Tel Aviv Üniversitesi Ulusal Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü tarafından pazar günü yayınlanan raporda, “Son yıllarda, Suudi Arabistan'da İsrail ile ilişkilerde, kademeli ve yavaş da olsa önemli bir değişim ortaya çıktı” denildi.

Raporda Suudi’nin İsrail ile ilişkiler konusunda taviz işaretlerinin olmasına rağmen, ilişkilerin olası ısınmasının İbrahim Anlaşmalarından farklı bir modelde olacağının tahmin edildiği kaydedildi.

Raporda Suudi’nin İsrail ile ilişkileri stratejik bir seçenek olarak tercih ettiği, ancak kendi bakış açısına göre tam normalleşmenin olabilmesi için Filistin sorununun çözümü hususunda ilerleme beklediği ifade edildi.

Riyad-Tel Aviv arasında kısa vadede önemli yakınlaşmaların yaşanacağı ve bunun ilan edilmesinin gelişen ikili ilişkilere zarar vereceğinin kaydedildiği raporda, Suudi Arabistan’ın hali hazırda normalleşme konusunda geride kaldığına ve perde arkasında İsrail’in Arap ve İslam ülkeleriyle ilişkilerini ısıtmaya yardımcı olduğuna dikkat çekildi.

Biden’ın temmuz ayında İsrail ve Suudi Arabistan’a yaptığı ziyaretin, iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi konusunu bir kez daha gündeme getirdiğine işaret edilen raporda, Muhammed bin Selman’ın veliaht prens olarak göreve başlamasından bu yana, krallıkta İsrail ile ilişkiler konusunda kademeli ve yavaş bir değişimin ortaya çıktığı ve bu konuda olası taviz belirtilerinin olduğu belirtildi.

Raporda, İsrail özel sektörünün Suudi’de teknoloji ve tarım alanındaki çalışmalara katılımının arttığı ve İsrail ile Suudi güvenlik yetkilileri arasında istihbarat operasyonlarını sıkılaştırmaya yönelik sayısız toplantıların düzenlendiği kaydedildi.

Suudi’nin İbrahim Anlaşmalarını dışarıdan desteklediği ve Bin Selman liderliğinde Suudi üst düzey yetkililerin İsrail’e karşı geçmişte olduğundan daha ılımlı bir tavır sergilediğinin belirtildiği raporda, “İbrahim Anlaşmalarına yol açan süreçten çıkan sonuç; uygun etki ve baskıyla Körfez ülkelerinin Filistin bağlamındaki konumları ve Arap mutabakatının ötesine geçen adımlar atılabileceğidir” denildi.

Raporda Riyad'ın İsrail-Filistin kanalındaki ilerlemeyle doğrudan bir ilişkisi olmaksızın, ABD'den alacağı getiriyle İsrail'e karşı adımlarını ilerletmesinin mümkün olacağı vurgulanırken, bu nedenle Washington ile Riyad arasındaki ilişkinin ve ABD'nin Ortadoğu'da normalleşmeye öncülük etmesinin önem taşıdığı kaydedildi.

ABD ile ilişkilerin güçlendirilmesinde Suudilerin büyük çıkarının olduğu ve bunun Bin Selman'ın ülkedeki konumuyla da bağlantılı olduğunun belirtildiği raporda, son yıllarda, Suudi elitleri arasında, ülke çıkarlarının özellikle de İran tarafından tehdit edilmesi hususunda ABD’nin yanlarında duracağı hususunda bir şüphenin ortaya çıktığı ifade edildi.

Raporda, “Suudilerin başta İran'a karşı güvenceler ve Bin Selman ile yeni bir sayfa açılmasını içeren talepler doğrultusunda, Washington'un Riyad’a yönelik tutumunda değişikliğe gitmesi karşılığında, Suudilerin İsrail ile uzlaşması mümkündür” denildi.

Rapora göre, Suudi kraliyet ailesi, İsrail ile ilişkileri halka açık hale getirip genişletmek için, özellikle kutsal yerlerin koruyucusu konumuyla ilgili iç ve dış hassasiyetleri aşmak zorunda kalacak.

Raporda Amerikan dergisi The Atlantic’e verdiği röportajda Bin Selman’ın, "İsrail'i düşman olarak değil, potansiyel bir müttefik olarak görüyoruz, birlikte başarmaya çalışabileceğimiz pek çok çıkar için, önce bazı sorunların çözülmesi gerekiyor” dediği hatırlatıldı.

Konuya ilişkin ABD Başkanı Joe Biden'in geçen ay Suudi Arabistan'a yaptığı ziyaretin arifesinde Suudi Dışişlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Adil el-Cübeyr, “Barışın, sürecin başında değil, sonunda geleceğini belirtmiştik” demişti.

Yine rapora göre, Kral Selman’ın ölümünden sonra Suudi’nin İsrail ile normalleşme ihtimallerinin artması beklenirken, yeni ülkelerle normalleşme anlaşmalarının meşrulaşması ve devamı için Suudi ile normalleşme anlaşmasının öneminin altı çizildi.

Raporda, Suudi’de son yıllarda önemli sosyo-kültürel değişimler yaşansa da İsrail’le tam bir normalleşme anlaşması çok uzak bir adım olarak görülüyor.

Kudüs Haber Ajansı - KHA