak Kürt liderler, milis grubuyla "koordinasyon", "mesajların iletilmesi" ve "bilgi alışverişinin" varlığını kabul ediyor. KDP daha önce PJAK ve PKK'ya silah bırakma çağrısında bulunmuştu.

PJAK'ın Irak topraklarında bu büyüklükte faaliyetleri yönetmesi ve hem Kürt hem de Iraklı yetkililerin gizli anlaşması ve desteği olmadan kendilerini küresel olarak "özgürlük savaşçıları" olarak pazarlaması elbette zor olacaktır.

Bağdat'ta on yıldan fazla deneyime sahip üst düzey bir İranlı diplomatik kaynak, PJAK'ın İran'a karşı yürüttüğü "yıkıcı faaliyetler" hakkında bilgi alışverişinde bulunmak için Tahran, Bağdat ve Erbil'den temsilcilerden oluşan üçlü bir komitenin varlığını doğrulamaktadır.

Bununla birlikte, komite düzenli toplantılar yapmıyor ve İranlılar, Bağdat'ın beceriksizliği ve yabancı devletlerin ayrılıkçıları desteklemeye katılımı nedeniyle sorun giderme girişimlerinin ciddi olmadığına ikna oldular.

Bu, Tahran'ı, herhangi bir İran askeri saldırı operasyonu başlamadan yarım saat önce Irak devletindeki bir veya iki yetkilinin bilgilendirilmesiyle "ulusal güvenliğini tehdit eden şeyleri caydırmak için güç" politikasını benimsemeye itti.

Askeri deneyime sahip diplomatik kaynak şunları ekliyor: "PJAK sahalarını ziyaret eden herkesi, savaşçılarının hareketlerini, tüm adımlarını ve aldıkları desteği sürekli izliyoruz. Ayrılıkçılara ve onları destekleyen istihbarat servislerine yerlerini çok iyi bildiğimizden emin olmalarını sağlamak için bombalama anının kayıtlarını yayınlıyoruz."

Bağdat görmezden geliyor

Ancak Bağdat'ta resmi kaynaklar, üçlü bir komitenin varlığını ve İran'ın hava saldırılarına ilişkin önceden yapılan herhangi bir uyarıyı reddediyor. Hatta üst düzey bir Iraklı subay, The Cradle'a, PJAK ve PKK arasında iş birliği olduğunu ve hem Erbil hem de Süleymaniye'de Kürt ayrılıkçılar ve liderleri için karargâh ve güvenli evler olduğunu bildirdi.

Ayrılıkçı milislerin, PJAK'a gelir getiren ve böylelikle savaşçılarının maaşlarını ödemesini sağlayan yasadışı, sınır ötesi faaliyetlerde aktif olduklarına dair kanıtlar da var. Kaynaklar, Bağdat'ın tüm bunların farkında olduğunu, ancak göz yumduğunu söylüyor.

İran'ın toprak bütünlüğünün korunması

Bununla birlikte, yüksek rütbeli subay, Irak'ın yeni Başbakanı Muhammed Şiya’ es-Sudani'nin, Türkiye ile İran bölgesi arasında konuşlanmış yeni bir Sınır Muhafız Gücü kurma girişimi ve bu güçleri insan kaynakları, silahlar ve modern ekipmanlarla desteklemeye öncelik verme konusunda ciddi olduğunu iddia ediyor.

Ancak kaynak, bu sınır girişimi konusunda karamsarlığını da dile getirdi ve PJAK'ın çok iyi bildikleri dağlık alandaki faaliyetlerinin devam etmesini bekliyor.

Ayrıca kaynak, Tahran'ın "Irak tarafının askeri önlemlerine ikna olmayacağına" işaret ediyor. “İranlılar bizim kapasitemizi biliyorlar. Ayrılıkçıların sınırlarında bulunması, güvenlik kaygısı kaynağı olmaya devam edecek. Ve bize bu tehdit karşısında ellerini bağlayıp beklemeyeceklerini söylediler."

"Pratik olarak," diye bitiriyor kaynak, "Tahran, Jasusan sıradağları bölgesindeki sınırları kontrol eden birimdir."

Söylemeye gerek yok ki, egemen bir devlet olarak İran, yabancı destekli, ayrılıkçı grupların ulusal güvenliğine yönelik tehditlere karşı proaktif bir tutum benimseyecektir – bu, daha güçsüz durumda bulunan Iraklı komşusunun egemenliğini zayıflatsa bile.

Bu karşılıklı etnik-milliyetçi, ayrılıkçı, güvenlik tehdidi üzerinde koordinasyon sağlamak İran, Irak ve aslında Türkiye ve Suriye'nin çıkarlarına kolektif olarak uygun olsa da Bağdat bu soruna karşı koymak konusunda çok yavaş kaldı.

Aksine bu sürecin ilk olarak, dört devletin de şu anda militarize Kürt ayrılıkçılığı, onun yabancı sponsorları ve yakın bir askeri çatışma tehdidi üzerine artan endişeler içinde toplandığı Suriye'nin kuzeydoğusunda başladığını görebiliriz.

Kudüs Haber Ajansı - KHA